Του Αλέξανδρου Ζάρκα,
Μπορεί η ακροδεξιά να χωρίζεται σε υποπεριοχές, όπως τα λαϊκά-ριζοσπαστικά ή τα δεξιά εξτρεμιστικά, αλλά σε κάθε κατηγορία ο συνδυασμός ξενοφοβίας και εθνικισμού δεν απουσιάζει. Ένας γρήγορος ορισμός μιας τέτοιας μορφής εθνικισμού είναι: το κράτος κατοικείται από γηγενείς, ενώ η παρουσία ξένων θεωρείται απειλή ως προς την ομοιογένεια του εθνικού κράτους. Προφανώς, για να υπάρξει τέτοιο κράτος με τέτοιες πολιτικές, πρέπει πρώτα να ψηφιστεί από τον λαό (ακόμα και ο Χίτλερ πρώτα ψηφίστηκε και μετά απέκτησε εξουσία). Όμως, ποια είναι τα κριτήρια που κάποιος ψηφίζει τέτοιου είδους κόμματα;
Στο πρόσφατο παράδειγμα της απογείωσης της Χρυσής Αυγής, διατυπώθηκαν τεσσάρων ειδών εκλογείς. Πρώτος, ο εκλογέας με αυταρχικές δομές προσωπικότητας, που τον ελκύει η αποφασιστικότητα και ο οργάνωση ενός εξτρεμιστικού κόμματος με απολυταρχικές βλέψεις. Δεύτερος, ο ξενοφοβικός πολίτης που ενοχλήθηκε με τα κύματα των προσφύγων και με την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαχειριστεί στην πρώτη προσφυγική κρίση μετά το 2010. Τρίτος, ο χαμένος του εκσυγχρονισμού που δεν εμπιστεύεται καθόλου την δημοκρατία, αναπολεί την περίοδο της ελληνικής χούντας και επιθυμεί η εξουσία να βρίσκεται στα χέρια λίγων. Τέταρτος, ο τιμωρός του δικομματισμού που έχει πλέον απηυδήσει από τα δύο κόμματα που κυβερνούν εναλλάξ και αποφασίζει να κάνει στροφή σε κάτι που σίγουρα, (όπως το παρουσιάζουν τα ΜΜΕ), θα κρατήσει το λόγο του.
Όσον αφορά το προφίλ των ψηφοφόρων του κόμματος, η Χρυσή Αυγή έχει μεγαλύτερη απήχηση στους ψηφοφόρους που πλήττονται περισσότερο από την κρίση. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι κυμαίνονται ηλικιακά από 25 μέχρι 54, ο ανδρικός πληθυσμός εκπροσωπεί σταθερά την πλειοψηφία της πίτας και το μορφωτικό επίπεδο των εκλογέων είναι μέτριο προς χαμηλό, καθώς το κόμμα της Χρυσής Αυγής λαμβάνει τα υψηλότερα ποσοστά του, αφενός από τους αποφοίτους Γυμνασίου, Λυκείου, Τεχνικών σχολών και ΙΕΚ και αφετέρου από ψηφοφόρους των οποίων το μορφωτικό επίπεδο είναι έως και απόφοιτοι δημοτικού, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά προέρχονται από τους αποφοίτους των Ανώτερων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.
Η εκλογική συμπεριφορά μπορεί να εξηγηθεί με πολλούς τρόπους, ακόμα και η συμπεριφορά που τείνει προς την Χρυσή Αυγή εξηγείται με κάποιον περίεργο τρόπο. Συγκεκριμένα, το εκλογικό σώμα κατευθύνεται κυρίως από τα πιστεύω του και με μπούσουλα τις ιδεολογικές του αντιλήψεις, επιλέγει πιο κόμμα (δεν) θα ψηφίσει. Στην Ελλάδα, ο παραδοσιακός άξονας Αριστεράς-Δεξιάς αποτελεί εκείνη την νοητή γραμμή στην οποία «τοποθετούνται» οι ιδεολογίες των πολιτών. Για την περίπτωση της Χρυσής Αυγής και την επιλογή της, ιδεολογικά η εξήγηση βρίσκεται στην ελληνική ιστορία και στα κατάλοιπα των περιόδων της βασιλείας, της δικτατορίας και της χούντας. Επίσης, το ρητό «σκέφτομαι πολιτικά με βάση αυτό που είμαι κοινωνικά» αποτελεί άλλο ένα επιχείρημα που εξηγεί την εκλογική συμπεριφορά του λαού. Για αυτό το λόγο, στις εκλογικές μετρήσεις πέρα από τις συνηθισμένες μεταβλητές (φύλο, ηλικία) μας ενδιαφέρουν και αυτές που φανερώνουν την κοινωνική τάξη του ψηφοφόρου. Για την περίπτωση της Χρυσής Αυγής και την επιλογή της με ταξικά κριτήρια, η εξήγηση βρίσκεται στην άδικη διανομή του πλούτου και στην προσπάθεια του κόμματος να ενισχύσει τον φτωχό Έλληνα. Προσοχή! Πρέπει οπωσδήποτε να είναι Έλληνας, αλλιώς δεν είναι άξιος αρωγής.
Εν συνεχεία, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης παρατηρείται συχνά το φαινόμενο να ψηφίζει ο λαός με ορθολογικά κριτήρια, δηλαδή τι τον βολεύει και ποιο πολιτικό πρόγραμμα θα τον βοηθήσει περισσότερο (κυρίως οικονομικά). Για την περίπτωση της Χρυσής Αυγής και την επιλογή της με ορθολογικά κριτήρια, η εξήγηση βρίσκεται στο ότι «δεν θα έρχονται οι ξένοι να μας παίρνουν τις δουλειές». Τέλος, τα ποσοστά «απολιτικοποίησης» εμφανίζουν στο προσκήνιο τη θεματική ψήφο (issue voting) που αποτελεί άλλη μια παράμετρος με βάση την οποία μπορεί κάποιος να ψηφίσει. Η θεματική ψήφος είναι απόφαση στιγμής, με κυρίως εκδικητικό χαρακτήρα, χωρίς να έχει φιλτραριστεί σωστά και μάλλον αποτελεί προϊόν των ΜΜΕ. Για την περίπτωση της Χρυσής Αυγής και την επιλογή της με θεματικά κριτήρια, η εξήγηση βρίσκεται στην αδιαφορία για την πολιτική που σε κρατά σε άγνοια ως προς πραγματικό χαρακτήρα του νεοναζιστικού κόμματος.
Η περίπτωση της Χρυσής Αυγής ανήκει στη κατηγορία των κομμάτων «κομήτες» (flash parties) που παρουσιάζουν μια ραγδαία άνοδο των ποσοστών, η οποία θα χαθεί μέχρι την επόμενη τετραετία. Για να κατανοήσουμε την άνοδο της Χρυσής Αυγής, πρέπει να συνεκτιμήσουμε την αλληλεπίδραση των παραμέτρων ζήτησης και προσφοράς μέσα στο πλαίσιο μιας κρίσης, που δεν ήταν απλώς οικονομική, αλλά έφτασε να κλονίσει τα θεμέλια του ελληνικού έθνους – κράτους και των δημοκρατικών θεσμών του.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000 και σπουδάζει στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Φέρει ενδιαφέρον για σύγχρονα ιστορικά γεγονότα και για την πολιτική ανάλυση. Θεωρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα αποφασιστικά κρίσιμα για την κοινωνία και τον ευαισθητοποιεί ο εθελοντισμός.
