Του Δημήτρη Τόλια,
Για πρώτη φορά, φοιτητές και διδάσκοντες συμμετείχαμε σε αυτή τη νέα (και προσωρινή;) διαδικασία της εξ’ αποστάσεως διδασκαλίας και εξεταστικής στα πανεπιστήμια. Τα προβλήματα ήταν, όπως όλοι άλλωστε είχαμε προβλέψει, πολλά. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε στα περισσότερα πανεπιστήμια με μικρά ή μεγάλα προβλήματα κατά περιπτώσεις. Έχοντας ως βασικό κριτήριο τις δικές μου εμπειρίες, καθώς και τις εμπειρίες οικείων μου προφανώς, δεν θα εξάγω καθολικά συμπεράσματα. Θα μοιραστώ απλώς ορισμένες εντυπώσεις από αυτή την πρωτόγνωρη διαδικασία.
Καταρχήν, η ίδια η διαδικασία του «εξ’ αποστάσεως» απαιτεί μια σειρά από προϋποθέσεις. Πρωτίστως, την εξοικείωση με την τεχνολογία. Πολλοί φοιτητές και καθηγητές δεν είχαν την απαραίτητη γνώση και εξοικείωση προκειμένου να συμμετέχουν επαρκώς στην διδασκαλία ή την εξέταση. Πολλές φορές δημιουργήθηκαν προβλήματα, τα οποία οι καθηγητές δεν ήταν σε θέση να επιλύσουν, ενώ αρκετοί φοιτητές αντιμετώπιζαν προβλήματα σύνδεσης, εγκατάστασης των λογισμικών κλπ.
Στην εξεταστική τα προβλήματα αυτά έγιναν εντονότερα. Το άγχος των φοιτητών να προλάβουν τα χρονικά περιθώρια της εξέτασης επιδείνωνε τον βαθμό αυτοπεποίθησης με τον οποίο χειρίζονταν τα ηλεκτρονικά μέσα. Έτσι, πολλές φορές, αρχεία με ερωτήσεις δεν βρίσκονταν έγκαιρα, αρχεία με απαντήσεις δεν ανέβαιναν, φοιτητές έμπαιναν σε λάθος σημεία. Συνολικά, κατά τη γνώμη μου η διαδικασία της εξεταστικής εξ’ αποστάσεως ήταν προ πάντων μια ψυχοφθόρα διαδικασία.
Το να βρεις, να κατεβάσεις, να σκεφτείς, να πληκτρολογήσεις, να διορθώσεις, να αποθηκεύσεις και να ανεβάσεις ερωτήσεις και απαντήσεις μέσα σε δύο ώρες ήταν αρκετά ψυχοφθόρο. Και είμαι ένας φοιτητής που πληκτρολογεί αρκετά γρήγορα. Έμαθα με μεγάλη μου στεναχώρια, ιδιαίτερα από συμφοιτητές μου σε άλλες σχολές, πως αρκετοί δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν τις απαντήσεις τους στα στενά αυτά χρονικά περιθώρια. Απαντήσεις είτε στάλθηκαν ημιτελείς, καθώς το άγχος δεν βοήθησε στην ταχεία πληκτρολόγηση, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, απαντήσεις που ξεπερνούσαν τα χρονικά όρια, έστω και για κάποια λεπτά, απορρίφθηκαν.
Η δεύτερη προϋπόθεση, είναι να έχει ο φοιτητής συσκευή ηλεκτρονικού υπολογιστή και πρόσβαση στο διαδίκτυο. Εδώ τα προβλήματα είναι ακόμη μεγαλύτερα. Πολλά παιδιά δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα λόγω έλλειψης μέσων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις, φοιτητές που δεν διέθεταν πρόσβαση στο διαδίκτυο, αναγκάστηκαν να μεταβούν είτε σε σημεία hot spot είτε σε συγγενικά φιλικά σπίτια, ώστε να εξεταστούν με ό,τι αυτό συνεπάγεται (φασαρία, αργή σύνδεση, ταλαιπωρία).
Το σημαντικότερο ζήτημα στο οποίο θα ήθελα να σταθώ ήταν η, σε πολλές περιπτώσεις και σε πολλά πανεπιστήμια, «εκδικητική» στάση πολλών διδασκόντων. Η λογική ήταν η εξής: «Εφόσον, ο φοιτητής εξετάζεται εξ’ αποστάσεως, θα μπορεί είτε να έχει άμεση πρόσβαση σε πηγές, είτε να βρίσκεται μαζί με άλλους συμφοιτητές του, ώστε να αντιγράφουν ο ένας από τον άλλο». Συνεπώς, τα θέματα θα έπρεπε να είναι δύσκολα στον βαθμό που δεν υπάρχει άριστη λύση. Στο βαθμό που κανένας και με κανέναν τρόπο δεν θα μπορέσει να αριστεύσει.
Πρόκειται για μια άδικη και ιδιαίτερα ολιστική αντίληψη. Δεν είναι δυνατόν, ένας φοιτητής που έχει κατανοήσει και διαβάσει πολλαπλές φορές όλη την «ύλη», να πνίγεται στην παπαγαλία και στην υπερβολικά δύσκολη φύση των ερωτήσεων. Η αντίληψη αυτή είναι ολιστική, διότι ανάγει ορισμένα φαινόμενα (αντιγραφή) σε στοιχείο όλων των φοιτητών. Αποτέλεσμα είναι η αδικία, απέναντι σε φοιτητές που όντως είχαν τη διάθεση να μάθουν την ουσία των φαινομένων και να μελετήσουν, χωρίς να τους ενδιαφέρει ποτέ να αντιγράψουν απαντήσεις. Οι φοιτητές αυτοί αδικήθηκαν.
Ευνοήθηκαν εκείνοι που αντιγράφουν. Που μέσω της αντιγραφής πήραν ένα 5 και πέρασαν το μάθημα. Οι καλά διαβασμένοι αδικήθηκαν όταν αντίκρισαν ερωτήσεις «εκτός ύλης» ή ερωτήσεις διατυπωμένες με τρόπο που απαιτούσαν είτε παπαγαλία είτε κάποιον να ψάχνει το σημείο της απάντησης στο βιβλίο. Και στην τελική, η εκδικητικότητα αυτή και εν συνόλω η εξέταση (σε κάποιες πάντα περιπτώσεις) φτιάχτηκε ακριβώς για αυτούς. Τα θέματα έγιναν υπερβολικά δύσκολα για να τσαλαπατηθούν οι αντιγραφείς (που με ένα 5 πέρασαν). Εν τέλει, εκείνοι που πραγματικά πληγώθηκαν και βαθμολογικά και ψυχολογικά ήταν εκείνοι που προσπαθούν και διαβάζουν.
Και πως να μην χαρακτηρίσεις άδικη μια εξέταση στην οποία δίνεις το 100% των δυνάμεών σου και καταλήγεις να μην πετυχαίνεις τον στόχο σου. Φυσικά, πολλοί καθηγητές βοήθησαν πάρα πολύ και στήριξαν τους φοιτητές, σε αντίθεση με τους επίσης πολλούς «εκδικητικούς», ενώ άλλοι έβαλαν θέματα (και ορθώς κατά τη γνώμη μου) που θα έβαζαν και δια ζώσης. Το πρόβλημα σε αυτό ήταν τα στενά χρονικά περιθώρια, όπως ανέφερα και παραπάνω.
Περισσότερο απογοητεύτηκα που θεωρήθηκε, πως μια εξ αποστάσεως εξεταστική, συμφέρει τους φοιτητές. Δεν είναι έτσι. Οι φοιτητές μέσα στην καραντίνα ήρθαν αντιμέτωποι με δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις. Κλείστηκαν στο σπίτι, σε μια ηλικία που θεωρητικά περνούν τις καλύτερες στιγμές της ζωής τους, άλλοι έμειναν μόνοι, αποκλεισμένοι μακριά απ’ όλους στα φοιτητικά τους σπίτια. Από την άλλη, κάποιοι γύρισαν από τον τόπο σπουδών τους στις μόνιμες κατοικίες τους, κάτι που μετά από ένα μεγάλο διάστημα, δεν έβαινε και πάντα θετικό λόγω της έλλειψης αυτονομίας και ελευθερίας εντός των περιορισμών της (επανα)συγκατοίκησης με την οικογένεια.
Εκτός αυτών, τα οικονομικά προβλήματα για τις οικογένειες ήταν μεγάλα. Επιχειρήσεις έκλεισαν, ιδιοκτήτες έχασαν μέρος των εισοδημάτων τους, εργαζόμενοι απολύθηκαν. Όλη αυτή κατάσταση αβεβαιότητας φώλιασε, όπως είναι φυσικό στην ψυχοσύνθεση των φοιτητών. Τα ερωτήματα για το αύριο ακόμη πιο πολλά, ακόμη πιο αποπνικτικά. Σε πολλές περιπτώσεις, η ίδια η διατήρηση φοιτητικής κατοικίας τέθηκε εν αμφιβόλω. Μέσα λοιπόν σε αυτές τις συνθήκες, οι φοιτητές έπρεπε να διαβάσουν για την εξεταστική.
Και αν κατάφερναν να διαβάσουν, θα έπρεπε να ανταπεξέλθουν στο άγχος μια τέτοιας πρωτόγνωρης εξέτασης. Οι πιέσεις ήταν μεγάλες. Μπήκα στη σωστή πλατφόρμα; Που εμφανίζονται οι ερωτήσεις; Πληκτρολογώ αρκετά γρήγορα για να προλάβω; Αν πέσει το ίντερνετ ή το ρεύμα; Ανέβηκαν οι απαντήσεις μου; Κλπ. Μπορεί να ακούγονται παρωχημένες για κάποιους, αλλά στην αγχώδη και ψυχοφθόρα κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι περισσότεροι φοιτητές, αντικρίζοντας και τα θέματα «εκδίκησης» από ορισμένους καθηγητές, οι καταστάσεις αυτές ήταν ένας εφιάλτης.
Η ψηφιακή εποχή είναι εδώ, ωστόσο, η μετάβαση σε αυτή θα πρέπει να γίνει με σχέδιο και πρόγραμμα, όχι αυθαίρετα. Δεν είναι δυνατόν να αδικούνται οι διαβασμένοι φοιτητές για να εξαλειφθούν φαινόμενα αντιγραφής, τα οποία στην τελική δημιουργούνται από την αυθαίρετη εφαρμογή της ψηφιακής εξεταστικής. Εύχομαι προσωπικά, ο εφιάλτης αυτός να μην συνεχιστεί. Αν χρειαστεί, ας γίνει τουλάχιστον συντεταγμένα.
*Ευχαριστώ φίλους και συμφοιτητές, που μοιράστηκαν μαζί μου τις εντυπώσεις τους.
Γεννήθηκε το 1998 και μεγάλωσε στον Ωρωπό Αττικής. Είναι προπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ενώ έχει φοιτήσει και για ένα έτος στο ίδιο τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι λάτρης της πολιτικής ιστορικής ανάλυσης και έρευνας. Ασχολείται με την ανίχνευση της διαδικασίας διάδοσης και τις επιδράσεις των πολιτικών ιδεών στην κοινωνία τόσο στο παρελθόν όσο και φυσικά στο σήμερα.
