Της Αλεξάνδρας Αναστασοπούλου,
Το γαστρεντερικό μας σύστημα έχει μία πολύπλοκη φυσιολογία, καθώς πρέπει να καταστήσει τις τροφές κατάλληλες για απορρόφηση. Εκ πρώτης όψεως μπορεί να φαίνεται απλή διαδικασία, με την κατάτμηση των τροφών από τα δόντια στη στοματική κοιλότητα και με το οξύ του στομάχου, στην πραγματικότητα όμως εμπλέκονται όλα τα όργανα του πεπτικού συστήματος και οι επικουρικοί του αδένες (ήπαρ, πάγκρεας, χοληδόχος κύστη), έτσι ώστε να είναι δυνατή η πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών από τον γαστρεντερικό σωλήνα.
Το πρώτο βήμα είναι η μάσηση και η κατάποση της τροφής. Εκτός από τον προφανή ρόλο των δοντιών για την κατάτμηση της τροφής, η γλώσσα είναι επίσης σημαντική για την ανάδευση του περιεχομένου της στοματικής κοιλότητας και την ανάμειξή του με το σάλιο, το οποίο περιέχει τα ένζυμα αμυλάση και γλωσσική λιπάση, που ξεκινούν τη διάσπαση των υδατανθράκων και των λιπών. Στη συνέχεια, ο βλωμός προωθείται μέσω του φάρυγγα στον οισοφάγο. Η κατάποση ξεκινά εκούσια από το στόμα και τον φάρυγγα, στον οισοφάγο όμως ελέγχεται από αντανακλαστικά κέντρα του προμήκους μυελού. Ο οισοφάγος παρουσιάζει τον ανώτερο και τον κατώτερο σφιγκτήρα και σε συνδυασμό με το μυϊκό του τοίχωμα, εξασφαλίζεται η επιτυχής προώθηση της τροφής στον στόμαχο.
Προκειμένου ο στόμαχος να δεχθεί τον βλωμό, ταυτόχρονα με τη χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, παρατηρείται χάλαση και στο ανώτερο τμήμα του στομάχου, ένα φαινόμενο που ονομάζεται υποδεκτική χάλαση. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι η ενδοθωρακική θέση του οισοφάγου καθιστά την κατάποση ιδιαίτερα δύσκολη και γι’ αυτό οι οισοφαγικοί σφιγκτήρες πρέπει να είναι πάντοτε κλειστοί, εκτός από όταν υπάρχει το κατάλληλο ερέθισμα, καθώς η μειωμένη πίεση του οισοφαγικού αυλού σε σχέση με την ενδοκοιλιακή πίεση μπορεί να οδηγήσει σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
Το σώμα του στομάχου με το παχύ μυϊκό τοίχωμά του είναι υπεύθυνο για την ανάμειξη των τροφών με τις γαστρικές εκκρίσεις και για την περαιτέρω διάσπασή τους σε μικρότερα κομμάτια. Τα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου παράγουν HCl, το οποίο μαζί με το πεψινογόνο που παράγεται από τα θεμέλια κύτταρα αρχίζουν την πέψη των πρωτεϊνών. Τα τοιχωματικά κύτταρα παράγουν επίσης και ενδογενή παράγοντα, ο οποίος είναι απαραίτητος για την απορρόφηση της βιταμίνης Β12. Η γαστρίνη που παράγεται από τα G κύτταρα και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος, είναι μία ορμόνη που διεγείρει την παραγωγή υδρογονοκατιόντων από τον στόμαχο και διεγείρει την ανάπτυξη του γαστρικού βλεννογόνου. Τέλος, στον στόμαχο παράγεται βλέννα και διττανθρακικά ιόντα, που και τα δύο προστατεύουν από τη διαβρωτική δράση του HCL.
Περνώντας από τον πυλωρικό σφιγκτήρα του κατώτερου τμήματος του στομάχου, ο βλωμός της τροφής εισέρχεται στο πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου, τον δωδεκαδάκτυλο. Η είσοδος των λιπών και των μικρών πεπτιδίων στο λεπτό έντερο πυροδοτούν την έκκριση χολοκυστοκινίνης από τα I κύτταρα, η οποία διεγείρει την έκκριση των παγκρεατικών ενζύμων και καθυστερεί τη γαστρική κένωση, για να μπορέσουν τα ένζυμα να διασπάσουν επαρκώς τις τροφές. Ένα άλλο ένζυμο, σημαντικό για τη δράση των παγκρεατικών ενζύμων, είναι η σεκρετίνη που εκκρίνεται από τα S κύτταρα και ενισχύει την εξουδετέρωση των υδρογονοκατιόντων από διττανθρακικά με σκοπό την αύξηση του pH, καθώς έτσι θα εξασφαλιστεί η δράση των λιπασών του παγκρεατικού υγρού.
Στο λεπτό έντερο επιτελείται, επίσης, η απορρόφηση των υδατανθράκων και των πρωτεϊνών, υπό τη μορφή των μονομερών τους, από ειδικούς μεταφορείς που υπάρχουν στην κορυφαία μεμβράνη των επιθηλιακών κυττάρων του εντερικού βλεννογόνου. Έτσι, μεταφέρονται στο αίμα και εισέρχονται στην πυλαία κυκλοφορία, η οποία θα τα οδηγήσει στο ήπαρ. Η απορρόφηση των λιπιδίων γίνεται με διαφορετικό τρόπο, καθώς απαιτείται να γαλακτωματοποιηθούν πρώτα σχηματίζοντας έτσι μικκύλια τα οποία παρέχουν μια μεγαλύτερη επιφάνεια προκειμένου να δράσουν οι λιπάσες, υδρολάσες και φωσφολιπάσες και να τα διασπάσουν στα συστατικά τους και να απορροφηθούν από τα κύτταρα του εντέρου. Σε αυτήν τη διαδικασία, κύριο ρόλο παίζει η χολή η οποία εκκρίνεται στη δεύτερη μοίρα του δωδεκαδακτύλου μαζί με τον παγκρεατικό πόρο και είναι υπεύθυνη για τη γαλακτωματοποίηση των λιπών.
Καθώς το περιεχόμενο του λεπτού εντέρου εισέρχεται στο παχύ έντερο μέσω της ειλεοκολικής συμβολής, τα περισσότερα θρεπτικά συστατικά και ηλεκτρολύτες έχουν απορροφηθεί. Στο παχύ έντερο πραγματοποιείται μεταφορά ηλεκτρολυτών από και προς τον αυλό του, με τελικό αποτέλεσμα τον σχηματισμό των κοπράνων. Πρέπει να σημειωθεί ότι σε διαταραχή αυτής της διαδικασίας, όπως για παράδειγμα στη χολέρα, μπορεί η απώλεια υγρών να είναι τόσο μεγάλη που να οδηγήσει στη μείωση του ενδαγγειακού όγκου και πτώση της αρτηριακής πίεσης.
Τέλος, το ήπαρ μέσω της πυλαίας κυκλοφορίας υποδέχεται όλα τα θρεπτικά συστατικά που έχουν απορροφηθεί και εμπλέκεται στον μεταβολισμό τους. Επίσης, είναι υπεύθυνο για την παραγωγή της χολής, η οποία αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη, και για την εξουδετέρωση των τοξικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης και της χολερυθρίνης, η οποία συνδέεται με το γλυκουρονικό οξύ και έτσι αποβάλλεται ή ανακυκλώνεται μέσω της εντεροηπατικής κυκλοφορίας.
Η ακέραιη λειτουργία του γαστρεντερικού σωλήνα και των επικουρικών αδένων του εξασφαλίζει τη σωστή θρέψη του οργανισμού και την αποβολή των άχρηστων και βλαβερών προϊόντων. Σημειώνονται πολλές διαταραχές δυσαπορρόφησης των θρεπτικών συστατικών, όπως δυσανεξία στη λακτόζη, όπου υπάρχει έλλειμμα λακτάσης, σε χρόνια παγκρεατίτιδα, όπου παρατηρείται έλλειμα σε όλα τα παγκρατικά ένζυμα ή έλλειψη του ενδογενούς παράγοντα που οδηγεί σε αδυναμία απορρόφησης της Β12. Η έγκαιρη και στοχευμένη παρέμβαση, κάθε φορά, μπορεί να περιορίσει ή και να αποτρέψει τις δυσμενείς συνέπειες της διαταραχής, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής του ασθενούς με τη διασφάλιση της σωστής θρέψης του, που είναι το Α και το Ω.
Πηγές
- LindaS. Constanzo, Φυσιολογία, Ιατρικές εκδόσεις Λαγός Δημήτριος
- https://teachmephysiology.com/gastrointestinal-system/small-intestine/digestion-and-absorption/
Κατάγεται από τους Γαργαλιάνους, Μεσσηνίας και σπουδάζει στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Ασχολείται με την αρθρογραφία σε ερασιτεχνικό επίπεδο και προσπαθεί έτσι να εκφράσει τις σκέψεις και τους προβληματισμούς της. Εκτός από αυτό, της αρέσει ιδιαίτερα το θέατρο και η φιλοσοφία, καθώς και η ενασχόληση με τη φύση και τις ξένες γλώσσες.
