Της Μαντώς Γιαννή,
Είναι αρχές Αυγούστου. Άλλοι είναι στη θάλασσα και στα νησιά, άλλοι στα βουνά και στα ποτάμια. Οι περισσότεροι διακοπές. Κάποιοι είναι σπίτι γιατί έχουν ακόμη δουλειά. Κάποιοι δουλεύουν και πηγαινοέρχονται τα σαββατοκύριακα. Κάποιοι ζουν σε παραθαλάσσιες περιοχές και δουλεύουν από απόσταση οπότε συνδυάζουν διακοπές με δουλειά. Καλοκαίρι: η ενήλικη έκδοση.
Πώς ήταν όμως το καλοκαίρι πριν μεγαλώσουμε; Πριν αποκτήσουμε αυτονομία; Πριν μάθουμε να οδηγάμε; Πριν θέλουμε να περνάμε όλο μας το χρόνο με φίλους και φίλες; Πριν το φαγητό και το ποτό γίνουν ευκαιρίες για να βγούμε από το σπίτι; Τι κάναμε τις ατέλειωτες ώρες και ημέρες εκείνων των καλοκαιριών;
Για κάθε παιδί που έχει μεγαλώσει (τουλάχιστον) τα τελευταία δέκα χρόνια, υπήρχε μια σημαντική ενασχόληση: η τηλεόραση και πιο συγκεκριμένα τα αγαπημένα κανάλια του Disney Channel, Disney XD, Cartoon Network, Nickelodeon, MTV και FOX ίσως λίγο αργότερα. Τεράστια αμερικάνικα πολυεθνικά κανάλια και αμέτρητες διαφορετικές σειρές αποτέλεσαν πόλο έλξης για ένα συγκεκριμένο κοινό τόσο στην Αμερική, στην Ευρώπη αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο: το λεγόμενο κοινό των pre-teens ή της προ-εφηβείας.
Έχει ενδιαφέρον πώς ξεκίνησαν και εξελίχθηκαν αυτά τα κανάλια προσπαθώντας να προσαρμοστούν με το κοινό που δημιούργησαν, την αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση και τον συνεχή ανταγωνισμό. Το βήμα που έκαναν ως μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες εδραίωσε σημαντικά την ύπαρξη και ενοποίηση της προ-εφηβικής ηλικίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, εγώ θεωρώ απίστευτο το γεγονός ότι ως Ελληνίδα που πήγα να σπουδάσω στη Σκωτία συγκατοικούσα με μια κοπέλα από τη Βομβάη η οποία ένιωθε την ίδια νοσταλγία βλέποντας High School Musical ή ακούγοντας τραγούδια των Jonas Brothers. Το ενδιαφέρον σε αυτή την επιχειρηματολογία βρίσκεται στο ότι το θέμα δεν αποτελεί παράδειγμα κουλτούρας ή πολιτισμού αλλά φτάνει πιο κοντά στον άρτιο ορισμό της παγκοσμιοποίησης. Μιας παγκοσμιοποίησης δηλαδή που συνδυάζει διαφορετικά βιώματα βασισμένα σε παρόμοια ερείσματα.
Επίσης, ένας ακόμη λόγος που αξίζει να παρατηρήσουμε και να αναλύσουμε την εξέλιξη αυτής της δραστηριότητας είναι και η μετέπειτα πορεία που ακολούθησαν η Disney και η Warner Bros (ως δύο βασικά παραδείγματα). Καταρχήν να αναφέρω ότι οι πέντε μεγαλύτερες εταιρίες στην παγκόσμια αγορά παραγωγής και διανομής ταινιών (Big Five), είναι οι Walt Disney, Sony Pictures, Universal Pictures, Warner Bros και Paramount Pictures. Η κάθε μια από αυτές τις πέντε εταιρείες έχουν τηλεοπτικά ή ραδιοφωνικά παραρτήματα και συνεργάζονται ή έχουν ιδρύσει τόσο εθνικά όσο και διεθνή και πολυεθνικά γραφεία και εταιρείες σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Όλες ξεκίνησαν ως εταιρείες παραγωγής ταινιών με πρώτη τη Universal το 1912, την Paramount το 1916 την οποία ακολούθησαν παράλληλα η Disney και Warner Bros το 1923 και τελικά τη σημερινή Sony (από το 2012) – η οποία εξαγόρασε την αρχική επωνυμία Columbia Pictures του 1924.
Εστιάζοντας στη Disney και στη Warner Bros και γυρνώντας πίσω στην προ-εφηβεία και στην παγκόσμια τηλεόραση, ο ανταγωνισμός ορίζεται μεταξύ Disney Channel και Cartoon Network. Η Disney από το 1997 και μετά την ίδρυση του πρώτου διεθνούς κέντρου διανομής ταινιών και τηλεοπτικής διανομής στη νοτιοανατολική Ασία, μπήκε σ’ ένα μονοπάτι δημιουργίας παραρτημάτων σε διαφορετικές χώρες, τα οποία θα λειτουργούσαν σε συνοχή και υπό τη διεύθυνση του αμερικανικού καναλιού. Την ίδια στιγμή και για την πιο ευπροσάρμοστη διανομή σειρών και περιεχομένου, οι διαχειριστές των διαφορετικών καναλιών έχουν την επιλογή να αναπτύξουν προγράμματα με βάση το εγχώριο κοινό τους, τα οποία εάν επιτύχουν, μπορούν να λειτουργήσουν και ως εμπορεύματα σε μια διαδικασία υιοθεσίας προγραμμάτων στις διαφορετικές χώρες. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Τα χρόνια που ακολούθησαν τη δική μου προ-εφηβεία (κατά την οποία έβλεπα μόνο τις αυθεντικές αμερικάνικες σειρές μέρος της διαδικασίας αναδιανομής), στο Disney Channel ξεκίνησαν να εμφανίζονται πανομοιότυπες σειρές. Ένα βασικό παράδειγμα, το αμερικάνικο The Suite life of Zac and Cody του 2005 έγινε The Suite Life of Karan and Kabir το 2012. Η Disney λοιπόν ακολούθησε ένα μονοπάτι κοσμοπολίτικης συγχώνευσης αναπτύσσοντας πρακτικές πολιτισμικής ένταξης και παγκόσμιας εξέλιξης.
Η Warner Bros από την άλλη πλευρά δεν ακολούθησε παρόμοια τηλεοπτική στρατηγική αλλά υιοθέτησε πρακτικές μεταγλωτισμού μέσω παγκόσμιας αναδιανομής του περιεχομένου τους. Ίσως, η διαφορετική εμπορική στρατηγική να βασίζεται στο γεγονός ότι το CN συμπεριλαμβάνει στο πρόγραμμα του κατά βάση (και ανέκαθεν) σειρές κινουμένων σχεδίων, τα οποία σχεδιάζονται στα στούντιο της Warner και τα οποία είναι αυθεντικά από τη ρίζα τους. Σε αντίθεση με το CN, το Disney Channel ανέπτυξε σειρές στις οποίες πρωταγωνιστούσαν/-στούν παιδιά και έφηβοι επιτρέποντας το περιθώριο ευελιξίας στην αναδημιουργία και αναπαράσταση των ίδιων σειρών σε διαφορετικές χώρες. Παρ’ όλ’ αυτά, το περιεχόμενο του CN δεν περιορίστηκε σε σειρές κινουμένων σχεδίων για παιδιά αλλά έδωσε μια άλλη γεύση σε μικρούς και μεγάλους μέσω του προγράμματος Adult Swim με σειρές όπως Rick and Morty και Family Guy.
Καταλήγοντας και φτάνοντας σε μια ηλικία που μπορούμε πλέον να καταλάβουμε και πιο σύνθετα πράγματα, είναι ενδιαφέρον να μαθαίνουμε τι κρύβεται πίσω από κάποιες πρακτικές της καθημερινότητάς μας οι οποίες κάποτε αποτέλεσαν κομμάτι της ζωής μας. Από που προέρχονται αυτές οι εμπειρίες και τι σημασία έχουν οι παιδικές σειρές με τις οποίες μεγάλωσε κανείς; Η ερώτηση κάνει την εμφάνισή της πολλές φορές και σε διαφορετικούς κύκλους, περιστάσεις ή παρέες. Είναι απλή αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί νοσταλγία και μπορεί ακόμα και να λειτουργήσει ως κοινωνικό αποτύπωμα ή σημείο αναφοράς. Ποιος για παράδειγμα δεν ξέρει το theme song του Μπομπ ο Σφουγγαράκης (Nickelodeon, Paramount Pictures);
Τώρα όλοι έχουμε υποχρεώσεις και ευθύνες. Όλοι έχουμε ένα πρόγραμμα. Σπάνια καθόμαστε σπίτι αλλά… αν καθόσασταν, τι θα βλέπατε;
