Της Εύας Δημητρίου,
Το Παλαιστινιακό ζήτημα γεννά πολλά επιμέρους προβλήματα και ερωτηματικά. Ένα εξ αυτών είναι το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, το οποίο ταλανίζει εντόνως τη διεθνή κοινότητα, εδώ και δεκαετίες. Βήματα προς την επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος και, κατ’ επέκταση, της διευθέτησης των διαφορών για την περιοχή των Ιεροσολύμων έχουν υλοποιηθεί από τη διεθνή κοινότητα. Ωστόσο, καμία ουσιαστική αλλαγή δεν έχει επέλθει στο καθεστώς. Αντίθετα, οι προσπάθειες διαμεσολάβησης ξένων δυνάμεων απεδείχθησαν άκαρπες, καθώς συχνά δε λαμβάνουν υπόψη και τις δύο πλευρές.
Η Ιερουσαλήμ έχει μεγάλη θρησκευτική σημασία για τους πιστούς τριών διαφορετικών μονοθεϊστικών θρησκειών. Για τους Χριστιανούς, είναι ο τόπος όπου μαρτύρησε ο Ιησούς Χριστός, για τους Εβραίους είναι η ιερότερη πόλη, ενώ για τους Μουσουλμάνους αποτελεί την τρίτη σημαντικότερη πόλη στον κόσμο. Η σημασία, όμως, των Ιεροσολύμων, εκτός από θρησκευτική, είναι και πολιτικής φύσεως. Ενώ το Ισραήλ ισχυρίζεται πως η Ιερουσαλήμ είναι «η αιώνια και αδιαίρετη πρωτεύουσά του», το εν δυνάμει Παλαιστινιακό κράτος διεκδικεί το ανατολικό κομμάτι της πόλης, με βλέψη τη δημιουργία μιας Παλαιστινιακής πρωτεύουσας. Οι Παλαιστίνιοι αποτελούν το 40% του πληθυσμού της Ιερουσαλήμ και, κατά την συντριπτική πλειοψηφία τους, διαμένουν στο ανατολικό κομμάτι της πόλης. Αντίστοιχα, το δυτικό κατοικείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από Εβραίους Ισραηλινούς.
Η σύγχρονη διαμάχη σχετικά με την κυριαρχία στην περιοχή ξεκινάει με την δημιουργία του Ισραηλινού κράτους. Το 1947 και εν μέσω αραβοϊσραηλινών συγκρούσεων που είχαν ξεσπάσει, τα Ηνωμένα Έθνη αποφάσισαν να εγκαθιδρύσουν στην Ιερουσαλήμ ένα καθεστώς «διεθνοποιημένης πόλης», όπου το εν λόγω έδαφος θα ήταν αποστρατικοποιημένο και θα βρισκόταν υπό την εποπτεία του ΟΗΕ. Ωστόσο, το σχέδιο αυτό δεν εφαρμόστηκε ποτέ, καθώς το 1948, μετά την ανακήρυξη του ανεξάρτητου κράτους του Ισραήλ, ξέσπασε νέος κύκλος συγκρούσεων με τα γειτονικά αραβικά κράτη. Με το τέλος του πολέμου, το δυτικό κομμάτι καταλήφθηκε από το Ισραήλ, ενώ το ανατολικό από την Ιορδανία. Η πόλη παρέμεινε υπό αυτό το καθεστώς μέχρι το 1967 και τον πόλεμο των έξι ημερών. Με το πέρας του πολέμου, η πόλη καταλήφθηκε εξ ολοκλήρου από το Ισραήλ και το 1980 προσαρτήθηκε και το ανατολικό κομμάτι, το οποίο βρίσκεται υπό την κατοχή του μέχρι και σήμερα. Έτσι, το Ισραήλ επικράτησε, ανακηρύσσοντας την Ιερουσαλήμ ως την «ενωμένη Ισραηλινή πρωτεύουσα». Η απόφαση του Ισραηλινού καθεστώτος αποδοκιμάστηκε έντονα από τη διεθνή κοινότητα, καθώς η προσάρτηση εδάφους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Αντιθέτως, είναι παράνομη και άκυρη. Μέχρι σήμερα, για τη διεθνή κοινότητα, τα εδάφη των Ιεροσολύμων είναι κατεχόμενα, με αποτέλεσμα -σχεδόν- όλα τα κράτη να διατηρούν τις πρεσβείες τους στο Τελ Αβίβ, το οποίο και αναγνωρίζουν ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Λάδι στη φωτιά έριξε ο Αμερικανός Πρόεδρος Donald Trump, όταν, το 2017, αποφάσισε τη μεταφορά της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ, την οποία και αναγνώρισε επισήμως ως πρωτεύουσα του Εβραϊκού κράτους. Το γεγονός αυτό αποτελεί ένα μεγάλο πλήγμα στην ειρηνευτική συμφωνία που δύναται να επιτευχθεί στο μέλλον μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ, ενώ, παράλληλα, υπονομεύει τη λύση των δύο κρατών (two-state solution), σε βάρος του Παλαιστινιακού λαού. Να σημειωθεί, πως την ημέρα των εγκαινίων της πρεσβείας, από την μια πλευρά του συνοριακού φράχτη, η κόρη του Αμερικανού Προέδρου, Ivanka Trump, και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Benjamin Netanyahu, «έδωσαν τα χέρια», ενώ, από την άλλη πλευρά, διαμαρτύρονταν χιλιάδες Παλαιστίνιοι διαδηλωτές, εκ των οποίων δεκάδες σκοτώθηκαν στις βίαιες συγκρούσεις με τις ισραηλινές αρχές.
Η εξωτερική πολιτική του Donald Trump, όσον αφορά στο εν λόγω ζήτημα, εξακολουθεί να προκαλεί, με πιο πρόσφατο παράδειγμα, το ειρηνευτικό σύμφωνο προσάρτησης περιοχών της Δυτικής Όχθης. Το σχέδιο επιτρέπει στο Ισραήλ, να προσαρτήσει τους αμφιλεγόμενους εβραϊκούς εποικισμούς στη Δυτική Όχθη, καθώς και την κοιλάδα του Ιορδάνη, αφήνοντας ένα κατακερματισμένο Παλαιστινιακό κράτος. Σχετικά με το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, σύμφωνα με τον Πρόεδρο Trump, η πόλη «..θα παραμείνει η αδιαίρετη πρωτεύουσα του Ισραήλ». Συγκεκριμένα, σχεδόν ολόκληρο το ανατολικό τμήμα της πόλης περνάει στην κυριαρχία του Ισραήλ, αφήνοντας μόνο ένα μικρό κομμάτι στον Παλαιστινιακό λαό, με σκοπό την ίδρυση της δυνητικής του πρωτεύουσας. Το σχέδιο απορρίφθηκε από την Παλαιστινιακή πλευρά, καθώς, όχι μόνο δεν συναποφασίστηκε μεταξύ των ενδιαφερομένων, αλλά δεν άφησε και κανένα περιθώριο διαπραγμάτευσης των όρων· και αναντίρρητα είναι άλλη μια σταγόνα στο ποτήρι της διαμάχης, το οποίο δε θα αργήσει να ξεχειλίσει.
Η Ιερουσαλήμ, δυστυχώς, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ιδιαίτερα περίπλοκης διαμάχης, που, κατά τα φαινόμενα, δεν έχει προοπτική άμεσης λύσης. Το παράδοξο είναι πως μια από τις πιο ιερές πόλεις του κόσμου (ίσως και η ιερότερη), όχι μίας, αλλά τριών θρησκειών, μετατρέπεται διαρκώς σε πεδίο μάχης, τοπίο όπου διαδραματίζονται συχνά αιματηρές συγκρούσεις. Τα βαθύτερα αίτια της αέναης διαμάχης είναι μεν θρησκευτικά, αλλά κυρίως πολιτικά. Και ο συνδυασμός αυτός -πολιτικών και θρησκευτικών διαφορών- μπορεί να αποβεί καταστροφικός. Η μάχη για τα Ιεροσόλυμα συνεχίζεται εις το διηνεκές.
Είναι δευτεροετής φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες προσομοιώσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και άλλων περιφερειακών οργανισμών. Μιλάει αγγλικά και γαλλικά και ασχολείται ενεργά με τον εθελοντισμό.
