Της Εύας Δημητρίου,
Το πολιτικό χάος στη Βενεζουέλα δεν έχει τέλος. Πριν λίγες εβδομάδες, έπειτα από τις πρόσφατες κυρώσεις που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά έντεκα Βενεζουελάνων αξιωματούχων, ο Πρόεδρος Μαδούρο δεν άργησε να αντεπιτεθεί, καλώντας την πρέσβειρας της Ένωσης να εγκαταλείψει τη χώρα μέσα στις επόμενες 72 ώρες. Η απόφαση τελικώς ανακλήθηκε. Ωστόσο, αντικατοπτρίζει τις εύθραυστες διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ε.Ε. και Καράκας και την αδυναμία των δύο να αποκτήσουν κοινές γραμμές πλεύσης. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού ωκεανού, ο Πρόεδρος Τραμπ, ακολουθεί μια εμφανώς σκληρή πολιτική, επιβάλλοντας βαρύτατες κυρώσεις τόσο σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους, όσο και στον ίδιο τον Πρόεδρο, Νικολάς Μαδούρο, υποστηρίζοντας, παράλληλα, εμπράκτως τον αυτοαποκαλούμενο «μεταβατικό πρόεδρο» Guaido.
Ο Μαδούρο δέχεται χτυπήματα από παντού. Στο εσωτερικό, παράλληλα με τις μαζικές διαδηλώσεις που έχουν ξεσπάσει από το 2014, με αίτημα την αλλαγή του καθεστώτος, καλείται να αντιμετωπίσει και τον Πρόεδρο της εθνοσυνέλευσης και αρχηγό της αντιπολίτευσης, ο οποίος αμφισβητεί την νομιμότητα της κυβέρνησης. Ο Guaido, μετά τον Ιανουάριο του 2019, οπότε και αυτοανακηρύχθηκε «μεταβατικός Πρόεδρος» και υποσχέθηκε νέες εκλογές, έχει προβεί σε αρκετές ενέργειες, μεταξύ άλλων και ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος, με σκοπό την καθαίρεση του Μαδούρο. Καμία, όμως, δεν είχε επιτυχία. Παράλληλα, η χώρα είναι βυθισμένη στον υπερπληθωρισμό. Το 80-90% του πληθυσμού ζει στα όρια της φτώχειας, ενώ τουλάχιστον 4 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μεταναστεύσει στις γειτονικές χώρες. Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς, πως η ολοκληρωτική κατάρρευση μπορεί να προκληθεί από το βάρος της πανδημίας, καθώς το υγειονομικό σύστημα του κράτους δε δύναται να αντιμετωπίσει μια τέτοια απειλή. Παρ΄όλα αυτά, το καθεστώς μοιάζει αλώβητο.
Ο Πρόεδρος Μαδούρο έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα εκτενές δίκτυο επαφών και συνεργατών στο εσωτερικό της χώρας, τόσο σε υψηλόβαθμα, όσο και χαμηλόβαθμα επίπεδα. Μεγαλύτερός του σύμμαχος είναι οι ένοπλες δυνάμεις. Η εξάρτηση, μάλιστα, μεταξύ των δύο είναι τόσο μεγάλη που η πτώση του ενός θα προκαλέσει και την άμεση πτώση του άλλου. Στην περίπτωση των ενόπλων δυνάμεων, η πτώση του καθεστώτος μπορεί να σημάνει τον απολογισμό τους για πλήθος εγκλημάτων στα οποία εμπλέκονται, όπως διαφθορά, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμπόριο ναρκωτικών. Για την αποφυγή ενός γενικευμένου ντόμινο, ο Μαδούρο έχει εξασφαλίσει αρκετά προνόμια στους στρατιωτικούς αξιωματούχους με αντάλλαγμα την αμέριστη υποστήριξή τους. Υπό τον έλεγχό τους βρίσκονται υπουργεία, η πετρελαϊκή βιομηχανία, η διανομή τροφίμων και η διατήρηση της εσωτερικής τάξης και ασφάλειας. Όσον αφορά στη δικαστική εξουσία, ο Μαδούρο, μετά την ήττα του στις εκλογές της εθνοσυνέλευσης του 2015, αντικατέστησε πλήθος δικαστών με ανθρώπους πιστούς σε εκείνον. Με λίγα λόγια, νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία βρίσκονται όλες κάτω από την «ομπρέλα Μαδούρο». Και ενώ θα φανταζόταν κανείς, πως μπροστά σε αυτό το χάος, οι πολίτες θα υποστήριζαν την πτώση της κυβέρνησης, πολλοί εξ αυτών συνεχίζουν να είναι ακόμα πιστοί στο καθεστώς. Ίσως, λόγω της κοινωνικής βοήθειας που προσφέρει το κράτος σε ανθρώπους που δεν είχαν τίποτα, ακόμη και πριν την εποχή Μαδούρο, ή ίσως ως αντίβαρο στον Αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Εμπόδιο σε αυτόν είχε σταθεί και ο προκάτοχος του Μαδούρο, Chavez, με μεγάλη επιδοκιμασία από τον Βενεζουελάνικο λαό.
Στο εξωτερικό, το δίκτυο εκτείνεται πολλά χιλιόμετρα μακριά από το νότιο-αμερικανικό κράτος, με τη Ρωσία να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας. Το Κρεμλίνο αποτελεί το βασικό οικονομικό και στρατιωτικό υποστηρικτή του Μαδούρο. Σε αντάλλαγμα, έχει πρόσβαση στην πετρελαϊκή βιομηχανία της χώρας, με σημαντικά προνόμια και οφέλη. Φυσικά για την Μόσχα, ίσως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι η ευκαιρία που της δίνεται, να αντισταθμίσει την Αμερικανική επιρροή στην περιοχή. Δεύτερη έρχεται η Κίνα. Το Πεκίνο κρατάει πιο ουδέτερη στάση ως προς το ζήτημα, καθώς, αν τελικώς ο Μαδούρο «πέσει», θα πρέπει να καλλιεργήσει μια φιλική σχέση που διατηρεί τα οικονομικά της συμφέροντα με το διάδοχό του. Όπως και η Ρωσία, όμως, έχει διατυπώσει πως αντιτίθεται σε οποιαδήποτε ξένη επέμβαση στα εσωτερικά ζητήματα του κράτους. Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν η Κούβα και η Τουρκία, με την πρώτη να παρέχει συμβούλους ασφάλειας και υπηρεσίες πληροφοριών και με τη δεύτερη να είναι κύριος αγοραστής χρυσού.
Το καθεστώς επιβιώνει χάρη στις παραπάνω συμμαχίες. Μια ρήξη ανάμεσά τους, ίσως επιφέρει και την πτώση του. Το ενδεχόμενο ρήξης, όμως, δε φαίνεται πιθανό. Αντίθετα, αν δε ληφθούν σκληρότερα μέτρα από τη διεθνή κοινότητα, η ηγεμονία του Μαδούρο μπορεί να συνεχιστεί εις το διηνεκές. Από την άλλη, η επιθετική προσέγγιση, κυρίως των Ηνωμένων Πολιτειών, δίνει τη δυνατότητα στον Μαδούρο να επικαλείται τη ρητορική του Αμερικανικού ιμπεριαλισμού και στους συμμάχους του, να συνεχίσουν να του προσφέρουν στήριξη ως αντίβαρο.
O Μαδούρο έχει διαπράξει -και διαπράττει- σοβαρά εγκλήματα για να διατηρήσει τη θέση του. Εκτός, όμως, από τις προσωπικές του φιλοδοξίες, το μέλλον της Βενεζουέλας αποτελεί εξίσου σημαντικό παράγοντα για να παραμείνει στη μάχη. Κατά τον Μαδούρο, οι ΗΠΑ προσπαθούν να καταστρέψουν την Μπολιβαριανή Επανάσταση και να «εποικίσουν» τη Βενεζουέλα, φέρνοντάς την στη δική τους σφαίρα επιρροής και ελέγχου. Ακόμη, τις κατηγορεί για προσπάθεια πραξικοπήματος και εγκαθίδρυσης μιας κυβέρνησης-μαριονέτας (puppet-government), υπό την ηγεσία του Guaido. Και οι ανησυχίες του Μαδούρο δεν είναι αδικαιολόγητες. Υπό το φόβο μιας Αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης που θα οδηγήσει όχι μόνο στην καθαίρεσή του, αλλά και στη διαδοχή του από ένα φιλοαμερικανό ηγέτη, ο Μαδούρο είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα. Σε κάθε περίπτωση, η πτώση του θα δυσανασχετήσει πολλούς και θα προβληματίσει ακόμα περισσότερους. Όσο, λοιπόν, υπάρχουν άτομα -και μάλιστα σε καίριες θέσεις- που θέλουν τον Μαδούρο στην εξουσία, ο Μαδούρο θα συνεχίσει να ηγεμονεύει.
Είναι δευτεροετής φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες προσομοιώσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και άλλων περιφερειακών οργανισμών. Μιλάει αγγλικά και γαλλικά και ασχολείται ενεργά με τον εθελοντισμό.
