Του Αλέξανδρου Ζάρκα,
Κράτος πρόνοιας, κράτος-λεβιάθαν, καπιταλιστικό κράτος, κολεκτιβοποιημένο κράτος, πατριαρχικό κράτος και άλλες μορφές κράτους έχουν γίνει και εξακολουθούν να γίνονται αντικείμενα κριτικής, εξαιτίας των αντιφάσεων που προκύπτουν σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο. Μήπως φταίει το κράτος και όχι το επίθετο που το συνοδεύει;
Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί που προσεγγίζουν το κράτος, αλλά ο πιο γνωστός έγινε από τον Μαξ Βέμπερ που χαρακτηρίζει το κράτος ως μια οργανωμένη οντότητα που διαθέτει την ικανότητα νομιμοποιημένου καταναγκασμού, εν ανάγκη και με τη χρήση της νομιμοποιημένης βίας. Ωστόσο, φιλόσοφοι, όπως ο Τζον Λοκ και ο Ρόμπερτ Νόζικ βασισμένοι στα φυσικά δικαιώματα που έχει ο ελεύθερος άνθρωπος, δημιουργούν το εξής ερώτημα: αφού στα φυσικά δικαιώματα η βία είναι επιτρεπτή μόνο σε περίπτωση αυτοάμυνας, τότε η νομιμοποιημένη βία του κράτους (ορισμός Βέμπερ) δεν καταπατάει τα φυσικά δικαιώματα;
Στη σύγχρονη πολιτική επιστήμη οι κυρίαρχοι ορισμοί περί-κράτους προσεγγίζουν αυτό το πολιτικό σύστημα επισημαίνοντας την εξουσία που έχει να καθορίζει την κατανομή αξιών. Ο Χομπς, όταν οραματίστηκε το Κράτος-λεβιάθαν, φανταζόταν ένα πολιτικό σύστημα που θα έδινε λύσεις στις συγκρούσεις των ανθρώπων. Μήπως σήμερα το κράτος είναι η αιτία και όχι η λύση των συγκρούσεων; Αναμφίβολα, η ηθική αυτονομία ευδοκιμεί σε καταστάσεις ισότητας και ελευθερίας και όχι όταν βρίσκεσαι υπό την εξουσία οποιουδήποτε. Δεδομένης της έλλειψης ηθικής είναι επακόλουθο να παρατηρούνται ανταγωνισμοί-εχθρότητες-πόλεμοι στη σύγχρονη κοινωνία.
Η κριτική στο κράτος συνεχίζεται, εξαιτίας της καταπίεσης και της ισχυρής παρεμβατικότητας που χαρακτηρίζει τις σημερινές μορφές του κράτους. Δεν είναι τυχαίο, που το κράτος έχει ονομαστεί «αναγκαίο κακό». Δεν είναι τυχαίο, που η θεωρία των «ελάχιστων κρατών» που εξασφαλίζουν περισσότερες ελευθερίες στους πολίτες, είναι ευρύτερα διαδεδομένη και έχει βρει πολλούς υποστηρικτές. Δεν είναι τυχαίο που τον προηγούμενο αιώνα επικρατούσε ένα πολιτικό σύστημα, λεγόμενο δικτατορία του προλεταριάτου και θεωρητικά φιλοδοξούσε στην ομαλή κατάργηση του κράτους. Τα παραπάνω αποτελούν παραδείγματα αμφισβήτησης για τον ρόλο και τη σημασία του κράτους.
Από οικονομική σκοπιά, επικρατεί διαμάχη μεταξύ οικονομολόγων και κρατικής παρέμβασης με τους πρώτους να ισχυρίζονται πως οι οικονομίες της αγοράς είναι αυτό-ρυθμιζόμενοι μηχανισμοί. Τείνουν σε μακροπρόθεσμη ισορροπία, ενώ η κρατική παρέμβαση διαταράσσει αναπόφευκτα την φυσική ισορροπία της αγοράς και θέτει σε κίνδυνο την ανάπτυξη και την ευημερία. Πέρα από την κρατική παρέμβαση, ο οικονομολόγος Ντέιβιντ Φρίντμαν υιοθετεί την προσέγγιση της αποτελεσματικότητας και πιστεύει ότι ακόμα και σε ζητήματα άμυνας ή κατασκευή δρόμων, η αγορά θα φέρει καλύτερα αποτελέσματα από το κράτος.
Κλείνοντας, αξιόλογο είναι το ερώτημα: αφού, στις μέρες μας την εξουσία την έχει το κεφάλαιο και όχι οι πολιτικοί παράγοντες, γιατί γίνεται κριτική στο κράτος; Πράγματι, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, το κράτος δεν έχει την ίδια εξουσία από ότι είχε στο παρελθόν, αλλά αυτό δεν το φέρνει αντιμέτωπο με τους κεφαλαιοκράτες που «του στέρησαν την εξουσία». Αντίθετα, η παγκοσμιοποίηση δημιουργήθηκε από τα κράτη και οι δύο αυτές εξουσίες βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο, αψηφώντας μαζί κάθε θεωρία που δηλώνει, ότι το κράτος είναι ανούσιο και η παρακμή του σύντομη.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000 και σπουδάζει στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Φέρει ενδιαφέρον για σύγχρονα ιστορικά γεγονότα και για την πολιτική ανάλυση. Θεωρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα αποφασιστικά κρίσιμα για την κοινωνία και τον ευαισθητοποιεί ο εθελοντισμός.
