Του Στέφανου Σταγάκη,
Μετά από καιρό επανέρχομαι με ένα αγαπημένο μου θέμα, αυτό της περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευσυνειδησίας. Λίγο η εποχή, λίγο η υποχρέωση να χρησιμοποιούμε αναλώσιμα μίας χρήσης, θεώρησα ότι πρέπει να επανέλθω με κάποιες σκέψεις επί του θέματος. Τον τελευταίο καιρό έχει πολλαπλασιαστεί η συστηματική χρήση γαντιών, μασκών (αν και οι υφασμάτινες κάνουν επίσης καλή δουλειά, όταν χρησιμοποιούνται σωστά) και πλαστικών μιας χρήσης. Αντίστοιχα έχουν πολλαπλασιαστεί τα απορρίμματα αυτού του είδους – όχι μόνο στους κάδους, αλλά και έξω από αυτούς, πεταμένα στους δρόμους, στα πάρκα, στα λεωφορεία, στις δημόσιες υπηρεσίες. Η συζήτηση αυτή έχει δύο παραμέτρους και δύο άξονες. Οι παράμετροι είναι η επιχειρηματική πλευρά και η προσωπική ευθύνη, και οι άξονες αναφέρονται στο ηθικό και στο υγειονομικό κομμάτι.
Το πλαστικό προτιμάται έναντι του επαναχρησιμοποιούμενου, σύμφωνα με τις υγειονομικές συστάσεις, με τα περισσότερα καταστήματα να προσφέρουν μαχαιροπίρουνα και χαρτοπετσέτες σε πλαστικές συσκευασίες, αλατοπίπερο μίας χρήσης και μαντιλάκια καθαρισμού. Ανεξάρτητα από το αν είναι αποτελεσματικό ή αν χρειάζεται βελτιώσεις το μέτρο, είναι γεγονός ότι προκαλείται μια υπερσυσσώρευση πλαστικών που καταλήγουν στα σκουπίδια. Αν και τα υλικά συσκευασίας αποτελούνται από ανακυκλώσιμο πλαστικό, τα περισσότερα καταστήματα επιλέγουν να συγκεντρώσουν όλα τα απόβλητα στον ίδιο κάδο, και να τα πετάξουν όλα μαζί στα σκουπίδια. Η περιβαλλοντική συνείδηση, σε αυτόν τον τομέα, πάσχει.
Ακόμα, ενώ οι οδηγίες για τη χρήση των πλαστικών στα υλικά σερβιρίσματος, για τη χρήση μάσκας και προστατευτικών γαντιών και τα ατομικά «πακετάκια» καθαρισμού είναι σαφείς, δεν υπάρχει η πρόβλεψη για σωστή αποκομιδή των συγκεκριμένων ειδών. Μετά τη χρήση τους, και ακόμη και αν έχουν μολυνθεί κατά την επαφή με τον άνθρωπο, θα καταλήξουν, στην καλύτερη περίπτωση, στα σκουπίδια. Το πόσοι μπορεί να κινδυνεύσουν, θα εξαρτηθεί με το πόσοι θα χρειαστεί να έρθουν σε επαφή με αυτά. Έτσι, δημιουργείται ένα διπλό πρόβλημα: αφενός το περιβάλλον γεμίζει με σκουπίδια που καταλήγουν να διασκορπίζονται παντού, και αφετέρου, με αυτόν τον τρόπο, ο καθένας από εμάς εκτίθεται στον κίνδυνο.
Από την άλλη πλευρά, η εικόνα από χρησιμοποιημένες μάσκες ή πεταμένα γάντια είναι όλο και συχνότερη. Απόβλητα που παλιότερα βρίσκονταν μόνο μέσα σε νοσοκομεία, τώρα πλέον βρίσκονται παντού και δυστυχώς συχνά πεταμένα κάτω ή αφημένα σε διάφορα μέρη. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των νοσοκομείων και της γενικής χρήσης από ολόκληρο τον πληθυσμό είναι ότι στα νοσοκομεία γίνεται ειδική αποκομιδή των συγκεκριμένων απορριμμάτων και δεν αφήνονται οπουδήποτε.
Στο κομμάτι του υγειονομικού κινδύνου δεν χρειάζεται ξεχωριστή ανάλυση. Μια μάσκα αφημένη σε ένα κάθισμα λεωφορείου θα μεταφέρει ό,τι είχε ο χρήστης της σε οποιονδήποτε έρθει σε επαφή με αυτή. Για αυτό, θα επιμείνω περισσότερο στο κομμάτι της ατομικής ευθύνης και παιδείας: χρειάζεται (δυστυχώς) συχνά ειδική επισήμανση-ενημέρωση-παράκληση ώστε να μην πετάμε κάτω τα σκουπίδια μας και να μην μολύνουμε το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Τα αυτονόητα των προηγούμενων χρόνων, πλέον ενισχύονται και από τον υγειονομικό κίνδυνο: το να μην εκθέτουμε τους άλλους σε οποιαδήποτε συνέπεια μπορεί να τους προκαλέσει η δική μας αμέλεια, είναι κάτι που (δυστυχώς) χρειάζεται διαρκή επιτήρηση. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τις μάσκες αλλά και για οτιδήποτε άλλο: το να μην πετάμε τα ποτήρια του καφέ στην παραλία, το να μην αφήνουμε τα κουτάκια από τα αναψυκτικά μετά την εκδρομή μας στο πάρκο, το να μην πετάμε αποτσίγαρα στο πλάι του αυτοκινητοδρόμου όταν οδηγούμε, κ.λπ., φαίνεται ότι απαιτεί συστηματική υπενθύμιση καθώς δεν έχουν εμπεδωθεί.
Συνοψίζοντας, λείπει μια ολιστική προσέγγιση διαχείρισης των δυνητικά επικίνδυνων αποβλήτων που πλέον παράγει μεγάλος αριθμός ανθρώπων, αλλά παράλληλα λείπει σε ανησυχητικό βαθμό η αναγκαία ευσυνειδησία απέναντι στο περιβάλλον και στο κοινωνικό σύνολο. Η λογική ότι άλλος είναι υπεύθυνος να καθαρίσει τα δικά μας σκουπίδια (ο Δήμος, το κράτος, το προσωπικό καθαριότητας) ανήκει στο παρελθόν. Ο καθένας πλέον είναι (μάλλον, πρέπει να είναι) υπεύθυνος να μην μολύνει το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται, να σέβεται τους υπόλοιπους και να συμβάλει στην καλύτερη διαβίωση όλων. Όσο νωρίτερα το εμπεδώσουμε, τόσο το καλύτερο για όλους.
