Της Έλενας Καππέ,
Ο εμπρησμός του Κάμπελ, ή αλλιώς το πογκρόμ του Κάμπελ όπως είναι ευρέως γνωστό, αναφέρεται στον εμπρησμό και τις βιαιότητες που τον ακολούθησαν, σε μια εβραϊκή συνοικία στη Καλαμαριά Θεσσαλονίκης, με το όνομα Κάμπελ. Οι αγριότητες έλαβαν χώρα από ακραίους Έλληνες εθνικιστές, στις 29 Ιουνίου 1931.
Εκεί διέμεναν 220 οικογένειες φτωχών Εβραίων που μετακινήθηκαν εκεί μετά τη μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε κατά λάθος στη Θεσσαλονίκη το 1917. Η περιοχή ήταν γεμάτη με παράγκες και αυτό δείχνει πως για άλλη μια φορά, οι Εβραίοι έγιναν τα εξιλαστήρια θύματα της περιόδου εκείνης.
Αφορμή αυτού του εμπρησμού ήταν μια ψευδής είδηση ότι το σωματείο των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, συμμετέχει σε ένα συνέδριο για την αυτονόμηση της Μακεδονίας. Την είδηση την προπαγάνδισε η βενιζελική εφημερίδα «Μακεδονία». Την επίθεση την εξαπέλυσε η «Εθνική Ένωσις Ελλάς», γνωστή και ως Ε.Ε.Ε. ή Τριεψιλίτες, μια αντισημιτική και φασιστική οργάνωση που δρούσε κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου στην βόρεια Ελλάδα.
Ιδρύθηκε το 1927 από πρόσφυγες εμπόρους από την Μικρά Ασία, που θεωρούσαν ότι κινδυνεύουν από τους Εβραίους εμπόρους. Κύρια ιδεολογία στην αρχή ήταν ο αντικομμουνισμός, εξαιτίας όμως της διάδοσης του κομμουνισμού στις κατώτερες τάξεις των Εβραίων, ως κύρια ιδεολογία του κινήματος, έγινε ο αντισημητισμός. Η εφημερίδα «Μακεδονία», προπαγάνδιζε τις θέσεις του φασιστικού κινήματος, ενώ και το ίδιο το κίνημα είχε στους κόλπους του, σημαντικά ονόματα όπως τον Μίκη Μελά, τον γιο του Παύλο, καθώς και τον Λεωνίδα Ιασωνίδη, βουλευτή με το κόμμα του Βενιζέλου.
Η οργάνωση αυτή, κατάφερε τον Ιούνιο του 1931, να εξαπολύσει πογκρόμ, να κάψει την συνοικία του Κάμπελ και να βιαιοπραγήσει εναντίων των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.
Πρώτο θύμα του εμπρησμού ήταν ο φούρναρης του συνοικισμού, όταν δέχτηκε μια σφαίρα επειδή αρνήθηκε να κρύψει τη βενζίνη που του έδωσαν οι εθνικιστές για να κάψουν τον συνοικισμό. Ο εμπρησμός ήταν προμελετημένος και σχεδιασμένος, μιας και οι εθνικιστές, αφού περιέχυσαν τις οικίες των Εβραίων με βενζίνη, ξεκίνησαν να σφυρίζουν και ακούστηκε η φράση «βάλτε τους φωτιά».
Ωστόσο, τόσο η κυβέρνηση όσο και ο τύπος, έσπευσαν να καλύψουν την ειδεχθή αυτή πράξη, λέγοντας ότι η φωτιά ξεκίνησε από άγνωστη αιτία.
Οι εθνικιστές επίσης είχαν βάλει οδοφράγματα με αποτέλεσμα να μη μπορέσει να περάσει κανένα πυροσβεστικό όχημα και να σβηστεί η φωτιά. Οι χωροφύλακες προσπάθησαν να βοηθήσουν τους Εβραίους, ωστόσο οι εθνικιστές ξεκινούν να πυροβολούν τα οχήματά τους με σκοπό να τα αχρηστεύσουν. Ακολουθεί μια μάχη ανάμεσα στους χωροφύλακες και τους εθνικιστές με αποτέλεσμα οι πυροσβέστες να μπορέσουν να τρυπώσουν στο συνοικισμό και να βγάλουν από μέσα κάποιους πολίτες και τραυματίες.
Ο υποδιευθυντής της αστυνομίας τελικά κατάφερε να σπάσει την αντίσταση των εθνικιστών αλλά και να σβήσει τη φωτιά.
Η ξεχασμένη αυτή ιστορία, η «μαύρη» σελίδα στην ιστορία τόσο της Θεσσαλονίκης όσο και της Ελλάδας, όπου μια φασιστική οργάνωση, επιτίθεται σε μειονότητες απροστάτευτες και άπορες, μας ξυπνάει μνήμες από το πρόσφατο παρελθόν της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Τα μέλη της οργάνωσης, αθωώθηκαν από το δικαστήριο για το ποκγρόμ που εξαπέλυσαν, όπως και ο αρχισυντάκτης της «Μακεδονίας», Νίκος Φαρδής. Μετά την επίθεση στον συνοικισμό του Κάμπελ, τα μέλη της φασιστικής οργάνωσης, γιγαντώθηκαν, φτάνοντας στα 7.000 το 1931. Τελικά, η «Εθνική Ένωσις Ελλάς» διαλύθηκε την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά και επανασυστήθηκε το 1941 όταν η Θεσσαλονίκη βρέθηκε υπό ναζιστική κατοχή.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Mazower, Mark (2006), Θεσσαλονίκη, η πόλη των φαντασμάτων, εκδ. Αλεξάνδρεια, σσ.385-386,394
- Pierron Bernard, (2004), Εβραίοι και Χριστιανοί στη νεότερη Ελλάδα, Πόλις, Αθήνα, σσ. 226
- Τρεμόπουλος Μιχάλης (2018), Τα τρία Ε (ΕΕΕ) και ο εμπρησμός του Κάμπελ, εκδ. Αντιγόνη
