Της Κωνσταντίνας Γεωργίου,
Την Τετάρτη 1 Ιουλίου, ολοκληρώθηκε δημοψήφισμα στη Ρωσία, με αντικείμενο τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Μάλιστα, οι κάλπες είχαν ήδη ανοίξει από τις 25 Ιουνίου, ώστε να αποφευχθεί ο συνωστισμός. Η ετυμηγορία των Ρώσων πολιτών ήταν η εξής: το 77,9% τάχθηκε υπέρ του πακέτου των (περισσότερων από 200) συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, ενώ το 21,3% το καταψήφισε. Η προσέλευση υπολογίστηκε στο 65%, ενώ στην Κριμαία που συμμετείχε στην εκλογική διαδικασία (!), η συμμετοχή άγγιξε το 90%.
Το αποτέλεσμα θεωρήθηκε ξεκάθαρος θρίαμβος του Ρώσου Προέδρου, Vladimir Putin, ο οποίος είναι ήδη ο πιο μακροχρόνιος ηγέτης μετά τον Ιωσήφ Στάλιν στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Το αξιοσημείωτο με την εν λόγω συνταγματική αναθεώρηση είναι ότι έχει είτε πολύ θερμούς υποστηρικτές, είτε πολύ παθιασμένους πολέμιους, και αυτό επειδή οι προς ψήφιση αλλαγές είναι σαρωτικές.
Πρώτον, με τις τροπολογίες που υιοθετούνται, η Ρωσία καθίσταται ιδιαίτερα συντηρητική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ορισμός του γάμου ως ένωση άνδρα και γυναίκας, που ισοδυναμεί με απαγόρευση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Τα σχόλια του Alphonso David, προέδρου της Εκστρατείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, είναι κατατοπιστικά: «Η Ρωσία προχωρεί σε επιθέσεις στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των ΛΟΑΤΚΙ, προσθέτοντας συνταγματικές απαγορεύσεις κατά της ισότητας των γάμων». Να σημειώσουμε ότι, το 2018, το κράτος είχε απαγορεύσει τις καθιερωμένες εκδηλώσεις στο πλαίσιο του κινήματος Pride. Στο ίδιο σύνολο χωρούν μεταρρυθμίσεις για πατριωτική εκπαίδευση στα σχολεία, αλλά και για εκχώρηση περισσότερων εξουσιών στον Πρόεδρο, όπως το δικαίωμα να απομακρύνει τους Ανώτατους Δικαστές.
Η τροπολογία, όμως, που έχει προκαλέσει διεθνώς σάλο, αφορά στον μηδενισμό των ως τώρα θητειών του Vladimir Putin. Ο Ρώσος Πρόεδρος βρίσκεται ήδη στην τέταρτη θητεία του και, με τα προ μεταρρύθμισης δεδομένα, δε θα είχε το δικαίωμα επανεκλογής. Εδώ βρίσκεται το πιο κομβικό σημείο του δημοψηφίσματος, η ετυμηγορία του οποίου επιτρέπει στον Putin να διεκδικήσει και πάλι την προεδρία «σαν να είναι πρώτη φορά», δηλαδή θα δύναται να παραμείνει στην εξουσία της χώρας ως το 2036.
Ιστορικά, ο νυν πρόεδρος ανέβηκε στην ηγεσία της Ρωσίας το 2000, παραλαμβάνοντας ένα κράτος καταρρακωμένο από άποψη ισχύος και ιδεολογίας (μετά την ήττα στον Ψυχρό Πόλεμο και την πτώση του κομμουνισμού). Με όπλο την ενέργεια, επανέκτησε το κράτος και τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους του, με απόλυτη κυριαρχία της κεντρικής εξουσίας επί της ρωσικής ενεργειακής επιχειρηματικής δραστηριότητας, αλλά και επί της πανίσχυρης, επί του προκατόχου του, Μπόρις Γιέλτσιν, επιχειρηματικής ελίτ, τους λεγόμενους και ως “ολιγάρχες”. Έτσι, οι Ρώσοι είδαν στο πρόσωπό του έναν εθνοπατέρα, που θα τους έβγαζε από τη μιζέρια της δεκαετίας του ’90 και θα τους παρείχε ασφάλεια και ευημερία.
Αφού, λοιπόν, πρόκειται για έναν ηγέτη που εμπνέει το λαό και πολεμά την ανασφάλεια, τότε γιατί η συνταγματική αναθεώρηση έχει προκαλέσει αρνητικά σχόλια διεθνώς;
Εδώ θα πρέπει να δούμε το πολιτικό καθεστώς της Ρωσίας: την ανελεύθερη δημοκρατία (ή, κατά άλλους, ημι-δημοκρατία). Σε ένα τέτοιο καθεστώς, η έννοια της δημοκρατίας περιορίζεται στην εκλογική διαδικασία και μόνο, με τον ηγέτη να ελέγχει πλήρως τους κρατικούς μηχανισμούς (και τα ΜΜΕ) προς όφελός του, άρα να προωθεί σε μεγάλο βαθμό τη δική του φυσιογνωμία και να ελαχιστοποιεί την προβολή των πολιτικών του αντιπάλων. Όπως καλύτερα περιγράφει ο O’ Donnell: «Όποιος κερδίζει τις εκλογές για την προεδρία, αποκτά το δικαίωμα να κυβερνά κατά το δοκούν, με μοναδικό περιορισμό τα ρεαλιστικά δεδομένα που απορρέουν από τις υφιστάμενες σχέσεις ισχύος και το συνταγματικό περιορισμό του χρόνου της προεδρικής θητείας», που, εν προκειμένω, καταλύθηκε.
Θα μπορούσαμε, επομένως, να πούμε, πως το ποσοστό (77,9%) του «Ναι» στο δημοψήφισμα, αφενός εκφράζει τη βούληση του λαού της Ρωσίας, αφετέρου, όμως, προκύπτει από μια «πλύση εγκεφάλου» που λαμβάνει χώρα εδώ και 20 χρόνια ηγεσίας- Putin. Άλλωστε, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός το μπλοκάρισμα του ισοτόπου “Niet” (που στήριζε το «Όχι»), αλλά και το ότι, με πρόσχημα την πανδημία του Covid-19, δεν υπήρξε προεκλογική εκστρατεία, άρα ούτε ίση πληροφόρηση του πολίτη.
Βέβαια, υπάρχουν κι άλλες απόψεις, για το πώς προέκυψε αυτό το 77,9%, καθώς οι κατηγορίες για νόθευση του εκλογικού αποτελέσματος πληθαίνουν. Το Golos (ρωσικό Κίνημα για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ψηφοφόρων) ανέφερε πάνω από 2100 πιθανές παραβιάσεις στην κάλπη της Μόσχας (εξαναγκασμός, πολλαπλή ψηφοφορία κ.α.), ενώ Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον εκφράζουν παρόμοιες ανησυχίες. Αντίθετα, ο πρωθυπουργός της Ινδίας, N. Modi, φαίνεται να στηρίζει το Ρώσο Πρόεδρο, καθώς τον συνεχάρη για την επιτυχία του στο δημοψήφισμα. Οι δύο χώρες, άλλωστε, έχουν συσφίξει τις εμπορικές, αλλά και διμερείς τις πολιτικές τους σχέσεις τα τελευταία χρόνια, πιθανότητα λόγω της σύγκλισης των συμφερόντων τους, για τον περιορισμό της ανεξέλεγκτης ανόδου της Κίνας στο περιφερειακό τους σύστημα.
Έχουμε, συνεπώς, ένα θρίαμβο για τον Putin και, πιθανώς, μια ήττα για τον Ρώσο πολίτη. Αναμένουμε περαιτέρω αντιδράσεις, αλλά και το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2024…
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998 και είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά, με ιδιαίτερη προτίμηση στη διεθνή οικονομική πολιτική. Έχει παρακολουθήσει σχετικά σεμινάρια-ομιλίες, γνωρίζει αγγλικά και μαθαίνει γαλλικά. Στον ελεύθερο χρόνο της έχει ασχοληθεί με την κιθάρα.
