Του Μιχάλη Τιάκα,
Το 2001, λίγους μήνες μετά την κρίση των dotcom στο αμερικανικό χρηματιστήριο, ξέσπασε ένα από τα μεγαλύτερα εταιρικά σκάνδαλα στη μέχρι τότε οικονομική ιστορία. Η απάτη αφορούσε τον αμερικανικό ενεργειακό κολοσσό Enron, η διοίκηση του οποίου απέκρυπτε από τους ισολογισμούς της δεκάδες δισεκατομμύρια δολλάρια χρέους και επικίνδυνων περουσιακών στοιχείων. Προτού ο κόσμος προλάβει να συνειδητοποιήσει το μέγεθος και τη ζημιά της μετέπειτα χρεοκοπίας, ακολούθησε ένα δεύτερο οικονομικό σκάνδαλο από την εταιρεία τηλεπικοινωνιών WorldCom, η οποία εμφάνιζε στα βιβλία της μεγαλύτερα κέρδη πωλήσεων από ό,τι είχε στην πραγματικότητα. Πρόκειται για δύο σημαντικά παραδείγματα λογιστικής απάτης που ξεβράστηκαν, όχι τυχαία, μετά από την τρικυμία μιας κρίσης.
Το σοκ ξεπεράστηκε, η οικονομία ανέκαμψε και τα κέρδη των αγορών συνέχισαν την ανοδική τους πορεία μέχρι το 2008, όταν σύσσωμο το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα κατέρρευσε. Η ίδια η κρίση του 2008 χαρακτηρίζεται από πολλούς ως ένα σύνολο εταιρικών αποτυχιών και αυθαιρεσιών. Μεγάλες επενδυτικές τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες, παρασυρόμενες από το εύφορο κλίμα της εποχής, ανέλαβαν υπέρμετρους κινδύνους και εκτέθηκαν σε υπέρογκο δανεισμό με αποτέλεσμα να οδηγηθούν στην κατάρρευση, τη διάσωση ή τη χρεοκοπία.
Στην Ελλάδα, όπου όλα χρειάζονται λίγο παραπάνω χρόνο, το σκάνδαλο που αναμφίβολα απασχόλησε περισσότερο τις αγορές αναδείχθηκε από την εταιρεία Folli-Follie. Η ελληνική εταιρεία κατασκευής και εμπορίας κοσμημάτων βρέθηκε στο στόχαστρο της δικαιοσύνης τον Μάιο του 2018, όταν ανακαλύφθηκε λογιστικό κενό ύψους ενός δισεκατομμυρίου ευρώ.
Ιστορικά, η πιστωτική επέκταση και η άνοδος των αγορών μπορούν να καλύψουν «λογιστικές αστοχίες», όπως εικονικές αποδόσεις ή διογκωμένες πωλήσεις. Άλλωστε, σε καλές περιόδους όλα φαίνονται ρόδινα και οι αγορές τιμωρούν όσους μένουν πίσω. Όταν όμως η επέκταση σταματάει, κάθε εταιρεία δοκιμάζει και προβάλλει την ανθεκτικότητά της. Σύμφωνα με τη διατύπωση του διάσημου επενδυτή Warren Buffet, «μόνο όταν υποχωρεί η παλίρροια μπορείς να καταλάβεις ποιος κολυμπάει γυμνός».
Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες απάτες βλέπουν αργά ή γρήγορα το φως της δημοσιότητας, το κίνητρο ορισμένων στελεχών να εξαπατήσουν επενδυτές, πελάτες και προμηθευτές παραμένει διαχρονικά απτόητο. Η παρούσα κρίση δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Μόλις λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού στην Κίνα, η μεγάλη κινεζική αλυσίδα παραγωγής και διανομής καφέ, Luckin Coffee, διαγράφηκε από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, μετά την αποκάλυψη ότι ο διευθύνων σύμβουλός της εμφάνιζε υπέρογκα έσοδα στους ισολογισμούς. Αντίστοιχα έπραξε το χρηματιστήριο του Λονδίνου για την αραβική NMC Health, μετά την αποκάλυψη της δικής της λογιστικής απάτης.
Το κακό τρίτωσε, με τη γερμανική εταιρεία συναλλαγών Wirecard, η οποία φέρεται να εμφάνιζε ψευδώς στις καταστάσεις της καταθέσεις ύψους 1.9 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ποσό που πέρασε, μάλλον, απαρατήρητο από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Η υπόθεση του γερμανικού κολοσσού κλόνισε την ευρωπαϊκή, αλλά και την παγκόσμια αγορά ενώ ενίσχυσε τους προβληματισμούς για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των διεθνών λογιστικών προτύπων.
Η κρίση της πανδημίας έχει ήδη αναδείξει οικονομικές αυθαιρεσίες και δεν αποκλείεται να δημιουργήσει νέες. Όταν απειλείται η επιβίωση μιας εταιρείας, το όριο μεταξύ αποδεκτών και μη αποδεκτών πρακτικών δεν είναι πάντα ξεκάθαρο. Οι νέες αυθαιρεσίες με τη σειρά τους θα προκαλέσουν τις αντοχές των επενδυτών. Σε ένα σύστημα που βασίζεται ως επί το πλείστον στην πρόβλεψη και την αξιοπιστία, οι λογιστικές απάτες διαρρηγνύουν τη βασική σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ επιχειρήσεων και αγορών. Αν δεν υπάρχει αξιοπιστία δεν υπάρχει δανεισμός. Και χωρίς δανεισμό δεν υπάρχει ανάπτυξη. Για το λόγο αυτό, τόσο η δικαιοσύνη όσο και οι ελεγκτικές εταιρείες οφείλουν να επιδεικνύουν αυστηρή προσοχή και μεγάλη συνέπεια σε θέματα ελέγχου, ειδικά σε μια περίοδο πρωτοφανούς υψηλού δανεισμού. Η τρικυμία κάποτε θα κοπάσει και τότε θα γίνει ξεκάθαρο ποιες εταιρείες μπορούν να επιπλεύσουν.
Γεννήθηκε το 1998 στη Ρόδο και είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με κατεύθυνση τα οικονομικά των επιχειρήσεων. Έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις διεθνών οργανισμών, διεθνή προγράμματα κινητικότητας και επιχειρηματικά workshops. Είναι ακόμα ιδρυτικό μέλος και project manager του E Square Project και συμμετέχει εθελοντικά στα προγράμματα του Συνδέσμου Επενδυτών και Διαδικτύου.
