Της Νάνσυ Κούκου,
Στο προηγούμενο άρθρο κάναμε μια σύντομη αναφορά για τη ζωή και το έργο του Ρήγα. Τώρα θα πιάσουμε το νήμα της ιστορίας μας από την 1η Δεκεμβρίου 1797, όταν ο Ρήγας έβγαλε διαβατήριο, για να μεταβεί στην Τεργέστη και από εκεί με πλοίο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σε συνεννοήσεις και συνεργασία με τους συντρόφους του, προετοίμασε το έντυπο υλικό του για αποστολή σε πέντε κιβώτια. Τα δύο κατασχέθηκαν και έφτασαν στα χέρια της Αυστριακής Αστυνομίας, ενώ προορίζονταν να τα λάβει ο εγκατεστημένος στην Τεργέστη και έμπορας, Γιώργος Καλαφάτης. Τα άλλα τρία όμως κιβώτια προκάλεσαν την πραγματική ζημία στα σχέδια του Ρήγα. Τα τρία κιβώτια ξεχωριστά θα έφταναν πρώτα στον έμπορα Νιώτη και μετά θα ταξίδευαν στον άλλο συνέταιρο του Φεραίου, στον Κορωνιό, ο οποίος θα τα φύλαγε, μέχρι να έρθει ο Ρήγας να τα πάρει. Η επαφή όμως του Ρήγα με τον Κορωνιό δεν υπήρξε αποτελεσματική.
Εντυπωσιάζει πραγματικά το γεγονός πώς γίνεται, ενώ ο Ρήγας ήταν τόσο πολυμήχανος, να εμπιστεύτηκε να στείλει ταχυδρομικά τις επιστολές του στον σύντροφό του. Να μην σκέφτηκε, άραγε, τον κίνδυνο να χαθούν, να βρεθούν σε λανθασμένα χέρια ή να μην τις ανοίξει ποτέ ο παραλήπτης, καθώς ο συγκεκριμένος διαρκώς ταξίδευε για επαγγελματικούς λόγους; Τελικά, οι επιστολές διαβάστηκαν από τον συνεργάτη του Κορωνιού, τον Δημήτριο Οικονόμου, καθώς ο προοριζόμενος παραλήπτης απουσίαζε σε επαγγελματικό ταξίδι και ο Οικονόμου το θεώρησε ένα συνηθισμένο έγγραφο για δουλειά. Όταν κατάλαβε περί τίνος επρόκειτο, λόγω φόβου και συντηρητικών απόψεων, πρόδωσε τη Μυστική Εταιρεία (για την οποία έγινε λόγος στο προηγούμενο άρθρο) ενημερώνοντας τις Αυστριακές Αρχές.
Την ώρα των ανακρίσεων, ο Περραιβός αφέθηκε ελεύθερος, ίσως επειδή πρόλαβε να κάψει την ώρα της σύλληψης τα περισσότερα έγγραφα που τον ενοχοποιούσαν, ενώ ο Ρήγας παρέμεινε για κράτηση. Γιατί όμως η Αυστρία φοβήθηκε για αυτήν την Εταιρεία και τους δράστες της, ενώ τα γράμματα έδειχναν ότι ήταν στο στόχαστρο η καταστροφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Πρέπει να καταλάβουμε πως εκείνη την εποχή ήταν γνωστό φαινόμενο να δημιουργούνται διάφορες Εταιρείες που αποσκοπούσαν σε κάποιου είδους επανάσταση, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη μας τον αναβρασμό της Γαλλίας, λόγω της Επανάστασης του 1789. Άρα, είναι λογικό ο φόβος της Αυστρίας να υπάρχει, δηλαδή να φοβάται μήπως ξεσηκωνόντουσαν οι υπήκοοί της μαζί με τους ομογενείς Έλληνες. Μην ξεχνάμε, επίσης, ότι, κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων, υπήρξαν αρκετοί Αυστριακοί υπήκοοι που φανερώθηκαν ως μέλη της Μυστικής Εταιρείας. Για να έχουμε καλύτερη συναίσθηση της κατάστασης, καλό είναι να διαβάσουμε το παρακάτω απόσπασμα της επιστολής που είχε στείλει ο Πέργκεν (Υπουργός της Αυστριακής Αστυνομίας) στον βασιλιά Φραγκίσκο: «Ἄν καί τά ἐπαναστατικά σχέδια τῶν κατηγορουμένων ἀπηυθύνοντο μόνον ἐναντίον τοῦ τουρκικού κράτους, καί απέβλεπαν μόνον εἰς την ἀπελευθέρωσιν τῆς Ἑλλάδος, ἐν τούτοις ἠ διεξαγωγή αὐτῶν ἤθελεν ἔχει πάντοτε ἐπιβλαβῆ ἐπίδρασιν εἰς τάς κληρονομικάς πολιτείας τῆς ‘Υμετέρας Μεγαλειότητος, διότι κάθε βίαια μεταβολή τοῦ πολιτεύματος γειτονικοῦ κράτους συνεπάγεται τόν κίνδυνον ὁμοίας περεταίρω μεταβολῆς και ὁ κίνδυνος οὖτος εἰς την ἡμετέραν περίπτωσιν εἶναι τοσούτω ἀπειλητικώτερος, καθόσον οἱ Ἔλληνες εἰς ὄλας τάς χώρας διά τῆς θρησκείας και τῶν ἠθῶν εἶναι στενώτατα συνδεδεμένοι. Και ἐαν το πνεῦμα τῆς ἐλευθερίας ἄπαξ ἤθελεν ἀναπτυχθῆ εἰς χώραν τινά και ἤθελε δυνηθῆ να ἀσκῆ ἀποτελεσματικήν ἐπίδρασιν, δεν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὄτι το πνεῦμα αὐτό θα μετεδίδετο εἰς τάς ἄλλας χώρας ὠς ἠλεκτρικός σπινθήρ, καθόσον ὁ μυστικός πόθος τῶν Ἑλλήνων ἀνέκαθεν κατηυθύνετο προς τόν σχηματισμόν αὐτοτελοῦς ἔθνους». Ο αυτοκράτωρ δήλωσε ότι σωστά έπραξε ο Πέργκεν και ότι του επέτρεπε να λάβει ό,τι απαραίτητα μέτρα χρειάζονταν για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Πολλές συλλήψεις και ανακρίσεις συνεχίστηκαν. Στις 30 Δεκεμβρίου ο Ρήγας έκανε με κοπίδι απόπειρα αυτοκτονίας καθυστερώντας, λόγω της ανάρρωσής του, την όλη διαδικασία. Πολλοί σύντροφοι μαζί με τον Ρήγα έδειξαν πραγματικό σθένος στα βασανιστήρια και τις ανακρίσεις, αρκετοί παραδέχτηκαν τη συμμετοχή τους, ενώ λίγοι ήταν που προσπάθησαν να τα αρνηθούν όλα. Σε μία μάλιστα ανάκριση, ο Ρήγας τα ομολόγησε όλα και πρόσθεσε ότι θα προτιμούσε να είχε τύραννο τον Διάβολο παρά τον Τούρκο.
Αρκετές προσπάθειες απελευθέρωσης έγιναν για τον Ρήγα από τον Γάλλο πρόξενο Μπρεσέ, τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, τον Υψηλάντη και τον Πατριάρχη, είτε με επιστολές, που εμπεριείχαν επιχειρήματα, είτε με δωροδοκίες. Αλλά, τα σχέδια των Αυστριακών ήταν οριστικά, θέλησαν να εξορίσουν τους δικούς τους που είχαν συμμετάσχει, ενώ τους οκτώ Έλληνες, κατόπιν συνεννόησης με την Οθωμανική Πύλη, θεώρησαν σωστό να μην τους δικάσουν. Τους παραχώρησαν στο Βελιγράδι στους Τούρκους. Στον Πύργο Νεμπόϊσα, που σημαίνει ο Ατρόμητος, ο καϊμακάμης του Βελιγραδίου, Οσμάν Πασάς, διέταξε στα κρυφά τον στραγγαλισμό των οκτώ, ενώ το επόμενο πρωί έστειλε ομάδα αναζήτησης, γιατί διέδωσε την φήμη ότι δήθεν απέδρασαν και ότι αργότερα βρέθηκαν πνιγμένοι στο ποτάμι.
Το 1836 γράφει ο Μακρυγιάννης για τον Ρήγα: «Μετά πολλούς αιώνας ο Ρήγας Βελεστινλής σπείρει τόν σπόρο της ελευθερίας εἰς τούς Ἔλληνες και τούς ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τόν τρόπον τῆς απελευθερώσεως τού. Οἰ Ἔλληνες ἐνθουσθιασέντες και ἐνθαρρυθέντες από τούς λόγους τοῦ Ρήγα ἔλαβον τά όπλα υπέρ τῆς ελευθερίας». Όλοι τότε θεωρώ ότι θα συμφωνούσαν με τα λεγόμενα του Μακρυγιάννη, αλλά και ο σημερινός Ελληνικός λαός. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως χωρίς τους αγώνες των ηρώων της Επανάστασης του 1821, αλλά και των ηρώων της Προεπαναστατικής περιόδου, στη σύγχρονη εποχή θα παραμέναμε σκλαβωμένοι. Οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι μία επανάσταση, για να έχει θετικές εξελίξεις, χρειάζεται χρόνο, σωστή οργάνωση, άυλα και υλικά εφόδια, που όλα αυτά θα συνθέτουν τα γερά θεμέλια των επαναστατών.
Εν κατακλείδι, ο Ρήγας Φεραίος ήταν εκείνος που στήριξε έμπρακτα τον ξεσηκωμό των υποδούλων Ελλήνων θέτοντας τις πρώτες βάσεις της μελλοντικής Επανάστασης. Παρατηρώντας την προσωπικότητά του, εμπεδώσαμε ότι τα ταξίδια του στο εξωτερικό δεν ήταν άσκοπα, αλλά αποτελούσαν την αναζήτηση αρωγής από τους ομογενείς και ξένους. Όπως ήδη έχει επισημανθεί, και άλλοι Έλληνες ήλπιζαν σε εξωτερική βοήθεια, ωστόσο εκείνος δεν κατέφυγε έξω μόνο για να παρακαλέσει, αλλά είχε και σχέδιο, το οποίο επί χρόνια το σκεφτόταν και το αποτύπωνε στα έργα του.
Χάρη στα επαναστατικά του τραγούδια, τους χάρτες, τα μερικά έργα που μετέφρασε και άλλα έγραψε, εμψύχωσε και αφύπνισε εθνικά τους Έλληνες, καθώς μέσω αυτών μορφώθηκαν και θυμήθηκαν τις ελληνικές ρίζες τους. Σε αυτό το σημείο, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι η παιδεία, καθώς αυτό αποδεικνύεται από τη μέχρι τώρα ιστορία, δηλαδή όποιος λησμονεί την ιστορία του έθνους του, γίνεται εύκολα υποχείριο άλλων λαών και δύσκολα γλιτώνει. Την παιδεία και την ιστορία, λοιπόν, θύμισε στους Έλληνες ο Ρήγας και έτσι τους ελευθέρωσε!
Βιβλιογραφία
-
Αξέλος Λουκάς, Ρήγας Βελεστινλής. Σταθμοί και Όρια στην Διαμόρφωση της Εθνικής και Κοινωνικής Συνείδησης στην Ελλάδα, Στοχαστής, 2003, σελ. 139-151, 298-313, 327-340, 381-416, 537-585.
-
Βερέμης Μ. Θάνος, Κολιόπουλος Σ. Γιάννης, Μιχαηλίδης Δ. Ιάκωβος, 1821 Η δημιουργία ενός Έθνους-Κράτους, Μεταίχμιο, 2018, σελ. 54, 253, 257, 287, 289.
Γεννήθηκε το 1999 στην Θεσσαλονίκη. Σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών. Από νεαρή ηλικία ασχολείται με την μαγειρική, τον αθλητισμό και τον κινηματογράφο. Στις διακοπές της προτιμάει θάλασσα και έχει ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη και στην Κροατία. Στο μέλλον επιθυμεί να κάνει και άλλα ταξίδια, να βιώσει την πανεπιστημιακή εμπειρία του Erasmus και να κάνει μεταπτυχιακό στην Αιγυπτιολογία και στην Ενάλια Αρχαιολογία.
