Της Χρυσοβαλάντω Κουτσούλη,
Οι επιλογές του οικογενειακού νομοθέτη στρέφονται γύρω από τον άξονα του συμφέροντος του τέκνου. Δικαίως, το σύγχρονο οικογενειακό δίκαιο έχει χαρακτηριστεί ως «εξόχως παιδοκεντρικό». Το συμφέρον του τέκνου εξυπηρετείται από την επαφή και την επικοινωνία με (εκτός πολύ εξαιρετικών περιπτώσεων αποκλεισμού της επικοινωνίας) αμφότερους τους γονείς, αλλά και με τους ανιόντες του (παππούς και γιαγιά). Ώστε ακόμα κι αν η επιμέλεια έχει αναληφθεί από τον ένα γονέα, ο άλλος παρά ταύτα διατηρεί ένα δικαίωμα επικοινωνίας.
Σκοπός του δικαιώματος είναι η διατήρηση του ψυχικού δεσμού μεταξύ γονέα και τέκνου και η ευχέρεια παρακολουθήσεως της όλης καταστάσεως του τέκνου. Το άκρως αυτό προσωπικό δικαίωμα του γονέα απορρέει από το φυσικό δεσμό του αίματος και του αισθήματος στοργής προς το τέκνο του, συντελεί δε (εκτός εντελώς εξαιρετικών περιπτώσεων που θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στη συνέχεια) στην ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου του τελευταίου και της εν γένει προσωπικότητάς του.
Στο περιεχόμενο του δικαιώματος επικοινωνίας, ανήκουν η προσωπική συνάντηση του γονέα με το τέκνο, η συνομιλία και συναναστροφή, η κοινή έξοδος ψυχαγωγίας κλπ. Παράλληλα με την προσωπική επικοινωνία μπορεί να υπάρχει και τηλεφωνική επικοινωνία, καθώς και η μεταξύ τους αλληλογραφία. Είναι ακόμη δυνατό, αντί της προσωπικής επικοινωνίας που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αδύνατη για αντικειμενικούς λόγους να γίνεται μόνο τηλεφωνική ή με αλληλογραφία αντί της προσωπικής επικοινωνίας. Τη σημερινή δε εποχή έχουν ήδη εκδοθεί αποφάσεις που διατάζουν την επικοινωνία μέσω διαδικτύου (π.χ. Skype), ιδίως όταν γονέας και τέκνο κατοικούν σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους.
Ο τρόπος άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας (χρόνος, συχνότητα, διάρκεια επικοινωνίας, ακόμα και ο τρόπος παραλαβής και παράδοσης του τέκνου) θα ποικίλει ανά περίπτωση και θα καθοριστεί από το Δικαστήριο με γνώμονα στοιχεία όπως:
- η βούληση του τέκνου (ιδιαιτέρως αν το Δικαστήριο σχηματίσει κρίση περί επαρκούς ωριμότητας του τέκνου),
- η ηλικία, η ωριμότητα ή τυχόν ιδιαιτερότητες του τέκνου,
- οι σχέσεις μεταξύ γονέα και τέκνου,
- η ηθική και η υγεία του γονέα,
- οι υποχρεώσεις τέκνου και γονέα,
- οι οικονομικές δυνατότητες του γονέα,
- η γεωγραφική απόσταση,
- οι σχέσεις μεταξύ των γονέων.
Ο ενδιαφερόμενος για ζητήματα σχετικά με τη ρύθμιση της επικοινωνίας με τον ανήλικο, θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του ότι πρόκειται για ένα δικαίωμα, κατ’ αρχήν, αναφαίρετο. Είναι δικαίωμά του να επιδιώξει τη ρύθμισή του, είτε βάσει συμφωνίας με τον άλλο γονέα είτε (σε περίπτωση διαφωνίας) δια της δικαστικής οδού και όχι υποχρέωση. Η ένταση και η έκταση άσκησής του θα καθορισθούν με διαφορετικό τρόπο για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή, και ως τέτοια εξετάζεται από το Δικαστήριο. Σημαντικό ρόλο σε αυτά παίζουν τα πορίσματα της εξελικτικής ψυχολογίας και παιδοψυχιατρικής. Ναι μεν επιδιώκεται η ικανοποίηση της επιθυμίας του γονέα για διατήρηση προσωπικών σχέσεων με το τέκνο του, η επικοινωνία όμως σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να αποβαίνει επιζήμια για αυτό. Για την εξειδίκευση της ανωτέρω αόριστης νομικής έννοιας δεν είναι δυνατόν να προταθεί ένα ενιαίο κριτήριο για όλες τις περιπτώσεις, αλλά περισσότερα διαφορετικά, που σε κινητή μεταξύ τους σχέση μπορούν να καθίστανται κάθε φορά αποφασιστικά, συνδυαζόμενα το ένα με το άλλο.
Αξίζει τέλος να έχουμε κατά νου ότι το δικαίωμα αυτό απορρέει από το φυσικό δεσμό του αίματος και του αισθήματος στοργής προς το ανήλικο παιδί του, συντελεί δε στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του και ως εκ τούτου αποβλέπει κυρίως στο συμφέρον του, με συνέπεια, η δυνατότητα προσωπικής επικοινωνίας του γονέα με το παιδί του να μην μπορεί να αφαιρεθεί από το γονέα που δεν έχει μαζί του το τέκνο. Στόχος του δικαιώματος αυτού είναι η διατήρηση ζωντανών των δεσμών του γονέα με το ανήλικο τέκνο, το οποίο δεν διαμένει μαζί του, προς όφελος τόσο του ίδιου του γονέα όσο και του ίδιου του τέκνου.
Πηγές:
- Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη Ε., Οικογενειακό Δίκαιο, ΙΙβ, 2009.
- Χαμηλοθώρης Ι., Ασφαλιστικά μέτρα, 2010.
- Κατράς Ι., Ασφαλιστικά μέτρα, 2007, σελ. 458-459.
- Κουμάντου Γ., Οικογενειακό Δίκαιο, ΙΙ, 1989, σελ. 69.
Γεννήθηκε και κατοικεί στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας. Ασκούμενη Δικηγόρος και πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Υπότροφος του Ι.Κ.Υ. για τα έτη 2016-2018. Μιλάει την αγγλική και τη γερμανική γλώσσα. Έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις διεθνούς κλίμακας και έχει παρακολουθήσει σεμινάρια και ημερίδες σχετικές με το αντικείμενο σπουδών της. Στον ελεύθερό της χρόνο πηγαίνει θέατρο, ασχολείται με τη συγγραφή ποιημάτων και την ανάγνωση βιβλίων. Αρθρογραφεί για νομικά θέματα, κυρίως ιδιωτικού δικαίου.
