Της Κωνσταντίνας-Μαρίνας Χριστοφή,
Σε ένα υποθετικό σενάριο, στο πλαίσιο μιας συζήτησης συγκεκριμένα, οι άνθρωποι δύνανται να πατήσουν παύση στον εξωτερικό κόσμο και να γίνουν παρατηρητές της ίδιας της ζωής. Στο παραπάνω πλαίσιο λοιπόν, αν είχε ο καθένας μας έναν διακόπτη και χειραγωγούσε τα νήματα της καθημερινότητας, τι θα έβλεπε;
Ίσως η συγκεκριμένη εισαγωγή παραπέμπει σε κάποια άλλου είδους χειραγώγηση ή σε ένα επιστημονικό σενάριο Μάτριξ, αλλά η αλήθεια είναι ότι τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Σε ένα τραπέζι, σε ένα πάρκο και γενικότερα σε οποιαδήποτε κατάσταση δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για συζήτηση, αν αποστασιοποιηθούμε λίγο από τον ενεργό διάλογο και κοιτάξουμε γύρω μας, αν πραγματοποιήσουμε μια διάσχιση της φυσικής μας παρουσίας με την πνευματική, τότε οι πιθανότητες είναι να έρθουμε αντιμέτωποι με συνομιλητές οι οποίοι απασχολούνται με το κινητό τους, κοιτούν με ένα απλανές βλέμμα ή απλώς γνέφουν με μηχανικό τρόπο υποδηλώνοντας την επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία όσων έχουν ειπωθεί.
Φυσικά, όλα όσα περιγράφονται παραπάνω δεν έχουν ως στόχο την αξιολόγηση των ανθρώπων ως ομιλητών αλλά ως ακροατών. Ο όρος είναι ευρέως γνωστός ως “active listener” και επί λέξη σημαίνει «ενεργός ακροατής». Φαντάζει ίσως ολίγον παράδοξο, εάν το αντιπαραβάλουμε με όλα όσα μαθαίναμε ως παιδιά. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρομαι σε διδαχές όπως «κάνουμε ησυχία όταν μιλάνε οι άλλοι», «δεν διακόπτουμε», «περιμένουμε να ολοκληρώσει πρώτα ο συνομιλητής μας» και η λίστα συνεχίζει.
Αντίθετα με μια εσφαλμένη ερμηνεία, ο ενεργός ακροατής, δεν είναι ενεργός ως προς τη λεκτική του παρέμβαση, τουναντίον, είναι ενεργός, δηλαδή σε πλήρη επαγρύπνηση όταν ακούει. Ειδικότερα, όσο δύσκολο και αν είναι να το αντιληφθεί κανείς, πόσο μάλλον να το παραδεχτεί, οι άνθρωποι έχουμε στα περισσότερα θέματα, προϋπάρχουσες και διατυπωμένες εκ των προτέρων θέσεις. Είναι αδύνατον να έχουμε εξ αρχής ολοκληρωμένες απόψεις σε όλα τα ζητήματα κυρίως δε σε νεαρή ηλικία. Μολαταύτα, η οικογένειά μας, οι φίλοι μας, ο κοινωνικός μας περίγυρος, το σχολείο, οι ειδήσεις και κάθε λογής φορέας συμβάλλει στη διαμόρφωση υποσυνείδητων αντιλήψεων σχετικά με την οικονομία, την πολιτική, την εκπαίδευση, τις ανθρώπινες σχέσεις κτλ.
Σε καμία περίπτωση δεν αναιρείται η ανθρώπινη διανόηση και η ικανότητα να επεξεργάζεται κανείς όλα όσα ενδεχομένως του έχει εμφυσήσει ένας εξωτερικός παράγοντας, όμως δημιουργείται μια βάση επί της οποίας ξεκινάει η πλειοψηφία των συλλογισμών του καθενός. Φυσικά ο κάθε άνθρωπος έχει τη δύναμη της επιλογής, της εξέλιξης και της δυνατότητας να ξεφύγει από απόψεις που υποσυνείδητα έχει ενστερνιστεί. Εξάλλου, ο άνθρωπος είναι ένα σκεπτόμενο ον που διαρκώς λαμβάνει ερεθίσματα για να αμφισβητήσει τις δικές του προκαταλήψεις.
Αδιαμφισβήτητα όμως, όλοι έχουμε συγκεκριμένες τοποθετήσεις για όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας, τοποθετήσεις μάλιστα τόσο έντονες, οι οποίες μας καθιστούν ανίκανους ενεργούς ακροατές. Αυτό συμβαίνει, κυρίως επειδή αντί να ακούμε τον συνομιλητή μας, υποσυνείδητα, έχουμε αρχίσει ήδη να σκεφτόμαστε τι θα του πούμε. Έχει ήδη εκκινηθεί η διαδικασία της ανταπόκρισης, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της ακρόασης. Με άλλα λόγια, πολλοί από εμάς αντιλαμβανόμαστε το πλαίσιο της συζήτησης και αυτομάτως αναζητούμε το τι πιστεύουμε επ’ αυτού, χωρίς να ακούμε πραγματικά και να «κρατάμε» όσα λέει ο άνθρωπος που βρίσκεται απέναντί μας.
Κάποτε ο Σωκράτης έθιξε ότι οι άνθρωποι δεν αναρωτιούνται αρκετά και δεν προβληματίζονται… Στον 21ο αιώνα οι άνθρωποι ίσως προβληματιζόμαστε υπέρμετρα πολύ, σε σημείο που δεν ακούμε πραγματικά και δεν επεξεργαζόμαστε αρκετά όλα όσα λαμβάνουμε. Κάθε συζήτηση είναι ένας μικρός θησαυρός διότι κάθε συζήτηση, κάθε αντίλογος και κάθε αντιπαράθεση συμβάλλουν στην κατά το μέγιστον δυνατόν συμπλήρωση αυτής της ολότητας που καλείται «άνθρωπος». Συνεπώς, αξίζει να ενεργοποιηθούμε ως ακροατές και αν κάτι τέτοιο πετύχει τότε θα υπάρχει και ο σωστός χρόνος και διάθεση να γίνουμε ομιλητές.
Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος της Νομικής, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Ο τομέας που την ενδιαφέρει αρκετά όσον αφορά στη νομική, είναι εκείνος του ναυτικού δικαίου, ωστόσο την αγγίζουν έντονα και ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Σε ένα έξω-νομικό πλαίσιο, λατρεύει ιδιαίτερα τη συγγραφή, τη λογοτεχνία και την τέχνη. Τέλος, προσπαθεί να δραστηριοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο εθελοντικά καθώς υποστηρίζει έντονα τις αρχές της φιλανθρωπίας και ανιδιοτέλειας.
