Της Μαρίας Μαλανδράκη,
Πριν ξεκινήσω την αναφορά σε οτιδήποτε σχετίζεται με τη βία του πολίτη, είναι αναγκαίο να καταστήσω σαφές πως το παρακάτω κείμενο αποτελεί ένα κείμενο γνώμης με άμεσο πολιτικό -και όχι κομματικό- περιεχόμενο. Στόχος δεν είναι η παρότρυνση προσφυγής του αναγνώστη σε πράξεις βίας ούτε η απενοχοποίηση ατόμων που επιδίδονται σε βίαιες πράξεις «συμβολικού» χαρακτήρα, αλλά η θεμελίωση της θέσης πως η βία του πολίτη αποτελεί ένα εγγενές, αναπόφευκτο και αναγκαίο -σε ορισμένες περιπτώσεις- χαρακτηριστικό των κοινωνιών, το οποίο παραδόξως έχει άμεση σχέση με τη δημοκρατία.
Ξεκινώντας, η αποδοχή της κρατικής βίας -μέσω του αστυνομικού σώματος- αποτελεί κοινός τόπος για την πλειοψηφία των πολιτών, ως μια έννομη μέθοδος διασφάλισης της ασφάλειας, της κοινωνικής συνοχής και του δημοκρατικού πολιτεύματος. Συγκεκριμένα, οι στόχοι του σώματος ασφαλείας είναι α) η εξασφάλιση της δημόσιας ειρήνης και ευταξίας και της απρόσκοπτης κοινωνικής διαβίωσης των πολιτών που περιλαμβάνει την άσκηση της αστυνομίας, γενικής αστυνόμευσης και τροχαίας, β) η πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος και η προστασία του κράτους και του δημοκρατικού πολιτεύματος στα πλαίσια της συνταγματικής τάξης, που περιλαμβάνει την άσκηση της αστυνομίας δημόσιας και κρατικής ασφάλειας, γ) η πρόληψη και αποτροπή της παράνομης εισόδου-εξόδου αλλοδαπών στην Ελλάδα και ο έλεγχος της τήρησης των διατάξεων που αφορούν την είσοδο, την έξοδο, την παραμονή ή και την εργασία των αλλοδαπών στη χώρα, που περιλαμβάνει την άσκηση της αστυνομίας αλλοδαπών και της προστασίας συνόρων (ν.2800/2000). Οι παραπάνω στόχοι επιτυγχάνονται μέσω της προληπτικής (προσαγωγές, σωματική έρευνα κ.α.) και κατασταλτικής (χρήση σωματικής βίας στις περιπτώσεις που ορίζει το νομοθετικό πλαίσιο) δράσης του αστυνομικού σώματος.
Την ίδια στιγμή, οι πολίτες καλούνται να δρουν σύμφωνα με το θεσπισμένο νομοθετικό πλαίσιο, προσφεύγοντας σε αυτό στις περιπτώσεις που κρίνουν αναγκαίες. Σε ό,τι αφορά τη στάση τους απέναντι σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, σύμφωνα με το διεθνές σύμφωνο ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων, α) κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία της αναζήτησης, της λήψης και της μετάδοσης πληροφοριών και απόψεων κάθε είδους, ανεξαρτήτως συνόρων, προφορικά, γραπτά, σε έντυπα, σε κάθε μορφή τέχνης ή με κάθε άλλο μέσο της επιλογής του. (άρθρο 19 παράγραφος 2), β) κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος σύστασης συνδικαλιστικών οργανώσεων και συμμετοχής του σε αυτές για την προστασία των συμφερόντων του. Η άσκηση του δικαιώματος αυτού δεν υπόκειται σε περιορισμούς άλλους εκτός από εκείνους που προβλέπονται από τον νόμο και είναι απαραίτητοι σε μία δημοκρατική κοινωνία για το συμφέρον της εθνικής και δημόσιας ασφάλειας, της δημόσιας τάξης ή για την προστασία της δημόσιας υγείας, των χρηστών ηθών ή των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων. Το παρόν άρθρο δεν εμποδίζει την επιβολή νόμιμων περιορισμών στην άσκηση αυτού του δικαιώματος στα μέλη των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας (άρθρο 22 παράγραφοι 1 και 2).
Τι συμβαίνει όμως όταν ειρηνικές διαδηλώσεις καταλήγουν να φιμώνονται βίαια από τις δυνάμεις της αστυνομίας; Όταν οι μαρτυρίες, τα βίντεο και τα θύματα αυθαίρετων βιαιοπραγιών των σωμάτων ασφαλείας προς τους πολίτες πληθαίνουν, την ίδια στιγμή που προσπαθεί να θεσπιστεί ένας νόμος που θίγει βασικές πτυχές του Συντάγματος αλλά και του ευρωπαϊκού ιδεώδους, όσον αφορά το δικαίωμα των πολιτών στη συνάθροιση και τη διαδήλωση ειρηνικού χαρακτήρα; Όταν ανακοινώνονται λίστες εξαγοράς των ΜΜΕ από την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα η ενημέρωση των πολιτών να μην είναι σφαιρική και να αποκτά μεροληπτικό χαρακτήρα; Όταν τελικά οι πολίτες αισθάνονται περισσότερο «παγιδευμένοι» εντός μιας θεσπισμένης «τάξης» και λιγότερο ασφαλείς;
Ίσως τελικά αυτό είναι το σημείο τομής όπου η βία του πολίτη αποκτά τον χαρακτήρα χρέους αποβάλλοντας την έκνομη διάστασή της. Η ίδια δεν έρχεται ως απάντηση ριζοσπαστικοποίησης μιας ορισμένης ιδεολογίας, όσο ως ένα αναγκαίο κακό, μια πράξη που έρχεται να επαναπροσδιορίσει τη δράση των κρατικών μηχανισμών, τον τρόπο θέσπισης και απονομής δικαιοσύνης. Με άλλα λόγια, στο σημείο που ο τρόπος που θεσπίζονται η τάξη και η ασφάλεια δημιουργεί «ασφυξία» σε διεθνώς κατοχυρωμένα δικαιώματα δημοκρατικού χαρακτήρα, ελλοχεύοντας τελικά ο κίνδυνος κατάλυσης της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του πολίτη, η προσφυγή στη βία αποτελεί την έσχατη λύση του πολίτη προκειμένου να προστατεύσει τόσο την ιδιότητά του όσο και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που αυτή φέρει.
Η ιστορία έχει ήδη δώσει αρκετά παραδείγματα σχετικά με την κατάληξη που έχει η διασφάλιση της τάξης στη βάση του περιορισμού της δράσης των ατόμων, ειδικά σε εποχές οικονομική κρίσης . Το σισύφειο σχήμα που οδηγεί από τη δημοκρατία στην ασυδοσία και τελικά στη διαφθορά και στον αυταρχισμό δεν είναι ανάγκη να επαναληφθεί στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής κοινότητας. Η βία δεν είναι λύση, αλλά η έσχατη, η δυσκολότερη και η χειρότερη λύση στην οποία όμως οδηγούνται οι κοινωνίες όταν οι συνθήκες είναι τέτοιες που την καθιστούν αναγκαία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
● https://www.refworld.org/cgi-bin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=4bd686e52
● https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ELL.pdf
● http://www.astynomia.gr/newsite.php?&lang=
● https://www.syntagmawatch.gr/my-constitution/yparchoun-oria-sto-na-diadilonoume-elefthera/
●http://epublications.web.auth.gr/sites/default/files/%CE%9A%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%B2%CE%AF%CE%B1%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%87%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7%20%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82.pdf
