Λατινικά: Γιατί έπρεπε να επανέλθουν στα σχολεία;

Της Χριστιάννας Αντωνοπούλου, 

Πριν δύο χρόνια, το Υπουργείο Παιδείας αποφασίζει να καταργήσει το μάθημα των λατινικών από τη λίστα των εξεταζόμενων μαθημάτων στις Πανελλήνιες και να το αντικαταστήσει με το μάθημα της Κοινωνιολογίας. Τότε είχε ξεσπάσει θύελλα αντιδράσεων από φιλολόγους και από Καθηγητές Φιλοσοφικών Σχολών όλης της χώρας. Τώρα τα λατινικά επιστρέφουν και πάλι στα σχολεία. Το ερώτημα είναι: καλώς ή κακώς επέστρεψαν;

Καταρχάς, μπορεί να ακουστεί τετριμμένο, αλλά όπως και να ‘χει, τα λατινικά μαζί με τα αρχαία ελληνικά και τα σανσκριτικά αποτελούν την κορωνίδα των κλασικών γλωσσών. Γνωρίζοντας, έστω και στοιχειωδώς, τις γλώσσες αυτές γνωρίζει κάποιος ταυτόχρονα και τον πολιτισμό, τη λογοτεχνία και την ιστορία τους, που με τη σειρά τους και τον τρόπο τους συνέβαλαν στην εξέλιξη του πολιτισμού, όπως τον ξέρουμε σήμερα. Επομένως, και για λόγους μόνο καθαρά ιστορικούς η διδασκαλία έστω και των basics -ας μου επιτραπεί η έκφραση- αυτών των γλωσσών μόνο περιττή δεν είναι. Όταν διδάσκονται λατινικά και αρχαία ελληνικά μαθητές στη μακρινή Κίνα ή σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως στη Γερμανία, είναι το λιγότερο ντροπή, κατά τη γνώμη μου, να μη διδάσκονται τα στοιχειώδη αυτών των γλωσσών σε μία χώρα, όπως η Ελλάδα, που αποτέλεσε το λίκνο του κλασικού πολιτισμού. Εκτός από αυτό, έστω και με επεξεργασμένα αποσπάσματα οι μαθητές έχουν ίσως και για μία φορά στη ζωή τους την ευκαιρία να γνωρίσουν κείμενα σημαντικών συγγραφέων, όπως του Κικέρωνα.Επιπλέον, τα λατινικά, όπως και τα αρχαία ελληνικά, αποτελούν αναμφίβολα τη βάση για την παιδεία που πρέπει να αποκτήσουν οι μελλοντικοί φοιτητές της Φιλολογίας και της Αρχαιολογίας. Αναγνωρίζω ότι προφανώς όσοι σπουδάζουν σε μία Φιλοσοφική Σχολή δεν κατέχουν άριστα τα αρχαία ελληνικά, πόσο μάλλον τα λατινικά, και ενδεχομένως ούτε και μετά την αποφοίτησή τους να είναι άριστοι γνώστες τους. Ωστόσο, για να παρακολουθήσουν πιο προχωρημένα μαθήματα λατινικών, σύμφωνα πάντα με το ισχύον πρόγραμμα σπουδών, οφείλουν τουλάχιστον να έχουν πέντε βασικές γνώσεις γι’ αυτή τη γλώσσα. Αν δεν έχεις μάθει να κολυμπάς στα ρηχά, δεν μπορείς να συνεχίσεις στα βαθιά. Αυτό είναι αυτονόητο. Διαφορετικά, εάν τα λατινικά, σύμφωνα με κάποιους, δεν έχουν θέση στο σχολείο, τότε τουλάχιστον για τους φοιτητές των Φιλοσοφικών Σχολών θα έπρεπε να διδάσκονται ab initio ως μία ξένη γλώσσα στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, όπως γίνεται κα σε πολλές χώρες του εξωτερικού.

Εκτός, όμως, από τους φοιτητές της Φιλολογίας και Αρχαιολογίας, προσωπικά θεωρώ ότι και για τους φοιτητές άλλων τμημάτων των Φιλοσοφικών Σχολών, όπως των ξένων φιλολογιών ή των θεατρικών σπουδών, ακόμα και για τους φοιτητές των Νομικών Σχολών, η βασική γνώση λατινικών είναι χρήσιμη. Πρώτα απ’ όλα, πόσες λέξεις στις ξένες γλώσσες, είτε πρόκειται για αγγλικά ή γερμανικά είτε για τις λατινογενείς γλώσσες, δεν προέρχονται από τα λατινικά. Το να ξέρεις πέντε βασικά πράγματα για την πρόγονο αυτών των γλωσσών σε βοηθά να τις κατανοήσεις καλύτερα. Επιπλέον, η γνώση λατινικών αποτελεί χρήσιμο εργαλείο και για τους φοιτητές των Νομικών Σχολών, καθώς, όπως είναι γνωστό, το ισχύον στη χώρα μας αστικό δίκαιο βασίζεται στο ρωμαϊκό δίκαιο, γεγονός που αποδεικνύεται από το ότι αρκετοί όροι αποδίδονται ή παρουσιάζονται αυτούσιοι από τα λατινικά. Σε κάθε περίπτωση, όμως, επειδή πάντα καραδοκούν αυτοί που θα πουν ότι τα λατινικά εξακολουθούν να μην είναι απαραίτητα για όλους, θα απαντήσω πως και σε αυτή την περίπτωση δεν είναι απαραίτητο να καταργηθούν από τα σχολεία, αλλά αντίθετα να υπάρχει η δυνατότητα επιλογής τους από αυτούς που κρίνουν ότι τα χρειάζονται για τις μετέπειτα σπουδές και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία.

Ωστόσο, πέρα απ’ όλα αυτά, κάποιοι θα μπορούσαν να φέρουν ως αντεπιχείρημα τον τρόπο διδασκαλίας των λατινικών στα σχολεία. Είναι γεγονός πως αποτελεί κοινό μυστικό ότι τα λατινικά αποτελούν το εύκολο μάθημα της πρώην Θεωρητικής Κατεύθυνσης και νυν Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών, καθώς τόσο τα εξεταστέα κείμενα όσο και αυτά που ζητούνται από τους μαθητές είναι συγκεκριμένα. Δηλαδή με άλλα λόγια, κατά κάποιον τρόπο προωθείται η παπαγαλία. Όμως, με την εισαγωγή της Κοινωνιολογίας στη λίστα των εξεταστέων μαθημάτων για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι δεν προωθείται εξίσου η παπαγαλία; Κατά τη γνώμη μου, όχι απλά προωθείται αλλά είναι και ακόμα χειρότερη. Στα λατινικά τουλάχιστον ναι μεν ζητούνταν συγκεκριμένα πράγματα από τους μαθητές, ωστόσο σε κάθε περίπτωση έπρεπε για τη λύση γραμματικών ή συντακτικών ασκήσεων, να κουράσουν έστω και στο ελάχιστο το μυαλό τους για να βρουν τη λύση. Δηλαδή δεν είχαμε να κάνουμε ξεκάθαρα με μία περίπτωση στείρας παπαγαλίας. Επιπλέον, το βιβλίο των λατινικών όσα κακά και στραβά κι αν είχε, σε κάθε περίπτωση ήταν δομημένο με τέτοιο τρόπο, όπως είναι περίπου τα βιβλία για την εκμάθηση σύγχρονων ξένων γλωσσών. Με άλλα λόγια, αποτελούσε ένα «ευκολοδιάβαστο» εγχειρίδιο που παρουσίαζε με εύληπτο τρόπο τα βασικά στοιχεία αυτής της γλώσσας.Συνεπώς, λοιπόν, τα λατινικά μόνο περιττό μάθημα δεν ήταν και η επαναφορά τους -τουλάχιστον κατ’ εμέ- στα σχολεία ήταν απαραίτητη. Πάντα λύσεις υπάρχουν και σημασία έχει σε κάθε περίπτωση, τόσο μεμονωμένα όσο και ως κοινωνία να έχουμε ευήκοα ώτα και ανοιχτά μυαλά, προκειμένου να εξετάζουμε σφαιρικά μια κατάσταση πριν τη λήψη μιας απόφασης.

Χριστιάννα Αντωνοπούλου

Είμαι απόφοιτη του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τώρα ολοκληρώνω τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στην Ιστορικοσυγκριτική Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Μιλάω αγγλικά και γερμανικά. Στον ελεύθερο χρόνο μου ασχολούμαι με τη μουσική και το χορό, ενώ λατρεύω επίσης τον κινηματογράφο.