Του Παναγιώτη Στέφου,
Η πτώση της δυναστείας των Qing το 1912 και η εγκαθίδρυση μιας δημοκρατικής κυβέρνησης, με έδρα το Πεκίνο, δεν αποτέλεσε το τέλος για τις εκκλήσεις των Κινέζων για εθνική κυριαρχία, αξιοπρέπεια και πρόοδο, αλλά αντίθετα αποτέλεσε την αφετηρία μίας νέας περιόδου διχασμού και βιαιοπραγιών για τη χώρα, καθώς τοπικοί στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες εκμεταλλεύτηκαν την αστάθεια εκείνων των ημερών, για να εδραιώσουν προσωπικές σατραπείες, με ξεχωριστές πολιτικές και οικονομικές δομές, περαιτέρω αποδυναμώνοντας τη χώρα και εξοβελίζοντάς την προς μία προτεταμένη σύγκρουση μεταξύ της επίσημης κυβέρνησης και των φυγόκεντρων δυνάμεων των αυτόνομων επαρχιών. Αυτή η περίοδος είναι γνωστή ως «η Περίοδος των Πολέμαρχων» και αποτελεί το προοίμιο της τελικής ρήξης μεταξύ των επαναστατικών δυνάμεων στη χώρα.
Οι δυνάμεις αυτές θα ακολουθούσαν την ηγεσία δύο πολιτικών «γιγάντων». Για την επίσημη Εθνικιστική κυβέρνηση αυτός θα ήταν ο Chiang Kai-shek, προερχόμενος από οικογένεια εμπόρων, ενώ για τους Κομμουνιστές τη θέση του ηγέτη θα αναλάμβανε ο Mao Zedong, από οικογένεια αγροτών. Και οι δύο άνδρες συμμετείχαν στην επανάσταση που έριξε τους Μαντσούριους, ωστόσο οι πολιτικές τους κοσμοθεωρίες δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικές: ο Chiang συγκρότησε το κόμμα του (Guomindang ή GMD) γύρω από το πρότυπο των φασιστικών κομμάτων της Ευρώπης με κάθετη, ιεραρχική δομή, καθώς θεωρούσε πως η υιοθέτηση συντηρητικών κοινωνικών προτύπων, θα επιτάχυνε τη χειραφέτηση της χώρας από τους ξένους ιμπεριαλιστές. Αντίθετα, ο Mao, αρχικά μετριοπαθής ρεφορμιστής, σταδιακά στήριξε μία πραγματικά επαναστατική ιδεολογία, η οποία θα μετέτρεπε την Κίνα σε μία ουτοπία για τους καταπιεσμένους αγρότες και εργάτες της.
Ο δρόμος που οδήγησε προς την αναπόφευκτη σύγκρουση μεταξύ των πολιτικών συνισταμένων, που αναπτύχθηκαν γύρω από τους δύο ηγέτες, μπορεί να αναζητηθεί στην περίοδο μετά τον θάνατο του αρχικού θεμελιωτή της επανάστασης κατά των Qing, του Sun Yat-sen. Ο σπουδαίος αυτός άνδρας κατάφερε να εδραιώσει (όχι χωρίς δυσκολίες) το κόμμα του ως την επίσημη αρχή της χώρας, με την οποία θα συναλλάσσονταν οι ξένοι που οικονομικά ήλεγχαν ακόμα την Κίνα. Ο δάσκαλος Sun σύνηψε συμφωνία με την Ε.Σ.Σ.Δ. λίγο πριν τον θάνατό του, ώστε να καταφέρει να επιβιώσει η κυβέρνησή του. Οι Σοβιετικοί επιζητούσαν τη φύλαξη των ανατολικών τους συνόρων, έναντι των προκλητικών διαθέσεων της ιμπεριαλιστικής Ιαπωνίας, η οποία είχε κατανικήσει τους Ρώσους στον πόλεμο του 1904-1905. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας παραήταν αδύναμο, για να αναλάβει την ηγεσία της χώρας και γι’ αυτό η Μόσχα πρόσταξε τους Κινέζους πράκτορές του να συμπορευτούν με τους Εθνικιστές. Παρά τις διαφωνίες που ξέσπασαν στο εσωτερικό και των δύο κομμάτων, η συμφωνία πραγματοποιήθηκε εντός του 1924.
Τα έτη 1925 και 1926 έφεραν στρατιωτικές και οικονομικές νίκες για τη συμμαχία Κομμουνιστών και GMD. Το εργατικό κίνημα γινόταν όλο και ισχυρότερο στις Δυτικο-κρατούμενες βιομηχανικές πόλεις, όπως τη Σανγκάη, ενώ όλο και περισσότεροι αυτονομιστές υποτάσσονταν στον κρατικό μηχανισμό. Με αυτές τις επιτυχίες υπ’ όψιν, ο Chiang Kai-shek οργάνωσε τη Βόρεια Εκστρατεία, με σκοπό να ανακαταλάβει το Πεκίνο και τις μεγάλες πόλεις της ακτογραμμής, οι οποίες βρίσκονταν υπό τη διοίκηση του φανατικού αντι-κομμουνιστή, Zhang Zhuolin. Η εκστρατεία αυτή είχε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα και οδήγησε σε μία επιτάχυνση της προόδου του εργατικού κινήματος. Καθώς ο στρατός του GMD προήλαυνε προς τη Σαγκάη, έχοντας ήδη καταλάβει πόλεις της ενδοχώρας, όπως το Wuhan, μία απεργία 600.000 εργατών οδήγησε στην παράλυση των στρατευμάτων που την προστάτευαν και την κατάληψη της πόλης από τους επαναστάτες. Ο Chiang, ωστόσο, έχοντας συνάψει συμφωνία με τους Δυτικούς, που ήλεγχαν τα οικονομικά συμφέροντα της πόλης, στράφηκε κατά των διαδηλωτών που του χάρισαν αυτή τη νίκη. Το παράδειγμα της Σανγκάης απέδειξε πως η πορεία του Κομμουνιστικού Κόμματος και του GMD δεν θα μπορούσε να είναι κοινή από εκείνο το σημείο και εξής.
Το 1927 ήταν μία δραματική χρονιά για το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα. Η λευκή τρομοκρατία, που ακολούθησε την «Άνοιξη της Σανγκάης», οδήγησε σχεδόν στη διάλυσή του. Για τον Mao, ωστόσο, ήταν η περίοδος της τελικής διαμόρφωσης των αρχών που θα διείπαν την επανάσταση που οραματιζόταν. Η εμπειρία του ως στέλεχος της κοινής κυβέρνησης GMD-KKK οδήγησε στον σχηματισμό της ιδεολογίας του, η οποία θα στηριζόταν όχι στην υποστήριξη των αστικών εργατών, αλλά των αγροτών της επαρχίας. Τα φιλόδοξα σχέδιά του, όμως, υποσκάπτονταν από την ανυπαρξία ενός κινέζικου Κόκκινου Στρατού. Γι’ αυτόν τον λόγο, στρατολογώντας στελέχη εκπαιδευμένα στη Μόσχα, επέλεξε την επαρχία του Jiangxi ως τη βάση του. Εκεί, παρά τις επιθέσεις που δέχονταν από τις δυνάμεις των Εθνικιστών, εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά τα προγράμματα αναδασμού που θα απάλλασσαν τους φτωχούς από το παρασιτικό, «φεουδαρχικό» σύστημα κατοχής της γης που εφαρμοζόταν για πάνω από 2.000 χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, η επανάσταση απειλούνταν όλο και περισσότερο από τα πυρά των αντιδραστικών τους συμπατριωτών και γι’ αυτόν τον λόγο οι ηγέτες αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Jiangxi για την μακρινή επαρχία Shaanxi. Για να φτάσουν εκεί, ο Μao και οι ακόλουθοί του θα έπρεπε να διανύσουν 6.000 μίλια μέσα από αφιλόξενη γη. Αυτό το κατόρθωμα έχει μείνει στην ιστορία ως η Μακρά Πορεία.
Βιβλιογραφία
- John King Fairbank & Merle Goldman, China: A New History, σελ. 305-307
- Jonathan D. Spence: The Search for Modern China, σελ. 275-277, 334-338, 347-354
Γεννήθηκε στις 16-6-1996 στο νησί της Ρόδου. Σπουδάζει στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, ακολουθώντας την κατεύθυνση της Ιστορίας. Αγαπημένα θέματά του αποτελούν ο μακρύς 19ος αιώνας και ο Ευρωπαϊκός Μεσαίωνας. Πέραν της ασχολίας του με την Ιστορία ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο και τη λογοτεχνία.
