Του Κωνσταντίνου-Ειρηναίου Σταμούλη,
Σήμερα θα μιλήσουμε για τα Fake News. Αφορμή αποτέλεσε η επιδίωξη του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη να περιορίσει τις ψευδείς ειδήσεις που σχετίζονται με την πανδημία του κορωνοϊού παροτρύνοντας τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος να εντοπίζει τέτοιου είδους περιστατικά.
Η λογική πίσω από αυτή την πρωτοβουλία είναι να περιοριστούν ψευδείς ή και παραποιημένες ειδήσεις αναφορικά με την πανδημία, οι οποίες προέρχονται από δήθεν ενημερωτικές πηγές, και το μόνο που καταφέρνουν είναι να αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη. Και πράγματι όταν τα “Fake news” σχετίζονται με μια υγειονομική κρίση αυτού του βεληνεκούς, τότε κατανοεί κανείς, πόσο εύκολα μπορούν να διαταράξουν τη συνεργασία και την κατανόηση στους κόλπους της κοινωνίας, καθώς και να κλονίσουν την αξιοπιστία των ειδικών επιστημόνων.
Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ψευδείς ειδήσεις δεν παρατηρούμε μονάχα τώρα, στην εποχή της πανδημίας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο υπαρκτό εδώ και αρκετά χρόνια, το οποίο διευρύνεται μέσα από την ταχύτητα και την ευρεία προβολή ειδήσεων στο διαδίκτυο. Για να γνωρίζουμε όμως επακριβώς περί τίνος πρόκειται, ας δώσουμε σύντομα τον ορισμό τους: Τα Fake news είναι οι εσκεμμένα λανθασμένες ή παραπλανητικές πληροφορίες που διακινούνται μέσω μιας πληθώρας κυρίως ηλεκτρονικών μέσων μαζικής ενημέρωσης με σκοπό να επηρεάσουν την κοινή γνώμη, κυρίως ευάλωτες και ευεπηρέαστες ομάδες. Δεν θα προβώ σε ιστορική αναδρομή περί Fake News, γιατί θα χαθεί η ουσία. Και η ουσία είναι ότι οι ψευδείς και παραποιημένες ειδήσεις είναι ικανές να αποπροσανατολίσουν σημαντικό αριθμό πολιτών, οι οποίοι έπειτα τις διαδίδουν με αποτέλεσμα τη διεύρυνση της είδησης και την εντύπωση της, ως υπαρκτής στη συνείδηση της κοινής γνώμης. Τίποτα όμως δεν έγινε όλα αυτά τα χρόνια, προκειμένου το φαινόμενο να περιοριστεί.
Και κάπου εδώ, ξεκινά η κουβέντα περί ατομικής ευθύνης. Γιατί αν ο καθένας από εμάς διαχειριστεί με υπευθυνότητα την κάθε πληροφορία που λαμβάνει, τότε θα αποφευχθεί η διάδοση ανυπόστατων ειδήσεων. Με την έννοια της υπευθυνότητας, στο σημείο αυτό εννοώ φυσικά, την μέριμνα για την διασταύρωση των πληροφοριών. Επειδή, αυτό όμως μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολο και χρονοβόρο, μπορούμε απλά να επιχειρήσουμε να διακρίνουμε τις πραγματικές ειδήσεις από τις ψεύτικες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τους παρακάτω τρόπους:
- Αναζήτηση ονόματος συγγραφέα στο τέλος του εκάστοτε κειμένου και αναζήτηση για την ύπαρξη πηγών που να διασταυρώνουν τυχόν πληροφορίες, που αναφέρονται.
- Αναζήτηση χαρακτήρα ιστοσελίδας και των κριτηρίων με τα οποία αυτή δημοσιεύει τα κείμενά της, αφού πολλές φορές ανακριβείς πληροφορίες δημοσιεύονται σε αναξιόπιστες ιστοσελίδες, οι οποίες δρουν με ιδεολογικά κριτήρια.
- Διαχωρισμός του είδους του κειμένου. Με διαφορετικό τρόπο θα παρουσιαστούν τα γεγονότα σε ένα κείμενο καθαρά ειδησεογραφικό και με διαφορετικό τρόπο σε ένα άρθρο γνώμης.
- Αναζήτηση ημερομηνίας δημοσίευσης, καθώς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ζούμε στην εποχή που όλα αλλάζουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
- Χρήση μεγαλύτερου αριθμού πηγών πληροφόρησης για την συγκεκριμένη είδηση και κυρίως ιστότοπων, οι οποίοι είναι αναγνωρισμένοι για την συνέπεια και την αξιοπιστία τους.
Είναι πολύ σημαντικό η διαδικασία αυτή να γίνει πριν μοιραστούμε και κοινοποιήσουμε την εκάστοτε είδηση, καθώς αν αυτή είναι ψευδής, θα έχουμε αποτελέσει άθελά μας ένα γρανάζι στη μηχανή της παραπληροφόρησης.
Κατανοούμε λοιπόν, ότι κανένας δεν μπορεί να αποτρέψει την διάδοση ανυπόστατων πληροφοριών καλύτερα από ότι εμείς οι ίδιοι. Αυτό δεν αναιρεί φυσικά τις κρατικές ευθύνες και δεν πρέπει να εφησυχάζει τους κρατικούς λειτουργούς από το έργο της λήψης ουσιαστικών μέτρων κατά της παραπληροφόρησης, ωστόσο δεν χρειάζεται να τα περιμένουμε όλα από το κράτος, καθώς με τον τρόπο αυτό υποβαθμίζουμε εμείς οι ίδιοι την ελευθερία και την συνείδησή μας.
Η κίνηση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, όλοι μας θα πρέπει να εργαστούμε για μία κοινωνία που οι πολίτες της δεν θα χρειάζονται το κράτος, προκειμένου να αποφύγουν τις εστίες παραπληροφόρησης. Όλοι μας, ανεξαιρέτως, οφείλουμε να σταθούμε στο ύψος των ευθυνών μας και να καλλιεργήσουμε την κρίση μας, εμπλουτίζοντάς την με την απαραίτητη γνώση, η οποία μπορεί να υπερνικήσει κάθε διαστρέβλωση και ανακρίβεια.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000. Σπουδάζει Πολιτική Επιστήμη και Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Ασχολείται ενεργά με το αντικείμενο των σπουδών του, αρθρογραφώντας και συμμετέχοντας σε συνέδρια και εκδηλώσεις σχετικά με την Πολιτική, τη Διεθνή διπλωματία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
