Της Αμαλίας Μαρκέτου,
Φαινομενικά δεν πρόκειται για δίλημμα, καθώς και οι δύο όροι χρησιμοποιούνται ευρέως στην καθημερινότητά μας, και ειδικότερα στον χώρο των ΜΜΕ, χωρίς να γίνεται κάποια διάκριση μεταξύ τους, ωστόσο αν παρατηρήσουμε καλύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι προτιμάται η χρήση του δεύτερου όρου, καθώς αναλύοντάς τον, αποκαλύπτεται η θετική λειτουργία του, δηλαδή φανερώνεται ο στόχος στον οποίο πρέπει να αποβλέπει ο εν λόγω χώρος κράτησης, που δεν είναι άλλος από τον σωφρονισμό του κρατουμένου, προκειμένου να ενταχθεί ξανά στο κοινωνικό σύνολο.
Τι συμβαίνει, όμως, στην ελληνική πραγματικότητα; Βλέπουμε αρκετά συχνά να ασκούνται προσφυγές στο ΕΔΔΑ κατά της Ελλάδας, από ιδιώτες που βιώνουν άθλιες συνθήκες κράτησης, όπως είναι η υπερσυσσώρευση των κελιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, αντιστοιχούν τουλάχιστον 4 τ.μ. σε κάθε κρατούμενο. Το συγκλονιστικό είναι ότι, βάσει της έκθεσης που δημοσίευσε το 2019 η αντίστοιχη Επιτροπή, η οποία ελέγχει την τήρηση της προαναφερθείσας σύμβασης, παρατηρούμε υπερπληθυσμό στα κελιά, πιο συγκεκριμένα στην Ειδική Ζώνη Γ των Ανδρικών Φυλακών του Κορυδαλλού υπήρχαν έως και 5 κρατούμενοι σε κελιά που αντιστοιχούν σε 6 τ.μ.
Πέρα από τις άθλιες συνθήκες που επικρατούν, συχνά τα δικαιώματα των κρατουμένων, τα οποία είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένα, καταπατώνται, με πρόσφατα παραδείγματα του συμφοιτητή μου, Βασίλη Δημάκη, στον οποίο δεν παρείχαν την υλικοτεχνική υποδομή προκειμένου να παρακολουθήσει τα τηλεμάθηματα της σχολής του, αποστερώντας του με αυτόν τον τρόπο το δικαίωμα στην εκπαίδευση, το οποίο αποτελεί το βασικότερο μέσο για τον σωφρονισμό και την κοινωνική επανένταξη του ανθρώπου που κρατείται εντός της φυλακής, καθώς και του φοιτητή Αθανασίου Κυριαζή, που τον παρεμπόδιζαν στην παρακολούθηση των μαθημάτων του στο ΕΑΠ. Είναι γεγονός ότι και οι δύο φοιτητές, προκειμένου να «ακουστούν» τα αιτήματα τους για την παροχή ενός αγαθού που θεωρείται θεμελιώδες συστατικό της δημοκρατικής κοινωνίας, προχώρησαν σε απεργία πείνας.
Αν φύγουμε από το ελληνικό προσκήνιο, θα δούμε ότι και σε άλλες χώρες παρατηρείται η απάνθρωπη μεταχείριση των φυλακισμένων. Πιο συγκεκριμένα, ένα παράδειγμα, που είναι ακόμη νωπό και καταδεικνύει τη σαθρότητα του σωφρονιστικού συστήματος εντός των φυλακών, είναι ο θάνατος τριών μελών του τουρκικού συγκροτήματος Grup Yorum, που έκαναν απεργία πείνας μέχρι θανάτου προκειμένου να ικανοποιήσουν τα αιτήματά τους, ένα εκ των οποίων ήταν να αρθεί η απαγόρευση να πραγματοποιούν τις συναυλίες τους.
Όπως διαπιστώνουμε με λύπη, το μόνο «όπλο» που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι κρατούμενοι προς υπεράσπιση του εαυτού τους είναι η απεργία πείνας, που μπορεί όμως να οδηγήσει και στον θάνατο, και ίσως τότε πρόκειται περισσότερο για δολοφονία, καθώς αγνοούν οι εκάστοτε αρχές την υγεία και τη ζωή εν γένει των πολιτών τους και, για να γίνω πιο σαφής, των «ανυπόληπτων» πολιτών τους.
Καταλήγουμε στο γεγονός ότι η απάντηση στο δίλημμα που έθεσα στην αρχή μάλλον είναι προφανής, και σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε με τον Γάλλο φιλόσοφο Michel Foucault, ότι μια κύρια λειτουργία της φυλακής είναι να συγκροτήσει πειθήνια υποκείμενα υποταγμένα στην εκάστοτε εξουσία. Το επίπεδο της δημοκρατίας μιας χώρας φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους ανθρώπους που βρίσκονται εντός των φυλακών της, δηλαδή εκείνους τους ανθρώπους που δεν αποτελούν την παραγωγική μονάδα του συστήματος, οπότε δεν εξαρτάται τόσο από αυτούς όσο από τους υπολοίπους που μπορούν και κινούν την οικονομία.
Είναι πτυχιούχος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μιλάει αγγλικά και γαλλικά. Συμμετέχει σε ομάδες που ασχολούνται εθελοντικά με δράσεις σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναζητά συνεχώς μορφές έκφρασης των κοινωνικών προβληματισμών της, κυρίως μέσω του γραψίματος και του θεάτρου.
