Της Μαρίας-Στεφανίας Νικηταρά,
Ο τρέχων μήνας είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τη Βουλγαρία, καθώς εγκρίθηκε η συμμετοχή της στον Ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών ΙΙ, που αποτελεί προαπαιτούμενο για την προσχώρηση στην Ευρωζώνη. Για μία χώρα, η οποία αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα διαφθοράς, η προσχώρηση στο Ευρώ αποτελεί πρόκληση τόσο για την ίδια, όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, η ιστορία της χώρας και οι δεσμοί της με την Ρωσία και την πρώην ΕΣΣΔ, έχουν δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για φιλορωσικές τάσεις στο εσωτερικό. Μάλιστα, ο ευρωσκεπτικισμός αποτελεί βασικό στοιχείο των «φιλορωσικών» τάσεων, θέτοντας τη χώρα σε μία επαμφοτερίζουσα κατάσταση, με δεδομένο το δίπολο ανάμεσα στη «Μητέρα Ρωσία» και την «Ανάπτυξη μέσα από την Ε.Ε.». Οι διαδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα τις τελευταίες ημέρες στην Βουλγαρία καταδεικνύουν την ιδιαίτερη πολιτική κατάσταση της χώρας, ενώ, ταυτόχρονα, η παραίτηση ορισμένων υπουργών φαίνεται ως πανάκεια. Η διαφθορά μαστίζει τη χώρα, καθώς αυτή κατατάσσεται πρώτη ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ένωσης που αντιμετωπίζουν αυτό το φαινόμενο. Ήδη, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, το συγκεκριμένο πρόβλημα άρχισε να λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, με την εμπλοκή υψηλόβαθμων στελεχών δημόσιας διοίκησης που εξασφαλίζουν οφέλη είτε για τους ίδιους είτε για τρίτους. Οι επιπτώσεις της διαφθοράς στην Βουλγαρία είναι καίριας σημασίας, καθώς εκτρέπονται ετησίως τεράστια ποσά. Παράλληλα, το φαινόμενο της διαφθοράς βρίσκεται σε πλήρη αναλογία με το φαινόμενο της φτώχειας. Ενδεικτικό, δε, είναι το γεγονός ότι η Βουλγαρία είναι η φτωχότερη χώρα της Ε.Ε.
Την τελευταία δεκαετία τα σκάνδαλα διαφθοράς στη χώρα παρουσιάζουν έντονη συχνότητα. Το πιο γνωστό αφορούσε στην υπουργό ενέργειας, Temenuzhka Petkova, το 2018, η οποία παραιτήθηκε, έπειτα από προτροπή του πρωθυπουργού Borissov. Η υπουργός ενέργειας κατηγορήθηκε ότι γνώριζε την ιδιοκτήτρια μιας ελάχιστα γνωστής εταιρείας που επιλέχθηκε για να αγοράσει τη μεγαλύτερη εταιρία διανομής ενέργειας. Ένα χρόνο αργότερα, η υπουργός Δικαιοσύνης της Βουλγαρίας παραιτήθηκε, έπειτα από εμπλοκή σε σκάνδαλο αγοράς πολυτελών κατοικιών σε τιμές χαμηλότερες των αγοραίων. Πριν ένα μήνα, ένα σκάνδαλο με φωτογραφίες αφορούσε τον πρωθυπουργό Borissov, ο οποίος φαινόταν να έχει στο κρεβάτι του όπλα, χρήματα και ράβδους χρυσού. Ο πρωθυπουργός χωρίς να αρνηθεί το περιεχόμενο όλων των φωτογραφιών, δήλωσε ότι δεν επρόκειτο να παραιτηθεί. Οι παραπάνω περιπτώσεις διαφθοράς εντείνουν την πολιτική διαμάχη ανάμεσα στον πρωθυπουργό, Borissov, και τον πρόεδρο της Βουλγαρίας, Radev. Προερχόμενοι από δύο διαφορετικά πολιτικά ρεύματα, αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο τις προτεραιότητες της χώρας. Ο πρωθυπουργός βρίσκεται στην εξουσία από το 2009 και ηγείται του συντηρητικού κόμματος «Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας», ενώ ο Rumen Radev προεδρεύει της χώρας από το 2016, με την υποστήριξη του Σοσιαλιστικού κόμματος. Ο τελευταίος έχει καλέσει πολλάκις τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας να παραιτηθεί, λόγω των σκανδάλων διαφθοράς που έχουν ξεσπάσει στη χώρα. Οι συνεχείς διαδηλώσεις των πολιτών κατά της κυβέρνησης ασκούν πίεση στον πρωθυπουργό και στον γενικό εισαγγελέα, Ivan Geshev, προκειμένου να παραιτηθούν. Ωστόσο, ο κ. Borissov έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να ενδώσει στις πιέσεις, ενώ, ταυτόχρονα, ζήτησε την παραίτηση των υπουργών οικονομικών και εσωτερικών, οι οποίοι συνδέονται, επίσης, με περιστατικά διαφθοράς.
Μολαταύτα, είναι έκδηλο ότι η πολιτική κίνηση του πρωθυπουργού για κατευνασμό των εξεγερμένων δεν είχε τα αποτελέσματα που επιθυμούσε, καθώς οι διαδηλώσεις συνεχίζονται σε αμείωτο βαθμό. Ο πρόεδρος της Βουλγαρίας, καλώντας την κυβέρνηση σε παραίτηση, στοχεύει στη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. Μάλιστα, πολιτικοί αναλυτές αναφέρουν ότι είναι σύνηθες φαινόμενο να χρησιμοποιούνται τα σκάνδαλα ως κύριο ζήτημα αντιπαράθεσης και ως μοχλός πίεσης για διεξαγωγή εκλογών.
Το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο οι αντιπολιτευόμενες δυνάμεις έχουν ως γνώμονα το δημόσιο συμφέρον με βάση τη βούληση του λαού ή κατά πόσο εξυπηρετούνται πολιτικές σκοπιμότητες, με στόχο την απόκτηση μεγαλύτερης εξουσίας. Η πολιτική βούληση αποτελεί προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της διαφθοράς και όσο απουσιάζει η πρώτη, τόσο η δεύτερη θα κυριαρχεί. Στην περίπτωση της Βουλγαρίας, η «φορτισμένη» πολιτική κατάσταση φανερώνει την πολυπλοκότητα του ζητήματος, καθώς το φαινόμενο της διαφθοράς αποτελεί τροχοπέδη για τις σχέσεις της Βουλγαρίας με την Ε.Ε., αλλά και για την πρόσδεση της χώρας στο ευρώ. Απαιτείται να αλλάζει η πολιτική κατάσταση στο κράτος, με ουσιώδεις νομοθετικές, εκτελεστικές και δικαστικές αλλαγές που θα προωθήσουν την ισονομία και την ανεξαρτησία του δημοσίου, ώστε να προωθηθεί η διαφάνεια. Στην ιδιάζουσα, όμως, περίπτωση της Βουλγαρίας, οι εξαιρετικά καλές σχέσεις με τη Ρωσία και ο βαθμός που επηρεάζει την φιλορωσική στάση της χώρα σε σχέση με τη θέση της στην Ε.Ε., συνθέτουν το περίπλοκο παζλ της Βουλγαρίας. Η κοινωνία πλήττεται όχι μόνο από τη διαφθορά των πολιτικών, αλλά στην πραγματικότητα από την απουσία μιας καθαρά ευρωπαϊκής στάσης. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ο ισχυρισμός ότι η Βουλγαρία καρπώνεται τα οφέλη της Ε.Ε., ενώ, ταυτόχρονα, αποτελεί «Δούρειο Ίππο» για την Ένωση, με τους ηγέτες αυτής να έχουν στενούς δεσμούς με τη Ρωσία, ασκώντας, ορισμένες φορές, πολιτική διαφορετικών προτεραιοτήτων από αυτές της Ευρώπης, όπως στην περίπτωση της ενέργειας. Η πολιτική κατάσταση στη χώρα θα «αποφορτιστεί» με την άνοδο μίας νέας εξουσίας που θα είναι προσανατολισμένη στην ευρωπαϊκή πορεία της Βουλγαρίας, αλλά και σε ένα κράτος δικαίου, με γνώμονα τη διαφάνεια και την αξιοκρατία. Ο δρόμος για την επίτευξη αυτών, απαιτεί την πολιτική βούληση, που στις συγκεκριμένες συνθήκες απουσιάζει, με το φόβο για εκτροχιασμό της πολιτικής κατάστασης, όπως στην Ουγγαρία, να είναι υπαρκτός.
Φοιτήτρια στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου και δόκιμη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων. Ασχολείται με τη συγγραφή κειμένων επιστημονικού περιεχομένου και με τον εθελοντισμό.
