Του Σταύρου Νικ. Αμανάκη,
Για τους λάτρεις του βιβλίου, μία βιβλιοθήκη, μικρή ή μεγάλη, ιδιωτική ή δημόσια, πανεπιστημιακή ή δημοτική, είναι ο ναός τους. Ειδικά στην καραντίνα, αλλά ακόμη και τώρα, μας λείπουν. Είναι το σημείο στο οποίο συναντάται η εγχώρια και η ξένη λογοτεχνική παραγωγή, οι συγγραφείς παλαιότερων εποχών με τους συγγραφείς της σύγχρονης λογοτεχνικής παραγωγής. Μερικές είναι πολύ διάσημες, άλλες πάλι άγνωστες –ή μάλλον καλύτερα– γνωστές στην τοπική κοινωνία στην οποία αυτές εδρεύουν. Η σημασία τους έχει αναδειχθεί συνοπτικά και σε «δυο αράδες», εν είδει εισαγωγής, σε προηγούμενο άρθρο μου. Στο παρόν άρθρο, συγκεντρώνω τέσσερις βιβλιοθήκες, που πέρα από το μεγάλο βαθμό επισκεψιμότητας που έχουν, φιλοξενούνται σε κτήρια σημαντικής αρχιτεκτονικής σημασίας, που προκαλούν δέος και επιτείνουν αυτή τη χαρά του να βρίσκεσαι σε έναν χώρο με βιβλία, ενώ οι συλλογές τους είναι από τις πιο σημαντικές.
Trinity College Library
Η Trinity College Library στο Δουβλίνο είναι ίσως μία από τις γνωστότερες και πιο πολυφωτογραφημένες βιβλιοθήκες παγκοσμίως, και κυρίως το Long Room, η μεγάλη αίθουσα με τα παλαιότερα –200.000 στο σύνολο– βιβλία της βιβλιοθήκης, στα ράφια μεγαλοπρεπών βιβλιοθηκών από ξύλο οξιάς. Βρίσκεται στην καρδιά του Δουβλίνου και αυτομάτως μεταφέρει τον επισκέπτη πίσω στον 18ο αιώνα, οπότε και κατασκευάστηκε το παλιό κτήριο της βιβλιοθήκης. Σε αυτό το κτήριο φιλοξενείται το Book of Kells, ένα διάσημο εικονογραφημένο χειρόγραφο του 9ου αιώνα, που είναι ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Ιρλανδίας.
Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας
Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας είναι η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της Ασίας με πάνω από 37 εκ. τεκμήρια. Παλιότερα λειτουργούσε με την ονομασία Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη του Peking και ιδρύθηκε από τη δυναστεία Qing το 1909. Μεταξύ άλλων, έχει στην κατοχή της πολύ σημαντικό αρχείο των δυναστειών της Κινεζικής Αυτοκρατορίας. Το νέο, επιβλητικό κτήριο της βιβλιοθήκης κατασκευάστηκε το 2008 και αποτελεί επέκταση του ήδη τότε υπάρχοντος κτηρίου κατά 77.000 τ.μ. με σκοπό να φιλοξενηθούν περίπου 12 εκ. επιπλέον βιβλία.
Η βιβλιοθήκη του Escorial
Μία από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες της Ευρώπης. Στεγάζεται σε ένα μοναστήρι που παλιότερα υπήρξε και βασιλικό παλάτι, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε το 1563 και τελείωσε 21 χρόνια αργότερα, το 1584. Στο χώρο βρίσκονται συγκεντρωμένα σημαντικά τεκμήρια της ισπανικής ιστορίας. Ο όλος σχεδιασμός της βιβλιοθήκης είναι πρωτοποριακός για την εποχή εκείνη, καθώς ο αρχιτέκτονάς της, ο Juan de Herrera, αναδιαμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο σχεδιαζόταν, κατασκευαζόταν και «στηνόταν» μία βιβλιοθήκη. Η νεότερη ελληνική λογοτεχνία συνδέεται με τη βιβλιοθήκη αυτή, καθώς εκεί υπάρχει ένα από τα χειρόγραφα του Διγενή Ακρίτη, του πρώτου νεοελληνικού κειμένου της λογοτεχνίας μας. Εξαιρετικές είναι και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του κτηρίου.
Βιβλιοθήκη Beinecke Σπάνιων Βιβλίων και Χειρόγραφων του Πανεπιστημίου του Yale
Είναι η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του είδους της, αποτελούμενη από τη μεγαλύτερη και δυναμικότερη συλλογή από σπάνια βιβλία και χειρόγραφα και αποτελεί μέρος του γενικότερου συνδέσμου βιβλιοθηκών του Πανεπιστημίου του Yale. Στεγάζεται σε ένα κτήριο σχεδιασμένο από την αρχιτεκτονική εταιρεία Skidmore, Owings & Merrill. Η συλλογή παλαιότερα συμπληρωνόταν διαρκώς με βιβλία που τυπώθηκαν οπουδήποτε πριν το 1800, με βιβλία που τυπώθηκαν στη Βόρεια Αμερική πριν το 1821, με εφημερίδες που τυπώθηκαν στις ΗΠΑ πριν το 1851 και με χειρόγραφα και πρώιμα τυπωμένα βιβλία από τη Μέση Ανατολή, την Ιαπωνία, την Κίνα και την Κορέα. Στις μέρες μας, εξακολουθεί να συγκεντρώνει υλικό και από τη σύγχρονή μας εποχή. Κάθε χρόνο προστίθενται στη συλλογή της βιβλιοθήκης πάνω από 20.000 τεκμήρια. Το κτήριο είναι σημαντικό από αρχιτεκτονική άποψη, γιατί είναι με τέτοιον τρόπο σχεδιασμένο, ώστε ο αέρας και το φως που εισέρχονται στο εσωτερικό του κτηρίου να φιλτράρονται για να μην προκαλούν καταστροφές στα σπάνια τεκμήρια.
Κάποιες βιβλιοθήκες που αυτομάτως, θέλοντας και μη, τις συγκρίνουμε με εκείνες της Ελλάδας και δυστυχώς συνειδητοποιούμε –ή μάλλον επιβεβαιώνουμε αυτά που ήδη έχουμε παρατηρήσει– ότι η χώρα μας μένει πίσω στο ζήτημα των βιβλιοθηκών. Τα κονδύλια φυσικά στη χώρα μας είναι περιορισμένα, ιδιαίτερα για τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες και η εξάρτηση ορισμένων βιβλιοθηκών από το Υπουργείο Παιδείας προκαλεί καθυστέρηση στη χρηματοδότηση και στην ελευθερία κινήσεων των δημόσιων βιβλιοθηκών, με ευτυχώς ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις, κυρίως δημοτικών βιβλιοθηκών, που δείχνουν ότι, παρά την αδιαφορία του κράτους, ορισμένοι άνθρωποι, το προσωπικό (επιστημονικό κλπ.) αυτών των βιβλιοθηκών προσφέρουν σε αυτούς τους «ναούς». Υπάρχει και το παράδειγμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος κατάφερε να ξεπεράσει προβλήματα χρόνων και, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, να ολοκληρώσει μεταξύ άλλων την ψηφιοποίηση όλων των τεκμηρίων της βιβλιοθήκης, προσπάθεια που είχε ξεκινήσει πριν χρόνια και χωρίς την ανάμειξη και τη συνεισφορά του Ι.Σ.Ν. δεν θα είχε έως σήμερα ολοκληρωθεί.
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1997, όπου και μεγάλωσε. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, στον τομέα Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών. Οι μεγάλες του αγάπες είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, η ζωγραφική, η μουσική. Κείμενα και ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά του τόπου του.
