Του Οδυσσέα Βλαχονικολού,
Είναι πρωτοφανής, η σκληρή κριτική που γίνεται από τον ευρωπαϊκό δήμο προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχει ένα έντονο κλίμα ευρωσκεπτικισμού που αποτυπώνεται στην υψηλή αποχή από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ παράλληλα η απόσταση των πολιτών από τη λήψη των αποφάσεων εντείνει την συζήτηση σχετικά με την δημοκρατικότητα της Ευρώπης. Πώς, όμως, ξεκίνησε αυτή η πορεία και τι έχει πραγματωθεί μέχρι τώρα;
Η αμφιβολία σχετικά με την καθολική ύπαρξη της Ε.Ε., διογκώνεται με τα προβλήματα που εμφανίζονται κατά καιρούς, όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί απειλήθηκαν, όταν κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την οικονομική κατάρρευση των τραπεζών, τα υψηλά χρέη των χωρών του Νότου, ενώ παράλληλα, η λαϊκίστικη και εθνικιστική ακροδεξιά εμφανίστηκε, ως «από μηχανής Θεός», αυξάνοντας το κύμα του ευρωσκεπτικισμού. Στο απόγειο του κύματος, ήρθε η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου και η αύξηση των εδρών της ακροδεξιάς ομάδας του Ευρωκοινοβουλίου, με πρωτοστάτες την Λεπέν και τον Σαλβίνι από την Γαλλία και την Ιταλία αντίστοιχα. Η έλλειψη κοινής μακροοικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη, οδήγησε στη λιτότητα τα αδύναμα οικονομικά κράτη. Η Ε.Ε. δεν κατάφερε να προβλέψει μηχανισμούς στήριξης για τα κράτη-μέλη της σε περίπτωση κρίσης, με αποτέλεσμα να απειληθεί η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών και η Δημοκρατία εντός των οικονομικά ασθενών χωρών. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα εμφανίστηκε τρίτη δύναμη το νεοναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής, υπονομεύοντας την λειτουργία των θεσμών και του κράτους δικαίου. Συνεπώς, η απουσία μηχανισμών για επικείμενες κρίσεις, οδηγεί στην διατάραξη του Δημοκρατικού πολιτεύματος.
Όσον αφορά την λειτουργία των θεσμών, η επικράτηση της βούλησης των ισχυρών χωρών έναντι των αδύναμων είναι πραγματικότητα. Οι έντονες διαπραγματεύσεις και οι ατελείωτες ώρες συζητήσεων, έθεταν σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή συνοχή των κρατών και το αίσθημα αλληλεγγύης. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, υπογράφηκαν πολλές Συνθήκες, δημιουργώντας αλλαγές στην διαδικασία λήψης αποφάσεων σε κάθε όργανο, με αποκορύφωμα τη συνθήκη της Λισαβόνας, όπου υπήρξε θεσμική ανασυγκρότηση στο σύστημα ψηφοφορίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, έθεσε αριθμητικό κριτήριο (55%) και πληθυσμιακό (65%), ώστε να παρθεί μια απόφαση. Δηλαδή, θα πρέπει να συμφωνήσουν τουλάχιστον το 55% των κρατών-μελών και ταυτόχρονα, να συμπληρώνουν αυτές οι χώρες το 65% του ευρωπαϊκού πληθυσμού· ισοσταθμίζοντας έτσι, την ισχύ των ισχυρών με των αδύναμων κρατών.
Σχετικά με το Ευρωκοινοβούλιο, η δημιουργία και η ενίσχυση του ήταν αντικείμενο κάθε νέας Συνθήκης. Σήμερα είναι αρμόδιο για την έγκριση του Προέδρου της Επιτροπής, καθώς και για κάθε Επιτρόπου, τον διορισμό του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή (Συνήγορος του Ευρωπαίου πολίτη) και για δημοσιονομικά θέματα, όπως την κατάρτιση του προϋπολογισμού της Ε.Ε. σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, εγκρίνει και υποβάλλει νομοθετικές πράξεις μαζί με το Συμβούλιο, ενώ αποφασίζει για διεθνείς συμφωνίες και για θέματα διεύρυνσης. Η συμμετοχή στις ευρωεκλογές, είναι συμμετοχή στην λήψη όλων των παραπάνω αποφάσεων.
Ωστόσο, στις πρώτες εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο το 1979 συμμετείχαν μόλις το 61,9% των Ευρωπαίων πολιτών, ενώ καθώς προχωράμε ανά τα χρόνια, το ποσοστό αυτό μειώνεται σημαντικά σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, με αποτέλεσμα να φτάσει το 42,6% το 2014. Είναι φανερή η αδιαφορία ως προς την Ε.Ε., ως απόρροια της ελλιπούς ενημέρωσης σχετικά με την λειτουργία της. Με αφορμή τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής των πολιτών, ξεκίνησε μία καμπάνια από την Ε.Ε., με όνομα «this time I’m voting». Στόχος της ήταν να αυξηθεί το ποσοστό αυτό και να ενημερωθεί ο Ευρωπαίος πολίτης για τις αρμοδιότητες του Ευρωκοινοβουλίου και την ανάγκη για συμμετοχή του στις εκλογικές διαδικασίες. Τελικώς, κατάφερε να φτάσει η συμμετοχή στο 50,6%, σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τις προηγούμενες χρονιές. Δυστυχώς, αυτό το ποσοστό θεωρείται εξαιρετικά χαμηλό, αν σκεφτεί κανείς ότι μόνο ο μισός δήμος επηρέασε τα αποτελέσματα, δημιουργώντας στρεβλώσεις στην λειτουργία του Ευρωκοινοβουλίου.
Υπάρχουν πολλές απόψεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι ευρωσκεπτικιστές θεωρούν ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να μειώσει τις εξουσίες της, καθώς τα κράτη-μέλη δεν μπορούν να εκφραστούν δημοκρατικά. Μέσω του διακυβερνητισμού, τα κράτη-μέλη θα μπορέσουν να συνεργαστούν σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως η οικονομική συνεργασία και η ενιαία αγορά. Πάντα με την προϋπόθεση ότι δεν θα υπονομεύεται η εθνική κυριαρχία και τα συμφέροντα κάθε μέλους. Η ιστορία της Ε.Ε., δείχνει ότι ο διακυβερνητισμός οδηγεί πολλές φορές σε αντικρουόμενα συμφέροντα με αποτέλεσμα να μένει αδρανής η ένωση και να μην μπορεί να δώσει λύσεις σε πολλά προβλήματα, λόγω ανεπαρκούς θεσμικού υπόβαθρου.
Από την άλλη πλευρά, οι ομοσπονδιστές θεωρούν την θεσμική μεταρρύθμιση των οργάνων αναγκαία για την αντιμετώπιση του δημοκρατικού ελλείμματος. Σύμφωνα με αυτούς, μόνο τότε θα αποκτηθεί η νομιμοποίηση των πολιτών και η απαιτούμενη διαφάνεια, ώστε με την συναίνεση των πολιτών, η Ευρώπη να οδηγείται σε περαιτέρω ενοποίηση. Για παράδειγμα, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν εκλέγεται άμεσα από τον Ευρωπαίο πολίτη, η ελλιπής νομιμοποίηση ως προς το κύριο εκτελεστικό όργανο της Ένωσης θα εντείνεται. Μέχρι και σήμερα, η θέση του Προέδρου της Επιτροπής είναι αποκλειστική επιλογή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των 27 αρχηγών, πάντα με την έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν θα πιεστούν οι Ευρωπαίοι ηγέτες από τους πολίτες που απαιτούν πιο γρήγορη και αποτελεσματική Ένωση, καθώς και τα μέτρα που θα λάβουν προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχουν τολμηροί αρχηγοί κρατών-μελών που θα υπογράψουν την μείωση της κρατικής τους κυριαρχίας; Για αρχή όμως, χρειάζεται να αποφασίσουμε την Ευρώπη που θέλουμε. Θέλουμε μία κλειστή Ευρώπη, που κάθε κράτος-μέλος θα κοιτάει το συμφέρον του και την ευημερία των δικών του πολιτών εις βάρος άλλων κρατών ή μια ανοιχτή Ευρώπη, που ο Ευρωπαίος πολίτης θα αποφασίζει για το μέλλον;
Είναι γεννημένος το 2001 και φοιτά στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα Ευρωπαϊκά θέματα. Αγαπάει τα ταξίδια, ενώ στον ελεύθερό του χρόνο ασχολείται με την Γεωγραφία. Η ενασχόληση του με την αρθρογραφία ξεκινάει από το OffLine Post.
