Της Ελευθερίας Κωνστάντιου,
Η προσωπικότητα του Ίωνα Δραγούμη πάντοτε γοήτευε και γοητεύει το ελληνικό κοινό. Σπουδαίος διπλωμάτης, γνωστός για την ιδεολογία του, που επικεντρωνόταν στη «Μεγάλη Ιδέα» και την «αλύτρωτη Ελλάδα», αξιόλογος ως λογοτέχνης, αλλά και περίφημος για τις ερωτικές του κατακτήσεις. Οι ερωτικές του σχέσεις απασχόλησαν και απασχολούν την κοινή γνώμη ακόμα και σήμερα με τόνους μελανιού να έχουν χυθεί. Σαφέστατα, οι δύο γνωστότερες ερωτικές σχέσεις του Ίωνα Δραγούμη ήταν αυτές με τη λογοτέχνη Πηνελόπη Δέλτα και τη μεγάλη ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη. Ωστόσο, υπήρξαν κι άλλες γυναίκες, με τις οποίες σχετίστηκε, χωρίς όμως να είναι γνωστές πολλές πληροφορίες για τις σχέσεις αυτές.
Όπως ειπώθηκε και παραπάνω, πολλές επώνυμες γυναίκες της εποχής του τον θαύμαζαν τόσο για τον πατριωτισμό του όσο και για την απαράμιλλη γοητεία που ασκούσε. Έτσι, η ιστορική έρευνα έφερε στην επιφάνεια ονόματα γυναικών με τις οποίες συνδέθηκε ερωτικά και οι σχέσεις αυτές δεν είναι τόσο γνωστές. Η πρώτη από αυτές τις «άγνωστες» σχέσεις ήταν με την Irene Noel-Baker, η οποία εργαζόταν ως νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού και πριν παντρευτεί τον Philip Baker, είχε ένα σύντομο ειδύλλιο με τον Δραγούμη. Η σχέση τους λήγει άδοξα, καθώς ο Δραγούμης δεν της απαντά μέσα στην προθεσμία, που του είχε δώσει, αν οι προθέσεις του για εκείνη και τη σχέση τους είναι σοβαρές. Μεγάλο ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει και η σχέση του Ίωνα Δραγούμη με την Πάολα του Οστχάιμ, Πριγκίπισσα της Σαξονίας και Βαϊμάρης. Ούτε για τη σχέση αυτή γνωρίζουμε πολλές λεπτομέρειες. Το πραγματικό της όνομα ήταν Πάολα Λοτέρο, μια ιταλικής καταγωγής ηθοποιός και τυχοδιώκτρια, η οποία είχε παντρευτεί έναν έκπτωτο Γερμανό πρίγκιπα, κόμη του Οστχάιμ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση που ανέπτυξε η Πάολα και με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄, με τον οποίο ερωτεύτηκαν σφόδρα, ανέπτυξαν αλληλογραφία και πέρασαν εννιά μέρες στο Τατόι, όταν απουσίαζε η οικογένεια του βασιλιά.
Ο ένας από τους δύο μεγάλους έρωτες του Δραγούμη ξεκινάει με την μετάθεσή του στο ελληνικό προξενείο της Αλεξάνδρειας. Εκεί γνωρίζεται με την υψηλή κοινωνία της ελληνικής παροικίας και συχνάζει στα σαλόνια τους. Έτσι, βρίσκεται και στο σπίτι του Εμμανουήλ Μπενάκη, γνωρίζοντας την Πηνελόπη Δέλτα, κόρη του Μπενάκη. Εκείνη τέσσερα χρόνια μεγαλύτερη του Δραγούμη, ήδη παντρεμένη και μητέρα τριών κοριτσιών σε έναν τελματωμένο γάμο. Αρχικά, αναπτύσσουν στενή φιλία, την ώρα που οι υπόλοιποι στα τραπέζια αναλώνονται σε «ελαφρά» θέματα, οι δυο τους συζητάνε για τέχνη, λογοτεχνία, διπλωματία και θέματα όπως η «Μεγάλη Ιδέα» και ο Μακεδονικός Αγώνας. Ο Ίωνας είναι ο πρώτος άνθρωπος που κάνει την Πηνελόπη να αισθάνεται σημαντική. Σύντομα, η φιλία αυτή μετατρέπεται σε έρωτα που κάθε μέρα μεγαλώνει. Ωστόσο, ο κόσμος είχε ήδη αρχίσει να τους σχολιάζει, με αποτέλεσμα να οδηγηθούν στην απόφαση ότι πρέπει να χωρίσουν. Ο Δραγούμης λαμβάνει μετάθεση και επιστρέφει στην Αθήνα, πριν σταλεί στο Δεδέαγατς – σημερινή Αλεξανδρούπολη. Η Πηνελόπη, λίγο καιρό αργότερα, πηγαίνει στην Αθήνα για διακοπές, έτσι κι εκεί συναντιούνται εκ νέου, έχοντας ήδη καταλάβει πως η σχέση αυτή δεν είναι κάτι περαστικό, για τους ίδιους είναι «un grande passion». Τον Αύγουστο του 1905, κι αφού ο Μπενάκης έχει μάθει για τη σχέση αυτή, η Πηνελόπη Δέλτα κάνει την πρώτη της απόπειρα αυτοκτονίας. Για τα επόμενα δύο χρόνια, οι δύο ερωτευμένοι αλληλογραφούν και τον Ιανουάριο του 1908 συναντιούνται στη Γερμανία. Η Πηνελόπη είχε συμφωνήσει με τον σύζυγό της, Στέφανο Δέλτα, να χωρίσουν και να κρατήσουν από κοινού την επιμέλεια των παιδιών τους. Ο Μπενάκης, ωστόσο, δεν είχε πει την τελευταία του κουβέντα, απειλώντας την με οικονομικό αποκλεισμό σε περίπτωση διαζυγίου. Η Πηνελόπη δεν έχει τίποτα άλλο να κάνει παρά να πει στον Ίωνα να χωρίσουν και να ξαναγυρίσει στον σύζυγό της. Η αλληλογραφία τους συνεχίζει μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1910, ο Ίωνας δεν παντρεύεται ποτέ και το 1941 η Πηνελόπη Δέλτα βάζει τέλος στη ζωή της, με τον μύθο να λέει ότι μία από τις αιτίες για αυτή την απόφασή της ήταν και ο ανεκπλήρωτος έρωτας με τον Δραγούμη.
Ο άλλος γνωστός και μεγάλος έρωτας του Ίωνα Δραγούμη ήταν με την ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη. Η μεγαλύτερη ηθοποιός της γενιάς της γνωρίζει τον γοητευτικό πολιτικό το 1908 στην Κωνσταντινούπολη. Η έντονη και παθιασμένη σχέση τους δεν σταμάτησε παρά μόνο με τη δολοφονία του Δραγούμη. Η επιστολογραφία τους ήταν έντονη, αφού μεσολάβησε και η εξορία του Ίωνα σε Κορσική και Σκόπελο. Το σκάνδαλο, που προκάλεσε αυτή η σχέση, ήταν μεγάλο, ειδικότερα μετά και την απόφασή τους να συγκατοικήσουν, η αθηναϊκή υψηλή κοινωνία είχε στραμμένο το βλέμμα της πάνω τους σε κάθε τους βήμα και απόφαση. Η οικογένεια του Δραγούμη ποτέ δεν είδε με καλό μάτι αυτή την ιστορία, με αποτέλεσμα, όπως λέγεται, ο πατέρας του να παρέμβει με τις γνωριμίες του και να σταματήσει τον γάμο τους, που θα λάμβανε χώρα στο Παρίσι το 1910. Η δολοφονία του Ίωνα από τους βενιζελικούς θέτει μια τελεία στη σχέση τους. Για είκοσι τρεις ημέρες, η Κοτοπούλη δεν μαθαίνει τίποτα για τον θάνατό του, αφού την πληροφορούν ότι έχει φύγει εξόριστος και της κρύβουν τις εφημερίδες. Την αλήθεια την μαθαίνει, όταν αποφασίζει να πάει να δει τον Ελευθέριο Βενιζέλο και να του ζητήσει εξηγήσεις για την εξορία του Ίωνα. Ο Δημήτρης Μυράτ, ανιψιός της και αυτόπτης μάρτυρας κατά την αποκάλυψη της δολοφονίας του Δραγούμη στην Κοτοπούλη, περιγράφει ότι τη στιγμή που η Μαρίκα έμαθε το τραγικό γεγονός, έπεσε κάτω και ξεκίνησε να γδέρνει με τα νύχια της το πάτωμα φωνάζοντας «Ίων! Ίων! Ίων!», ενώ οι κραυγές της ακούγονταν μέχρι έξω στον δρόμο.
Ο Ίων Δραγούμης είχε την τύχη, εκτός από σημαντικός πολιτικός παράγοντας της εποχής του, να ζήσει και μερικούς έρωτες, που μνημονεύονται ακόμα και σήμερα. Ούτε η Δέλτα, ούτε η Κοτοπούλη ξεπέρασαν τον έρωτά τους για εκείνον, μέχρι που πέθαναν κι αυτές. Στον πολιτικό του βίο, υπολόγιζε την κάθε του κίνηση με ακρίβεια, στον ερωτικό του βίο, όμως, ποτέ δεν κατάφερε να μπει σε καλούπι. Η επισήμανση αυτή ίσως εξηγεί και τον λόγο που εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, εκτός από τη συνεισφορά του στην πολιτική ζωή της χώρας, μας ενδιαφέρει και ο άνθρωπος Ίων Δραγούμης.
Βιβλιογραφία
- Γιάννης Α. Μάζης, Ίων Δραγούμης: Ο ασυμβίβαστος, Αθήνα, Εκδόσεις Μεταίχμιο.
- Φρέντυ Γερμανός, Η Εκτέλεση, Αθήνα, Εκδόσεις Κάκτος.
- Ευδοκία Λελεδάκη, Ηλεκτρονικό Περιοδικό «Αιχμή»
