Εφοπλιστής, πλοιοκτήτης και οι σχέσεις τους με το πλοίο

Του Συμεών Κωνσταντίνου,

Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που κύριο «εμπόρευμά» της αποτελεί η παροχή τουριστικών υπηρεσιών, αναπόδραστα ο κάθε πολίτης νιώθει εξοικειωμένος με τους όρους «εφοπλιστής», «πλοιοκτήτης». Ωστόσο, υπάρχει μια σύγχυση ως προς το περιεχόμενο αυτών των λέξεων.

Πρέπει πρώτα απ’ όλα να σημειωθεί πως το μονοπώλιο του ορισμού αυτών των συγκεκριμένων όρων ανήκει στον ιδιαίτερο κλάδο του Ναυτικού Δικαίου.

Βασικός κανόνας του ναυτικού δικαίου είναι ο διαχωρισμός των προσώπων βάσει του νομικού δεσμού που τους συνδέει με κάποιο ή κάποια πλοία. Ειδικότερα, από τον συνδυασμό των άρθρων 84,105 και 106 του Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου (ΚΙΝΔ) προκύπτει ότι ο πλοιοκτήτης είναι εκείνο το φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο συνδέεται με ένα ή περισσότερα πλοία αφενός με εμπράγματη σχέση κυρίου και πράγματος και αφετέρου με εμπορική σχέση εφόσον ασκεί πρωτότυπα εμπορικές πράξεις (άρθρο 3 ΔΑΕ) κατά σύνηθες επάγγελμα. Είναι συνεπώς, τόσο κύριος του πλοίου όσο και επιχειρηματίας μέσω αυτού. Εκτός δηλαδή από ιδιοκτήτης του πλοίου, είναι παράλληλα το πρόσωπο που καρπώνεται τα οφέλη της χρήσης του. Για παράδειγμα, μια ναυτιλιακή εταιρεία εφόσον έχει στην κυριότητά της ένα πλοίο και το χρησιμοποιεί για τη μεταφορά εμπορευμάτων, τότε το νομικό αυτό πρόσωπο (κατά κανόνα ΑΕ), καθίσταται πλοιοκτήτης.Από τον πλοιοκτήτη διακρίνεται ο εφοπλιστής, δηλαδή το φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο, σύμφωνα με το άρθρο 105 ΚΙΝΔ, εκμεταλλεύεται κερδοσκοπικά ένα ή περισσότερα πλοία τα οποία δεν ανήκουν σε αυτό αλλά σε άλλο πρόσωπο. Η νομική έννοια του εφοπλιστή έχει οριστεί και νομολογικά : «…Ειδικότερα, κατά την έννοια των άρθρων 105 και 106 ΚΙΝΔ, ο εφοπλιστής είναι αυτός που εκμεταλλεύεται για τον εαυτό του το πλοίο, το οποίο ανήκει κατά κυριότητα σε άλλο πρόσωπο. Η εκμετάλλευση αυτή μπορεί να στηρίζεται είτε σε έννομη σχέση, εμπράγματη ή ενοχική (λ.χ. επικαρπία ή μίσθωση), είτε σε απλή πραγματική κατάσταση». (ΜΠρΠατρών 910/2018). Επίσης: «Διαφέρει δε ο διαχειριστής από τον Εφοπλιστή, αφού ο τελευταίος εκμεταλλεύ­εται για τον εαυτό του πλοίο που ανήκει σε άλλον, δηλαδή εκτελεί με ξένο πλοίο ναυτιλιακές εργασίες στο δικό του όνομα και είναι υποκείμενο των σχετικών με την εκμετάλλευση ξένου πλοίου δικαιοπραξιών» (ΕφΠειρ 740/2018).

Η έννοια του εφοπλιστή θα ήταν ατελής και χωρίς περιεχόμενο χωρίς την ύπαρξη ενός άλλου προσώπου, του κυρίου του πλοίου. Ο κύριος του πλοίου είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει την κυριότητα του πλοίου. Από τον κύριο του πλοίου θα αναλάβει το πλοίο ο εφοπλιστής προκειμένου να το εκμεταλλευτεί. Το κέρδος του συνίσταται στο αντίτιμο της παραχώρησης προς εκμετάλλευση στον εφοπλιστή (συνήθως ναύλος όταν πρόκειται για σύμβαση ναύλωσης). Η διαφορά από τον πλοιοκτήτη είναι προφανής. Ενώ ο πλοιοκτήτης είναι κύριος, την ίδια στιγμή εκμεταλλεύεται το πλοίο εμπορικά κάτι που δεν κάνει ο κύριος του πλοίου. Έτσι εάν ο κύριος αρχίζει να εκμεταλλεύεται το πλοίο ο ίδιος, τότε θα καταστεί πλοιοκτήτης.

Καθώς το Ναυτικό Δίκαιο αποτελεί κλάδο του Εμπορικού Δικαίου θα ήταν παράλειψη να μην γίνει αναφορά στην πρόσδοση της ιδιότητας του εμπόρου στα παραπάνω πρόσωπα. Έτσι, τόσο ο εφοπλιστής όσο και ο πλοιοκτήτης είναι καταρχήν έμποροι λόγω της εμπορικής τους δραστηριότητας, ενώ ο κύριος του πλοίου, είτε φυσικό είτε νομικό πρόσωπο, δεν είναι έμπορος.

Επιγραμματικά, το παραπάνω τρίπτυχο μπορεί να αποδοθεί για την ευκολότερη κατανόηση ως εξής:

α) Ο κύριος του πλοίου είναι ιδιοκτήτης που δεν το εκμεταλλεύεται ο ίδιος εμπορικά το πλοίο.

β) Ο πλοιοκτήτης είναι τόσο ο κύριος-ιδιοκτήτης όσο και αυτός που εκμεταλλεύεται το πλοίο.

γ) Ο εφοπλιστής είναι το πρόσωπο που εκμεταλλεύεται μόνον το πλοίο ενός άλλου (δηλαδή κατά κανόνα του κυρίου).

ΠΗΓΕΣ

• Τριανταφυλλάκης Δ. Γεώργιος, Εισηγήσεις Εμπορικού Δικαίου, 2^η έκδοση (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2018)
• Γεωργακόπουλος Ν. Λεωνίδας , Ναυτικό Δίκαιο (εκδόσεις Σάκκουλα, 2006).
• ΕφΠειρ 740/2018
• ΜΠρΠατρών 910/2018

Συμεών Κωνσταντίνου

Γεννήθηκε στην Αθήνα όπου και κατοικεί τα τελευταία χρόνια. Είναι απόφοιτος της Νομικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάζεται ως ασκούμενος δικηγόρος και οι τομείς ενδιαφέροντός του είναι το Αστικό και Εμπορικό Δίκαιο. Στον ελεύθερο του χρόνο ασχολείται με τη γυμναστική και του αρέσουν τα ταξίδια.