Βγάλε τη δική σου κραυγή ενάντια στον καρκίνο του στόματος

Της Χριστίνας Υφαντή,

Μέσα στη λίστα των δέκα πιο συχνά εμφανιζόμενων καρκίνων παγκοσμίως και με 657.000 νέα περιστατικά κάθε χρόνο, όπως υποστηρίζουν καταγραφές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο καρκίνος του στόματος, που ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των καρκίνων της κεφαλής και του τραχήλου, είναι αδιαμφισβήτητα μία από τις μάστιγες της σύγχρονης κοινωνίας. Η 27η Ιουλίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του καρκίνου του στόματος και αποτελεί αφορμή για προβληματισμό, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση. Αξίζει, λοιπόν, μια σύντομη ανασκόπηση.

Αρκετοί είναι οι παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί και ευθύνονται για τον μηχανισμό ανάπτυξης του καρκίνου του στόματος. Το κάπνισμα, η υπερκατανάλωση αλκοόλ και οι χρόνιοι τραυματισμοί της στοματικής κοιλότητας αποτελούν τις κύριες αιτίες. Επιπλέον, η κακή στοματική υγιεινή και η παραμέληση της οδοντιατρικής αφαίρεσης αιχμηρών και χαλασμένων δοντιών και οδοντοστοιχιών που τραυματίζουν τη γλώσσα, τα ούλα και τις παρειές κρούουν τον κώδωνα κινδύνου. Έχει αποδειχθεί ακόμη ότι η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία που ιδιαίτερα τη θερινή περίοδο προσβάλλει τα χείλη αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο που καθορίζει την πορεία ανάπτυξης του καρκίνου των χειλέων. Με την επίδραση αυτών των παραγόντων, τα επιθηλιακά κύτταρα της στοματικής κοιλότητας υπόκεινται σε μεταλλάξεις, πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και γίνονται δυσπλαστικά και τελικά καρκινικά.

Και ενώ τις τελευταίες δεκαετίες ο καρκίνος του στόματος εμφανιζόταν με μεγάλη συχνότητα κυρίως σε άντρες άνω των 40 ετών, νεότερα δεδομένα έρχονται να επισκιάσουν αυτά τα επιδημιολογικά στοιχεία, υποστηρίζοντας ότι πλέον και οι μικρότερες ηλικιακές ομάδες αποτελούν στόχο προσβολής. Πιθανόν, η ραγδαία αύξηση των στοματογεννητικών σεξουαλικών επαφών να έχει φέρει στην επιφάνεια ογκογόνα στελέχη του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) ο οποίος, αν και ευθύνεται κατεξοχήν για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και του πέους, φαίνεται να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και στην παθογένεση του καρκίνου του στόματος. Επιτακτική κρίνεται, επομένως, η ανάγκη συντονισμού τακτικών προγραμμάτων μαζικού ελέγχου των ομάδων υψηλού κινδύνου, όπως είναι οι καπνιστές, οι καταναλωτές υπερβολικών ποσοτήτων αλκοόλ, τα άτομα με φτωχή στοματική υγιεινή, οι ηλικιωμένοι, αλλά και οι εργαζόμενοι στις βιομηχανίες που εκτίθενται συχνά σε πλήθος καρκινογόνων παραγόντων.

Οι καρκινικές βλάβες στη στοματική κοιλότητα που εμφανίζονται στο κάτω χείλος, τη γλώσσα, το έδαφος του στόματος, τις παρειές, τα ούλα, την υπερώα, αλλά και στους σιελογόνους αδένες και τον στοματοφάρυγγα μπορεί να είναι εμφανείς ακόμη και στα πρώιμα στάδια. Διαβρώσεις, άφθες, εξελκώσεις, ογκίδια αρχικά μη επώδυνες βλάβες που μπορεί να θεωρηθούν ασήμαντες σε έναν τακτικό οδοντιατρικό έλεγχο, μπορεί να είναι η απαρχή αυτής της μορφής καρκίνου. Επιπλέον, η ερυθροπλακία, δηλαδή ερυθρές, επηρμένες και περιγεγραμμένες κηλίδες, όπως και η λευκοπλακία, δηλαδή η εμφάνιση λευκής πλάκας στον στοματικό βλεννογόνο αποτελούν συχνά ύπουλα σημεία που συνήθως υποκρύπτουν μια καλοήθη υπερπλασία η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα του στόματος, την κύρια μορφή εκδήλωσης καρκίνου του στόματος. Η κλινική εικόνα του ασθενούς συνοδεύεται και από συμπτώματα, όπως επίμονο άλγος στο στόμα που δεν υποχωρεί σε τρεις εβδομάδες, οίδημα, αιμορραγίες, επίμονο βράγχος και πονόλαιμο, ανώδυνη διόγκωση στον τράχηλο, αλλά και δυσκαταποσία, δυσκολία στη μάσηση και στην ομιλία, απώλεια βάρους, δύσοσμη αναπνοή και αίσθημα μουδιάσματος.

Η φυσική εξέταση της στοματικής κοιλότητας, μια διαδικασία μόλις πέντε λεπτών που απαιτεί μόνο οδοντιατρικό κάτοπτρο και γλωσσοπίεστρο οφείλει να διενεργείται στα πλαίσια κάθε τακτικού οδοντιατρικού ελέγχου. Περιλαμβάνει την επισκόπηση αλλά και την ψηλάφηση των χειλέων, της παρειάς, του εδάφους του στόματος, της υπερώας και των τραχηλικών λεμφαδένων. Βιοχημικές, μικροβιολογικές εξετάσεις και ακτινοδιαγνωστικές μέθοδοι χρησιμοποιούνται, αλλά και σε περίπτωση εμφανούς βλάβης, η βιοψία, δηλαδή η λήψη ιστικού δείγματος από τη βλάβη, και η ιστοπαθολογική διάγνωση κατόπιν μικροσκόπησης κρίνονται αναγκαίες. Περισσότεροι από 100 βιοδείκτες μπορούν να ανιχνευθούν στο σάλιο, ενώ μελέτες δείχνουν ότι με τη χρήση μοριακών τεχνικών είναι δυνατή η ανίχνευση της πρωτεΐνης OASEP1 (OC- associated serum protein 1) που υπερπαράγεται στην πλειονότητα των καρκινικών κυττάρων της στοματικής κοιλότητας και αποτελεί προγνωστικό δείκτη.

Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί και το κλειδί της επιτυχίας. Με τον εντοπισμό της προκαρκινικής βλάβης στα πρώιμα στάδιά της μπορεί να σχεδιαστεί άμεσα θεραπεία με ορατά αποτελέσματα και πολύ μικρότερο κόστος. Η επέκταση των βλαβών που επηρεάζουν την αισθητική εμφάνιση μπορεί να περιοριστεί και ταυτόχρονα η πενταετής επιβίωση ανέρχεται σε ποσοστό 80% έναντι 18% σε προχωρημένο στάδιο. Δυστυχώς, όμως, παρά τις συχνές επισκέψεις των ασθενών σε οδοντιάτρους και το γεγονός ότι η στοματική κοιλότητα είναι ορατή και εύκολα προσβάσιμη, προκαρκινικές αλλοιώσεις του στοματικού βλεννογόνου διαφεύγουν της αντίληψης ακόμη και των πιο έμπειρων ειδικών.

Γι’ αυτό και η πρόληψη κατέχει σημαντικό ρόλο στη μείωση της θνητότητας. Η αυτοεξέταση ανά τακτά χρονικά διαστήματα, η διακοπή του καπνίσματος και της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, η φροντίδα της στοματικής υγιεινής και των δοντιών, αλλά και η χρήση αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας στις περιοχές του στόματος που εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως στα χείλη ενδείκνυνται ως μέσα πρόληψης. Μελέτη της American Cancer Society αποδεικνύει ότι η κατανάλωση καφέ και τσαγιού μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκινικών αλλοιώσεων.

Η αντιμετώπιση αυτού του ύπουλου εχθρού στηρίζεται στη συνεργασία οδοντιάτρου, ογκολόγου, ακτινοθεραπευτή, στοματολόγου, ΩΡΛ, παθολογοανατόμου, καθώς και στοματικού και γναθοπροσωπικού χειρουργού. Η χειρουργική αφαίρεση της βλάβης μέσα σε υγιή όρια είναι το πρώτο βήμα για τη θεραπεία και σε εκτεταμένες βλάβες συνοδεύεται από εξαίρεση των προσβεβλημένων λεμφαδένων του τραχήλου. Μετεγχειρητικά, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να εφαρμοστεί ακτινοθεραπεία σε εντοπισμένη περιοχή, αλλά και χημειοθεραπεία, ενώ νέα θεραπευτικά πρωτόκολλα συστήνουν ανοσοβιολογικούς θεραπευτικούς παράγοντες (sitravatinib, nivolumab). Πριν την έναρξη της θεραπείας, ο ασθενής οφείλει να υποβληθεί σε έναν πλήρη οδοντιατρικό έλεγχο, ενώ κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά τη θεραπεία, συστήνεται να βελτιώσει τις διατροφικές συνήθειές του. Τροφές εύκολες προς κατάποση, όπως σούπες και αλεσμένα τρόφιμα, αλλά και φρέσκα φρούτα και λαχανικά αποτελούν πηγή βιταμινών και αντιοξειδωτικών (βιταμίνη C, β- καροτίνη).

Γι’ αυτό, λοιπόν, άνοιξε το στόμα, εξετάσου και βγάλε τη δική σου κραυγή ενάντια στον καρκίνο του στόματος.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• https://oraloncology.gr/
• http://www.cancer-society.gr/
• https://www.fdiworlddental.org/
• http://headneckcancer.gr/el/
• https://www.who.int/cancer/prevention/diagnosis-screening/oral-cancer/en/
• https://academic.oup.com/aje/article/177/1/50/128844
• https://cancerres.aacrjournals.org/content/44/3/1216.full-text.pdf