Της Ιωάννας Ερμείδου,
Ο Jimmy Carter, ο γηραιότερος εν ζωή πρώην Πρόεδρος των Η.Π.Α., παρά τα 95 χρόνια του και τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει, παραμένει δραστήριος και αφοσιωμένος στη φιλανθρωπική δράση, με σκοπό την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τον περιορισμό του ανθρώπινου πόνου. Το Κέντρο Carter είναι μια ΜΚΟ, με της οποίας την αρωγή έχουν βελτιωθεί ζωές ανθρώπων σε πάνω από 80 χώρες, μέσω της επίλυσης συγκρούσεων, της προώθησης της δημοκρατίας, της πρόληψης ασθενειών και της βελτίωσης της φροντίδας της ψυχικής υγείας.
Ο Jimmy Carter έμεινε γνωστός ως το αουτσάιντερ της Washington και προσπάθησε να δημιουργήσει την εικόνα ενός προέδρου του λαού. Το σλόγκαν της προεκλογικής εκστρατείας του ήταν “A Leader, for a Change”. Όμως, σε ποια αλλαγή αναφερόταν; Ο πρώην αγρότης από την Georgia κατέβαλε πολλές προσπάθειες, προκειμένου να αποκατασταθεί η διαβρωμένη εμπιστοσύνη του αμερικανικού λαού, μετά από το ξέσπασμα του σκανδάλου Watergate και την παραίτηση του Nixon. Σήμερα, 39 χρόνια μετά το τέλος της προεδρίας του, ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο αν η πορεία του ήταν επιτυχής ή το αντίθετο. Πώς θα μπορούσε να είναι, άλλωστε, αφού στα 4 χρόνια της θητείας του ο 39ος Πρόεδρος προέβη σε τεράστιες πολιτικές και διπλωματικές νίκες σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και σε τεράστιες αποτυχίες;
Shuttle diplomacy
O Roger Fisher, καθηγητής της Νομικής Σχολής του Harvard, μαζί με τον William Ury στο βιβλίο τους, «Πετυχαίνω τη συμφωνία», αναφέρονται στην τεράστια διπλωματική επιτυχία του Jimmy Carter ως το κορυφαίο παράδειγμα εφαρμογής του ενιαίου διαπραγματευτικού κειμένου. Ο όρος “shuttle diplomacy”, αν και έχει ταυτιστεί με τον Henry Kissinger, περιγράφει επακριβώς τις διαπραγματεύσεις στο Camp David, το 1978, όπου οι Η.Π.Α. έπαιξαν τον ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ. Ο Πρόεδρος Carter κατάλαβε ότι υπήρχαν λίγες πιθανότητες να επιτευχθεί βιώσιμη διευθέτηση, αν άφηνε τους ηγέτες των δυο χωρών, Anwar el-Sadat και Menachem Begin, να διαπραγματευτούν απευθείας. Έπειτα από σκληρή δουλειά, επί 13 ολόκληρες μέρες και μετά από 23 προσχέδια, οι Η.Π.Α. πρότειναν το τελικό σχέδιο, το οποίο, τελικά, το Ισραήλ και η Αίγυπτος το αποδέχτηκαν. Ο Carter, ήδη από το 1977, αντιμετώπιζε σημαντικά εσωτερικά προβλήματα, με τη δημοτικότητά του να μειώνεται συνεχώς, λόγω του επιταχυνόμενου πληθωρισμού, την ανεργία και τις όλο και αυξανόμενες τιμές των ενεργειακών πόρων. Ακόμα και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησής του, Walter Mondale, τον είχε προειδοποιήσει ότι μια πιθανή αποτυχία στις διαπραγματεύσεις, θα σήμαινε και το πολιτικό του τέλος. Έτσι, η επιτυχία στο Camp David θα καθόριζε όχι μόνο την πορεία των δυο λαών και ευρύτερα της Μέσης Ανατολής, αλλά και την πορεία και του ίδιου του Προέδρου.
Η συμφωνία, για καλή τύχη ολόκληρης της ανθρωπότητας, υπεγράφη μερικούς μήνες αργότερα και συγκεκριμένα στις 26 Μαρτίου 1979, βάζοντας τέλος σε έναν πολυετή και αιματηρό φαύλο κύκλο βίας. Όροι της συμφωνίας ειρήνης ήταν, αρχικά, να αναγνωρίσουν η μια χώρα την άλλη, επίσης, όπως προαναφέρθηκε, έβαλε τέλος στην εμπόλεμη κατάσταση, στην οποία βρισκόταν η Αίγυπτος με το Ισραήλ από το 1948. Σημαντική παράμετρος, επίσης, ήταν η δέσμευση του Τελ Αβίβ να αποσυρθεί από τη χερσόνησο του Σινά. Ακόμα, το Ισραήλ αναγκάστηκε να αναγνωρίσει τα δικαιώματα των Παλαιστινίων και να αποσύρει τους Εβραίους εποίκους από τα παλαιστινιακά εδάφη, ενώ οι Ισραηλινοί, ως αντάλλαγμα, απέκτησαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τη Διώρυγα του Σουέζ. Οι δυο ηγέτες επιβραβεύτηκαν για τις προσπάθειες εγκαθίδρυσης της ειρήνης και τιμήθηκαν με το Νόμπελ Ειρήνης το 1978, όπως και ο facilitator των διαπραγματεύσεων τιμήθηκε με το ίδιο βραβείο αρκετά χρόνια αργότερα, το 2002.
Τα αποτελέσματα της Συμφωνίας Ειρήνης στο Camp David γίνονται ορατά από τις τρέχουσες διπλωματικές σχέσεις των δυο χωρών. Άλλωστε, η επιτυχία μιας συμφωνίας καθορίζεται από τη διάρκειά της στον χρόνο και από το αν κατάφερε να οικοδομήσει μια νέα σχέση. Άρα, αν λάβουμε υπόψη τα παραπάνω, η Συμφωνία του Camp David δεν μπορεί να θεωρηθεί τίποτα άλλο παρά επιτυχημένη. Οι σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ έχουν βελτιωθεί ακόμα περισσότερο, μετά από την άνοδο στην εξουσία του νυν Προέδρου της Αιγύπτου, Abdel Fatah al-Sisi, το 2014. Οι δυο χώρες έχουν αναπτύξει μια σχέση συνεργασίας, βασισμένη στις κοινές αντιλήψεις τους για το Ιράν και τις ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις και για τα κοινά συμφέροντα στη διευθέτηση του Παλαιστινιακού ζητήματος, ιδιαίτερα στην περιοχή της Γάζας. Το Ισραήλ αντιλαμβάνεται την ειρήνη με την Αίγυπτο ως ένα πολύ δυνατό σημείο στην εξωτερική του πολιτική, η οποία δίνει τεράστιες ευκαιρίες και στις δυο χώρες για συνεργασία, ειδικά στην περίπτωση μελλοντικής επίλυσης του Παλαιστινιακού ζητήματος. Η συνεργασία των δυο χωρών, όμως, δεν περιορίζεται μονάχα σε διπλωματικό επίπεδο, αλλά επεκτείνεται και σε άλλους τομείς, με σημαντικότερο αυτόν της ενέργειας. Έχουν επιτευχθεί πολύ σημαντικά βήματα στην προώθηση της συνεργασίας στην κρίσιμη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου μεταξύ Αιγύπτου, Ισραήλ, Κύπρου και της χώρας μας, με στόχο τη δημιουργία ενός ενεργειακού κόμβου, ο οποίος θα διοχετεύει στην Ευρώπη φυσικό αέριο (EastMed). Ίσως είναι δίκαιο να πούμε ότι το Ισραήλ και η Αίγυπτος μπορεί να μην ήταν σύμμαχοι σήμερα, αν ο Πρόεδρος Κάρτερ δεν είχε αναλάβει τη μεσολάβηση των διαπραγματεύσεων.
Πέρα από το Camp David, ο Κάρτερ έδωσε έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα, επεδίωξε τον δεύτερο γύρο Περιορισμού Στρατηγικών Όπλων (SALT II) και, τέλος, το 1977 υπέγραψε τη Συμφωνία παράδοσης της διώρυγας του Παναμά στην ομώνυμη χώρα, στις 31 Δεκεμβρίου 1999.
Η κατάληψη της Πρεσβείας των Η.Π.Α. στην Τεχεράνη και ο αντίκτυπος στην Προεδρία του Jimmy Carter
Αν όλα αυτά ισχύουν, δημιουργείται ένα εύλογο ερώτημα. Για ποιο λόγο ο Πρόεδρος Carter δεν έχει γραφτεί στην ιστορία με χρυσά γράμματα; Είναι γνωστό ότι ήδη λίγο μετά την εκλογή του στο κορυφαίο αξίωμα, η δημοτικότητά του είχε καταβαραθρωθεί.
Ο Πρόεδρος ανέλαβε την εξουσία σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την αμερικανική οικονομία, αφού, ήδη από το 1973, είχε προηγηθεί η πετρελαϊκή κρίση, με αποτέλεσμα να αναλάβει το αξίωμά του σε μια περίοδο παγκόσμιου στασιμοπληθωρισμού, η οποία περίοδος χαρακτήρισε την Αμερική κατά τη διάρκεια ολόκληρης της θητείας του. Επίσης, ήρθε αντιμέτωπος με τη Σοβιετική Εισβολή στο Αφγανιστάν, με το μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων του 1980. Το τέλος της προεδρικής του πορείας στιγματίστηκε από την ομηρία του 1979-1981, ίσως το πιο ατιμωτικό γεγονός στην ιστορία των Η.Π.Α.
Όλα ξεκίνησαν το 1979, όταν ο Αγιατολάχ Χομεϊνί αντικατέστησε την φιλοδυτική μοναρχία του Σάχη του Ιράν με ένα σκληρό θεοκρατικό καθεστώς. Για τους Ιρανούς το ποτήρι ξεχείλισε, όταν, τον Οκτώβριο του 1979, ο Σάχης, μετά από το πράσινο φως του Jimmy Carter, έγινε δεκτός στις Η.Π.Α., προκειμένου να λάβει ιατρική βοήθεια. Αυτό το σημείο ήταν η αρχή του τέλους για τον 39ο Αμερικανό Πρόεδρο. Στις 4 Νοεμβρίου, Ιρανοί φοιτητές διαδήλωναν και, τελικά, 300 από αυτούς εισέβαλαν στην Αμερικάνικη Πρεσβεία στην Τεχεράνη. Αυτό στάθηκε η αιτία να ξεσπάσει μια τεράστια κρίση μεταξύ των δύο χωρών, οι φοιτητές κράτησαν δεκάδες ομήρους, με την υπόθεση να τελειώνει μετά από 444 ημέρες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και προσπάθησαν να διευθετήσουν τη διαφορά μέσω της διπλωματικής οδού και της επιβολής οικονομικών κυρώσεων, όπως το εμπάργκο, που ασκήθηκε στα ιρανικά προϊόντα, δεν κατάφεραν να δώσουν τέλος στην κρίση. Τελικά, οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι ακριβώς μετά την ορκωμοσία του πιο σκληροπυρηνικού προέδρου των Η.Π.Α., του Ronald Reagan. Το πιο αξιοσημείωτο στην υπόθεση ήταν το τεράστιο αίσθημα μίσους, που ένιωθαν οι Ιρανοί, ειδικά προς το πρόσωπο του Carter, οι οποίοι περίμεναν την ορκωμοσία του νέου προέδρου, για να επιτρέψουν την επιστροφή των ομήρων. Πάντως, και οι ίδιοι οι όμηροι δεν έτρεφαν συμπάθεια για τον Carter και τον θεωρούσαν υπαίτιο για το ότι κρατήθηκαν για τόσες πολλές μέρες όμηροι στα χέρια των Ιρανών.
Δυσμενείς συγκυρίες, κακή τύχη ή λανθασμένη διαχείριση των εξελίξεων;
Σίγουρα ο καθένας μας βγάζει τα δικά του συμπεράσματα για το πόσο επιτυχημένη ήταν τελικά η προεδρία του. Αν και ο Αμερικανικός λαός τον απέρριψε, τελικά, στις εκλογές του 1980, ο Jimmy Carter δεν έπαψε ποτέ να είναι αγαπητός. Η δράση του, ακόμα και στα 95 του χρόνια, παραμένει αξιοσημείωτη, σε αντίθεση με άλλους προέδρους, οι οποίοι, μετά τη λήξη της θητείας τους, απλά δραστηριοποιήθηκαν με το να δίνουν πολύ καλά αμειβόμενες διαλέξεις. Ο τιμημένος με βραβείο Nobel, αν και δεν θεωρείται γενικά ένας επιτυχημένος Πρόεδρος, εκλαμβάνεται από πολλούς, όχι μόνο από τους υποστηρικτές του, ως ένα πρότυπο Προέδρου, του οποίου οι ηθικές αξίες και η φιλανθρωπική δράση είναι άξιες θαυμασμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ρότζερ Φίσερ – Ουίλιαμ Γιούρυ – Μπρους Πάτον, 2002 «Πετυχαίνω τη συμφωνία». Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα
- CNN, https://edition.cnn.com/2013/09/15/world/meast/iran-hostage-crisis-fast-facts/index.html
- Beyond Intractability, https://www.beyondintractability.org/essay/shuttle_diplomacy
- The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/outlook/jimmy-carter-the-most-successful-one-term-president-in-history/2018/05/18/1dbdadb2-f4c8-11e7-a9e3-ab18ce41436a_story.html
- Carter Center, https://www.cartercenter.org/about/index.html
- Business Insider, https://www.businessinsider.com/every-winning-slogan-from-us-presidential-campaigns-1948-2016-2019-5
- The New York Times, https://www.nytimes.com/2018/06/05/books/review/president-carter-stuart-eizenstat.html
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998. Διανύει το 4ο έτος των σπουδών της στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Διαθέτει άριστη γνώση Αγγλικών και Γαλλικών και καλή γνώση Ισπανικών και Ιταλικών. Έχει πραγματοποιήσει πρακτική άσκηση στο Γραφείο Διπλωματικού Συμβούλου της Βουλής των Ελλήνων. Στον ελεύθερο της χρόνο ασχολείται με τον αθλητισμό, την οικολογία και τον καθαρισμό των ακτών.
