Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Η προσωπικότητα του Ίωνα (Ιωάννη) Δραγούμη, ιδεολογικά φορτισμένη, σε μεγάλο βαθμό, από το οικογενειακό και συγγενικό του περιβάλλον, έμελλε να τεθεί από τον ίδιο στην υπηρεσία της πατρίδας και, κυρίως, της Μακεδονίας, η οποία τελούσε, την περίοδο εκείνη, υπό οθωμανική κατοχή. Η ανατροφή που έλαβε από τον πατέρα του τον μετέτρεψε σε έναν φλογερό και ασυμβίβαστο πατριώτη. Ο πατέρας του, Στέφανος Δραγούμης, ο οποίος είχε υπηρετήσει από πολλές πολιτικές θέσεις την πατρίδα, ήταν μέλος της «Μακεδονικής Επιτροπής», η οποία είχε ιδρυθεί από το 1878 και είχε ως στόχο την προετοιμασία για τη διεξαγωγή του Μακεδονικού Αγώνα, τόσο στη Μακεδονία όσο και στο ελληνικό κράτος.
Ο ίδιος ο Ίωνας είχε εκδηλώσει, ήδη από τη δύση του 19ου αιώνα, την πρόθεσή του να πολεμήσει για τα σύνορα της Ελλάδος. Παρά τις έντονες αντιρρήσεις του πατέρα του, δήλωσε εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό, κατά τη διάρκεια του Ατυχούς Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, με τη θητεία του να ξεκινά από το μηχανικό και να ολοκληρώνεται στο πεζικό. Δύο χρόνια αργότερα, θα σημειώσει την πρώτη του επιτυχία, η οποία θα αποτελέσει γενεσιουργό αιτία για τις επόμενες. Σε διαγωνισμό του Υπουργείου Εξωτερικών, επιτυγχάνει τον διορισμό του στο Διπλωματικό Σώμα ως Ακόλουθος Β΄ τάξεως.
Η διπλωματική του δράση ξεκινά στο βιλαέτι του Μοναστηριού, όπου τοποθετείται ως πρόξενος στη θέση του Γραμματέα. Εκεί, ξεκινά να έρχεται σε επαφή με άλλους Έλληνες που είχαν τον ίδιο σκοπό, τον συντονισμένο αγώνα, με στόχο την απαλλαγή της Μακεδονίας από την σλαβική προπαγάνδα και την απελευθέρωσή της. Συνοδοιπόροι του και πρότυπά του είναι τόσο ο πατέρας του, όσο και ο άντρας της αδελφής του, ο αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού και ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα, Παύλος Μελάς, με τους οποίους αλληλογραφεί και μοιράζεται τα πάντα.
Όσο θητεύει στο Μοναστήρι (1902–1903), ιδρύει, μαζί με άλλους αξιόλογους Έλληνες, τη «Μακεδονική Άμυνα», στόχος της οποίας ήταν η συσπείρωση των ελληνικών κοινοτήτων ενάντια στον σλαβικό εθνικισμό. Να σημειωθεί πως η προσπάθεια επικράτησης των Βουλγάρων στη Μακεδονία ξεκίνησε με όπλα την εκπαίδευση και τη θρησκεία και σταδιακά μεταπήδησε στην τρομοκρατία και τον βίαιο προσηλυτισμό. Παράλληλα, ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η «Οργάνωση Θεσσαλονίκης» από τον Αθανάσιο Σουλιώτη–Νικολαΐδη, με τους ίδιους στόχους και επιδιώξεις. Οι δύο άνδρες συνεργάστηκαν στενά για την πραγμάτωση των επιθυμιών τους και, μαζί με τον Μητροπολίτη Καστοριάς, Γερμανό Καραβαγγέλη, και τον σλαβόφωνο Μακεδονομάχο, Καπετάν Κώττα, οργάνωσαν ένα δίκτυο ξεσηκωμού της Μακεδονίας. Μια ακόμη οργάνωση, στην οποία δραστηριοποιείτο, μεταξύ άλλων, και ο πατέρας του Ίωνα, Στέφανος, ιδρύθηκε το 1904 στην Αθήνα από τον εκδότη της εφημερίδας «Εμπρός», Δημήτριο Καλαποθάκη, με το όνομα «Μακεδονικό Κομιτάτο». Γύρω τους συγκεντρώθηκαν πλήθος ανδρών και κληρικών, τόσο από την ηπειρωτική Ελλάδα όσο και από την Κρήτη. Μετά τον ηρωικό και άδικο θάνατο του Παύλου Μελά στη Στάτιστα Καστοριάς (σημ. Μελάς Καστοριάς), στις 13 Οκτωβρίου 1904, οι άνδρες αυτοί πολλαπλασιάστηκαν, εμπνευσμένοι από την ηρωική αυτή θυσία.
Από το 1903, ο Ίωνας είχε μετατεθεί στο προξενείο των Σερρών, καθώς η δράση του έφερνε έντονη ανησυχία στην κυβέρνηση. Τα επόμενα χρόνια, πέρασε από τα προξενεία του Πύργου και της Φιλιππούπολης Βουλγαρίας (1904), της Αλεξάνδρειας (1905), του Δέδαγετς, δηλαδή της σημερινής Αλεξανδρούπολης, (1905) και της Κωνσταντινούπολης (1907).
Στην Κωνσταντινούπολη, συνεχίζει την άριστη συνεργασία του με τον Αθανάσιο Σουλιώτη–Νικολαΐδη και ιδρύουν μαζί την «Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως». Στόχος τους παραμένει ένας και μοναδικός: η προώθηση των συμφερόντων του ελληνικού στοιχείου. Μέσα από αυτή την οργάνωση, αγωνίστηκαν για την αποδυνάμωση των βουλγαρικών πυρήνων στη Μακεδονία, ενώ μποϋκόταραν βουλγαρικές εταιρείες και καταστήματα εντός της Πόλης. Για ένα διάστημα, συμπορεύθηκαν με τους Νεότουρκους. Επίσης, προσπάθησαν μέσα στην τουρκική βουλή να ενισχύσουν και να προσεταιριστούν τους Χριστιανούς βουλευτές και τις χριστιανικές εθνότητες. Η έντονη δυσαρέσκεια της Κυβέρνησης των Τούρκων ανάγκασε την Ελληνική Κυβέρνηση να τον μεταθέσει στο Βουκουρέστι, ενώ, τα επόμενα χρόνια, θήτευσε ως πρόξενος της Ελλάδας στη Ρώμη (1910), στο Λονδίνο, ενώ το 1913 και το 1914, υπηρέτησε ως πρέσβης της Ελλάδας σε Βιέννη και Αγία Πετρούπολη. Τρία χρόνια πριν, είχε προβιβαστεί σε τμηματάρχη Β΄ από το Υπουργείο Εξωτερικών.
Το 1912, τον βρίσκει, παρά τις αντιθέσεις του με την Κυβέρνηση και την αντίδραση που είχε εκδηλώσει κατά του Βενιζέλου, στο επιτελείο του Διαδόχου Κωνσταντίνου ως διπλωματικό σύμβουλο. Από αυτή τη θέση, συμμετέχει, μαζί με τους συναδέλφους του, Βίκτωρα Δουσμάνη και Ιωάννη Μεταξά, στις διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Θεσσαλονίκης από τον Ταχσίν Πασά. Μάλιστα, θα είναι αυτός που θα συντάξει το πρωτόκολλο παράδοσης και θα υψώσει την πρώτη ελληνική σημαία στη μητρόπολη της απελευθερωμένης πόλης.
Ο Ίων Δραγούμης υπήρξε ένας φλογερός αγωνιστής, ο οποίος, με όπλα τα λόγια του, την πένα του και τον οξυδερκή νου του, αποτέλεσε, μαζί με άλλα καίρια πρόσωπα, όπως τον Αθανάσιο Σουλιώτη–Νικολαΐδη και τον Λάμπρο Κορομηλά, ο οποίος από το προξενικό του γραφείο στη Θεσσαλονίκη συντόνιζε, από το 1904 έως το 1907, τις ενέργειες του Μακεδονικού Αγώνα, έναν από τους κύριους οργανωτές του Μακεδονικού Αγώνα, ο οποίος εμπεριείχε το όνειρό του: να δει την πατρίδα του ελεύθερη και απαλλαγμένη από κάθε αλλότριο στοιχείο. Για τον σκοπό του αυτό, δεν δίστασε να διαφωνήσει και να ψέξει με χειμαρρώδη τρόπο την ελληνική κυβέρνηση, η οποία για ένα μεγάλο διάστημα επεδείκνυε δουλική συμπεριφορά έναντι της Τουρκίας και έκλεινε μάτια και αυτιά στις απελπισμένες εκκλήσεις των «αλύτρωτων αδελφών». Παρά την υποστήριξη που παρείχε στον Βενιζέλο για την έξοδό του στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, απεχθανόταν την προσκόλλησή του στους Συμμάχους, πιστεύοντας πως η Ελλάδα πρέπει να στηρίζεται στις ημέτερες δυνάμεις.
Βιβλιογραφία
- Μαζαράκης–Αινιάν Ι. Κ. (1981), Ο Μακεδονικός Αγώνας, Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη σσ. 42–79
- Σατραζάνης Α., Μακεδονικός Αγώνας 1881-1908 σε Συλλογικό Έργο, Ιστορία των Ελλήνων, Νεώτερος Ελληνισμός 1895–1910, τόμος 14 Αθήνα: Εκδόσεις Δομή Α.Ε. σσ. 142–187
- Βακαλόπουλος Κ. Α. (1987), Ίων Δραγούμης, Παύλος Γυπάρης, Κορυφαίες Μορφές του Μακεδονικού Αγώνα (1902–1908), Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Μπαρμπουνάκης σσ. 14 – 60
- Βακαλόπουλος Κ. Α. (1991), Ίων Δραγούμης, μαρτύρων και ηρώων αίμα, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη σσ. 15–50
- Πηλιούρας Γ., Προσωπικότητες που επηρέασαν την Ιστορία: Ίων Δραγούμης, σε Συλλογικό Έργο Όμιλος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεμάτων Διαθέσιμο στο: https://odeth.eu/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CF%80%CE%B7%CF%81%CE%AD%CE%B1%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B9%CF%83%CF%84-4/
- Αγτζίδης Β., Γουνελάς Χ. Δ., Καραμπελιάς Γ., Ίων Δραγούμης: 90 Χρόνια από τη δολοφονία του, Εφημερίδα Μακεδονία, 01.08.2010 σσ. 25–28, 37–40
