Της Τάνιας Βράνου,
Η έννοια της φυλακής είναι άμεσα συνδεδεμένη με την έννοια της τιμωρίας κι όχι του σωφρονισμού. Σε τιμωρώ στερώντας σου την ελευθερία, περιορίζοντάς σε σ’ έναν χώρο. Σε αποκόβω από την κοινωνία, απ’ τους δικούς σου ανθρώπους. Σου στερώ την «κανονική» ζωή που απολάμβανες ως τώρα.
Στην πραγματικότητα, η έννοια της φυλάκισης απέχει πολύ από τον σωφρονισμό και την κοινωνική επανένταξη. Κανονικά η φυλακή θα έπρεπε να είναι ο τόπος που θα πρόσφερε μια δεύτερη ευκαιρία στον κρατούμενο και θα τον προετοίμαζε για να επανενταχθεί στην κοινωνία, όταν αποφυλακιστεί. Θα έπρεπε να αποτελεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον που προσφέρει ουσιαστική βοήθεια και καθοδήγηση.
Αντιθέτως, όλοι γνωρίζουμε ότι το σωφρονιστικό σύστημα των φυλακών είναι αποτυχημένο. Ουσιαστικά τιμωρεί τους φυλακισμένους με αποτέλεσμα να μην τους βοηθάει να δείξουν μεταμέλεια και να εξελίξουν τη ζωή τους εντός κι εκτός της φυλακής. Αντιθέτως, τους εξοργίζει και τους προκαλεί. Η ζωή τους μέσα στις φυλακές γίνεται δύσκολη και τις περισσότερες φορές επικίνδυνη. Δημιουργούν τη δική τους μικρογραφία της κοινωνίας με τους δικούς τους κανόνες και νόμους. Όλοι έχουμε ακούσει για τους λεγόμενους «νόμους της φυλακής». Εκεί επικρατεί ο δυνατότερος, όσο πιο βαθιά είναι μπλεγμένος κάποιος σε κυκλώματα, τόσο πιο πολλές πιθανότητες έχει να επιβιώσει, γιατί οι υπόλοιποι τον φοβούνται. Άλλους θα τους πάρει υπό την προστασία του κι άλλους θα τους κάνει εχθρούς.
Αυτοσχέδια όπλα, ναρκωτικά, παρανομίες, ξυλοδαρμοί, απειλές. Από αυτά απαρτίζεται ο κόσμος της φυλακής. Μιλάμε για ανθρώπους που προσπαθούν να συνυπάρξουν σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης κι ο καθένας απ’ αυτούς έχει διαφορετικά πιστεύω, διαφορετικό τρόπο σκέψης, διαφορετικές ανάγκες. Αυτός ο υπερπληθυσμός των φυλακών δεν βοηθάει έτσι ώστε να υπάρχει ένα καλό επίπεδο ζωής. Οι βασικές ανάγκες των κρατουμένων δεν καλύπτονται. Κι αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη προσωπικού επιφέρει εξεγέρσεις, κόντρες μεταξύ των κρατουμένων ή και μεταξύ κρατουμένων και προσωπικού.
Επιπλέον, δεν παρέχεται καμία ψυχολογική στήριξη στους φυλακισμένους, καμία προστασία. Οι ίδιοι προσπαθούν να επινοήσουν τρόπους για να επιβιώσουν. Τρόπους που δεν είναι νόμιμοι. Όλα αυτά ακολουθούν κάποιον ακόμη κι αν έχει αποφυλακιστεί. Ακόμη κι αν αποφυλακιστεί κάποιος, συνεχίζει να έχει στην κοινωνία το στίγμα του φυλακισμένου, του δολοφόνου, του εγκληματία. Κανένας δεν θέλει να έχει επαφές με έναν τέτοιο τύπο. Ακόμη κι οι οικογένειες τους πολλές φορές τους κάνουν πέρα. Κανένας δεν θέλει να κάνει παρέα με έναν πρώην φυλακισμένο, κανένας δεν θέλει να τον πάρει στη δουλειά του, κανένας δεν θέλει να συνεργαστεί μαζί του. Ένας πρώην φυλακισμένος δεν μπορεί να ενταχθεί στη κοινωνία, όπως δεν μπορεί να ενταχθεί κι ένας πρώην χρήστης ή κάποιος οροθετικός. Έτσι κάποιος που είναι πρώην φυλακισμένος είτε επειδή είναι θυμωμένος είτε επειδή δεν έχει άλλη επιλογή, επιστρέφει στη παλιά του ζωή. Στην παρανομία. Κινδυνεύοντας να κάνει κακό σε άλλους ή και στον ίδιο του τον εαυτό. Κινδυνεύοντας να ξαναμπεί φυλακή κι εκεί να συνεχίσει να κάνει αυτό που έμαθε. Πολλές φορές κάποιοι επιδιώκουν να ξαναμπούν στη φυλακή γιατί δεν έχουν που αλλού να πάνε και γιατί εκεί νιώθουν ότι ανήκουν σε κάποια ομάδα.
Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι το σωφρονιστικό μας σύστημα ίσως να μην εξαλείφει την παραβατικότητα αλλά να την προκαλεί; Μήπως η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα;
