Της Άλκηστης Κατσάλη,
Ο Μαρξ έγραφε στον φίλο του Κούγκελμαν ότι η Παρισινή Κομμούνα είναι μια έφοδος στον ουρανό. Στην ουσία, η Κομμούνα του Παρισιού ήταν μια επαναστατική απόπειρα της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία στα χέρια της σε τοπικό επίπεδο, καταργώντας τις συγκεντρωτικές δομές του κράτους. Το πολιτικό πείραμα έλαβε χώρα στο Παρίσι και αποδείχτηκε θνησιγενές. Είχε διάρκεια 72 ημερών (18 Μαρτίου – 28 Μαΐου 1871) και πνίγηκε στο αίμα από την κυβέρνηση του Θιέρσου (Λουί Τιέρ στα γαλλικά). Παρόλο που η λαϊκή αυτή κυβέρνηση δεν κατάφερε να αντέξει πολύ καιρό, ωστόσο άφησε το στίγμα της στη νεώτερη ιστορία και πολλοί τη θεωρούν ως σύμβολο, στα πλαίσια της αυτονομίας και αυτοοργάνωσης.
Μετά την ήττα της Γαλλίας στον πόλεμο με την Πρωσία, δημιουργήθηκε ένα πολιτικό κενό που επέτρεψε την ανάπτυξη της Κομμούνας. Στις αρχές του 1871, οι Πρώσοι πολιορκούσαν το Παρίσι και, μάλιστα, στις 17 Φεβρουαρίου έκαναν θριαμβευτική πορεία στους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας. Την ίδια μέρα, ο μετριοπαθής δημοκράτης Λουί Τιέρ, που είχε αντιταχθεί στον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο και είχε κατηγορηθεί ως προδότης, κέρδισε τις εκλογές, μετά την παραίτηση του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’.
Η εργατική τάξη του Παρισιού εκείνη την περίοδο ξεχώριζε από της υπόλοιπης Γαλλίας, καθώς ήταν πολυπληθέστερη και διεκδικούσε μαχητικά τα δικαιώματά της. Μάλιστα, το 1864 είχε κερδίσει το δικαίωμα της απεργίας. Το βράδυ της 17ης προς τη 18η Μαρτίου, λοιπόν, σε μια προσπάθεια να επιβάλει την εξουσία του στο ανυπότακτο Παρίσι, ο Θιέρσος αποφάσισε να αφοπλίσει την πόλη για τον φόβο εργατικής εξέγερσης. Ωστόσο, οι στρατιωτικές δυνάμεις δε μπόρεσαν να καταλάβουν τα πολυάριθμα κανόνια που υπήρχαν για την άμυνα της πόλης υπό τον έλεγχο της ριζοσπαστικοποιημένης Εθνοφρουράς. Όταν κυκλώθηκαν από Εθνοφρουρούς και πολίτες δεν άνοιξαν πυρά, αλλά προχώρησαν στη σύλληψη των επικεφαλής τους Λεκόντ και Τομά, τους οποίους εκτέλεσαν διά τυφεκισμού. Ο Θιέρσος τράπηκε σε φυγή. Η Εθνοφρουρά, που είχε εξελιχθεί σε επαναστατική δύναμη, αποφάσισε οι προαποφασισμένες δημοτικές εκλογές να διεξαχθούν στις 26 Μαρτίου. Όλο αυτό το διάστημα ενεργούσε ως κυβέρνηση, με τη βοήθεια των μαρξιστών εργατών της Α’ Διεθνούς. Στις 26 Μαρτίου 1871 έγιναν με υποδειγματικό τρόπο οι δημοτικές εκλογές, στις οποίες πήρε μέρος το 50% των Παριζιάνων. Το Δημοτικό Συμβούλιο που εκλέχθηκε απαρτιζόταν από 92 μέλη και έλαβε την ονομασία «Κομμούνα των Παρισίων» (“Commune de Paris”).
Ανέλαβε τις εξουσίες της Εθνοφρουράς, εκπροσωπώντας ένα ευρύ ιδεολογικό φάσμα: δημοκράτες και ριζοσπάστες αστούς, σοσιαλιστές, ανεξάρτητους επαναστάτες, σοσιαλιστές, μαρξιστές και αναρχικούς. Από τη σύνθεσή της είναι προφανές ότι η ηγεσία της Κομμούνας δεν είχε σαφές ιδεολογικό περίγραμμα κι έτσι δεν κατάφερε να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Πρόεδρος της Κομμούνας εξελέγη ο πολιτικός ακτιβιστής Λουί Μπλανκί. Η αλήθεια είναι ότι η Κομμούνα είχε ήδη αρχίσει να καταρρέει εκ των έσω πριν προλάβει να τη διαλύσει ο Τιερ, εξαιτίας των αντιφάσεών της και της διοικητικής απειρίας των στελεχών. Ωστόσο, παρά τις αδυναμίες της, το έργο που επιτέλεσε χαρακτηρίζεται σημαντικό ιδιαίτερα στους τομείς της εργασίας και της παιδείας. Ειδικότερα, στον τομέα της εργασίας πάρθηκαν σημαντικά μέτρα όπως: κολλεκτιβοποίηση βιομηχανιών, χρεοστάσιο στο εμπόριο και τα ενοίκια, κατάργηση της νυχτερινής εργασίας στα αρτοποιεία, απαγόρευση τοκογλυφικών γραφείων και καθιέρωση της δεκάωρης ημερήσιας εργασίας. Στον τομέα της παιδείας, καθιερώθηκε η παροχή δωρεάν παιδείας καθώς και ο χωρισμός κράτους-εκκλησίας. Πολύ γρήγορα, η προσπάθεια της Κομμούνας αφιερώθηκε στον αγώνα εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων, που εν τω μεταξύ είχαν ενισχυθεί σημαντικά, μετά την αποχώρηση των Πρώσων. Στις 21 Μαΐου οι δυνάμεις του Τιερ μπήκαν στο Παρίσι, όπου συνάντησαν σκληρή αντίσταση από τους κομμουνάρους. Ακολούθησαν σκληρές μάχες. Ο στρατός προέβη σε μαζικές σφαγές αμάχων και οι κομμουνάροι απάντησαν με την εκτέλεση 52 επιφανών Παριζιάνων. Τελικά, οι κυβερνητικές δυνάμεις κατάφεραν να επικρατήσουν στις 28 Μαΐου 1871, έπειτα από μία εβδομάδα άγριων μαχών που έμεινε στην ιστορία ως «Η Ματωμένη Εβδομάδα» (“La semaine sanglante”).
Σύμφωνα με Γάλλους ιστορικούς, ο συνολικός αριθμός των δολοφονηθέντων από την κρατική εξουσία, ανέρχεται σε 20-30.000, ενώ άλλοι 40.000 κομμουνάροι βρέθηκαν στη φυλακή για πάνω από έναν χρόνο.
Για την Παρισινή Κομμούνα έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Από μερικούς θεωρείται ως ένα κλασσικό παράδειγμα οχλοκρατίας και τρομοκρατίας, ενώ από άλλους αποθεώνεται και θεωρείται ως δείγμα ωριμότητας της εργατικής τάξης, η οποία για πρώτη φορά αναλαμβάνει την εξουσία. Ωστόσο, κανένας δεν αμφισβητεί τη σημαντικότητά της στη νεότερη ιστορία.
Βιβλιογραφία
- Χάρτμαν Κρις (2008), Λαϊκή Ιστορία του Κόσμου, εκδ. Τόπος, σσ. 366-372
- Ραφαηλίδης Βασίλης (1996), Οι Λαοί της Ευρώπης, εκδ. Εικοστού πρώτου, σσ. 115-120
