Του Σταύρου Νικ. Αμανάκη,
Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη είναι ένα σύγχρονο και δυναμικό μουσείο, που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού Μυρτιά (σημερινή ονομασία των Βαρβάρων), περιοχή στα νοτιοανατολικά της πόλης του Ηρακλείου και σε απόσταση 15 χιλιομέτρων, περίπου 25 λεπτά με το αυτοκίνητο.
Ιδρύθηκε το 1983 από τον σπουδαίο σκηνογράφο και ενδυματολόγο Γιώργο Ανεμογιάννη, με στόχο να προβληθεί το έργο, η σκέψη και η φυσιογνωμία του «Μεγάλου των Γραμμάτων». Ένα από τα πρώτα μουσεία λογοτεχνών στην Ελλάδα, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 27 Ιουνίου 1983 από την τότε υπουργό πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη. Στα εγκαίνια του μουσείου ήταν παρόντες η δεύτερη σύζυγος του συγγραφέα, Ελένη Καζαντζάκη, καθώς και ο εγκάρδιος φίλος του Ν. Καζαντζάκη, ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Ο τελευταίος, εξήρε τον συγγραφέα και το έργο του, σε επιστολή του προς αυτόν, το 1954. Η επιστολή αυτή φυλάσσεται στο Αρχείο του Μουσείου.
Το Μουσείο Ν. Καζαντζάκη αποτελείται από τρία συνολικά κτήρια. Το πρώτο είναι ένα διώροφο οίκημα, όπου στεγάζεται η Έκθεση και το οποίο βρίσκεται στον χώρο όπου βρισκόταν η οικία της οικογένειας Ανεμογιάννη, με την οποία συνδέθηκε η οικογένεια Καζαντζάκη έπειτα από έναν γάμο. Σε αυτόν τον χώρο μάλιστα έζησε κάποιο διάστημα ο πατέρας του Καζαντζάκη, ο καπετάν Μιχάλης, ενώ φιλοξενήθηκε και ο ίδιος ο συγγραφέας. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται ένα άλλο κτήριο, το σπίτι των Ψωμοπούλων, «συγγενισσών του Καζαντζάκη», το οποίο ενώθηκε με το κτήριο της οικίας Ανεμογιάννη. Το 1975, η πλήρης κυριότητα του οικήματος πέρασε στον Γιώργο Ανεμογιάννη, με τον πατέρα του οποίου, Αντώνη, συνδέθηκε ο Καζαντζάκης. Έτσι ο πρώτος, ίδρυσε παράλληλα το Ίδρυμα Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, στο οποίο και παραχωρήθηκε το νεόδμητο κτήριο του μουσείου, όπως προαναφέρθηκε.
Το δεύτερο κτήριο, με ισόγειο και πρώτο όροφο, στεγάζει τις διοικητικές υπηρεσίες του Μουσείου καθώς και μία αίθουσα συνεδρίων και εκδηλώσεων αφιερωμένη στον ιδρυτή του, συνολικής χωρητικότητας 170 ατόμων. Τέλος, ο Πολυχώρος, που παραχωρήθηκε στο Μουσείο από τον Δήμο Αρχανών-Αστερουσίων και βρίσκεται σε γειτονικό οικόπεδο, στεγάζει το πωλητήριο, το καφέ και την παιδική γωνιά του Μουσείου.
Στο κεντρικό κτήριο, το οποίο ανακαινίσθηκε το 2009, περιλαμβάνεται η Μόνιμη Έκθεση του μουσείου, η οποία εκτίθεται σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές κατευθύνσεις και μουσειολογικές μεθόδους με πολύ άξιους συντελεστές που ανέλαβαν τον σχεδιασμό, την αρχιτεκτονική μελέτη, την επίβλεψη κ.ά. Επίσης, η μουσειακή εμπειρία ενδυναμώνεται μέσα από διαδραστικά οπτικοακουστικά εκθέματα ενώ δίνεται και η δυνατότητα ασύρματης ακουστικής ξενάγησης. Στη Μόνιμη Έκθεση περιλαμβάνονται χειρόγραφα, επιστολές, έγγραφα, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα του συγγραφέα, όπως και εικαστικά έργα που απεικονίζουν τον Καζαντζάκη. Όλο αυτό το υλικό ταξινομείται σε πέντε θεματικές, με κάθε μία να καταλαμβάνει τη δική της αίθουσα, όπως βιογραφικά στοιχεία, το μεγάλο ποιητικό εγχείρημα της Οδύσσειας των 33.333 στίχων, φίλους και επιρροές, τα πρώιμα και τα θεατρικά έργα, και τέλος τα μυθιστορήματα και τα ταξιδιωτικά έργα.
Η πορεία συλλογής του υλικού που εκτίθεται δείχνει ακριβώς την αγάπη τού οραματιστή και ιδρυτή τού μουσείου, του Γιώργου Ανεμογιάννη, ο οποίος προσπάθησε και κατάφερε να στήσει ένα μουσείο που προβάλλει πλήρως την προσωπικότητα του μεγάλου λόγιου. Εργάστηκε συγκεντρώνοντας όλα τα δημοσιευμένα κείμενα του συγγραφέα και τις πρώτες του εκδόσεις, ενώ μέσα από το δίκτυο γνωστών και συγγενών του Καζαντζάκη, αναζήτησε επιστολές και οτιδήποτε μπορούσε να φιλοξενηθεί σε ένα τέτοιου τύπου μουσείο. Συμπαραστάτρια σε όλη αυτή την αναζήτηση, που σαφώς δεν θα μπορούσε να περιοριστεί αποκλειστικά και μόνο στην Ελλάδα, αλλά έπρεπε να ανοίξει τα φτερά της και στο εξωτερικό για τον εντοπισμό όλων αυτών των δικτύων που έφεραν ίχνη του συγγραφέα, στάθηκε η Ελένη Καζαντζάκη. Έτσι ο συνολικός αριθμός των ευρισκόμενων αντικειμένων ξεπερνά τις 50.000. Ο ίδιος ο ιδρυτής χαρακτηρίζει, σε κείμενό του το 1983, όλο αυτό ταξίδι και την υπερπροσπάθεια συγκέντρωσης του υλικό ως μία «Οδύσσεια».
Πέρα από το μουσείο, το Ίδρυμα διαθέτει και τις δικές του εκδόσεις, έντυπες, ηλεκτρονικές και πολυμεσικές, μέσω των οποίων επιχειρείται η προβολή όλου του αποθέματος του Μουσείου. Επίσης, μέσα στα πλαίσια του «2017 Έτους Νίκου Καζαντζάκη», το Ίδρυμα διοργάνωσε Διεθνές Συνέδριο τον Οκτώβριο του 2017 στο Ηράκλειο, για τα 60 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη υπό την αιγίδα του ΥΠ.Π.Ε.Θ. με θέμα «Η θέση του Νίκου Καζαντζάκη στην Εκπαίδευση στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Εκδοχές πρόσληψης στη διδασκαλία και στην έρευνα». Τα πρακτικά του συνεδρίου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις του Ιδρύματος. Τέλος, από το 2016 διοργανώνει κάθε καλοκαίρι το ετήσιο Φεστιβάλ Λόγου και Τέχνης με τον γενικό τίτλο «Ταξιδεύοντας» που λαμβάνει χώρα στο Ηράκλειο και στη Μυρτιά. Το πρώτο έτος ήταν αφιερωμένο στην Ισπανία, το δεύτερο στην Αγγλία, το τρίτο στη «Ρουσία» και το τέταρτο στην Κίνα.
Σήμερα, Παρασκευή 3 Ιουλίου, συμπληρώνονται 10 χρόνια από την επανέκθεση των τεκμηρίων της Μόνιμης Έκθεσης του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη που υλοποιήθηκε με πόρους του Γ΄ Κοινοτικού Ταμείου Στήριξης. «Το Μουσείο», όπως δηλώνει ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου, καθηγητής Μιχάλης Ταρουδάκης, «μπήκε σε μία νέα εποχή εξωστρέφειας που τη χαρακτηρίζει η παροχή πολιτιστικού έργου σε πολλά επίπεδα υψηλής ποιότητας από τα στελέχη του Μουσείου». Σε αυτά τα 10 χρόνια έχει συνεργαστεί με διάφορους οργανισμούς, με άλλα ιδρύματα αλλά και με μεμονωμένους ερευνητές.
Η καρδιά του μεγάλου Κρήτα συγγραφέα χτυπά στη Μυρτιά και στο Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη.
Πηγές:
- Ιστοσελίδα του Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη στον υπερσύνδεσμο: https://www.kazantzaki.gr/gr (Τελευταία πρόσβαση: 01/07/2020).
- Γιώργος Ανεμογιάννης, «Η Οδύσσεια ενός Μουσείου», Αθήνα: 1983. Διαθέσιμο στον υπερσύνδεσμο: https://www.kazantzaki.gr/assets/uploads/files/OdysseiaMouseiouGR.pdf (Τελευταία πρόσβαση: 01/07/2020).
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1997, όπου και μεγάλωσε. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, στον τομέα Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών. Οι μεγάλες του αγάπες είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, η ζωγραφική, η μουσική. Κείμενα και ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά του τόπου του.
