Ο «πόλεμος» των άστρων

Της Εμμανουέλας Βέρμα,

Σίγουρα, πολλοί έχουν αναρωτηθεί γιατί η ανθρωπότητα δεν έχει βρεθεί ξανά στο φεγγάρι μετά τις αποστολές του προγράμματος «Απόλλων», με την τελευταία να χρονολογείται το 1972. Αντίθετη προς αυτήν την αδράνεια φαίνεται να είναι η πρόσφατα αυξημένη θέληση για εξερεύνηση των ουράνιων σωμάτων, ιδιαίτερα της Σελήνης και του πλανήτη Άρη. Πώς, όμως, σχετίζεται αυτή η διαστημική δραστηριότητα της Αμερικής και της Κίνας, με την ψυχροπολεμική περίοδο του 20^ού αιώνα;

Επανδρωμένες αποστολές στο φεγγάρι δεν έχουν πραγματοποιηθεί για σχεδόν 50 χρόνια, κι αυτό διότι, μέχρι πρότινος, δε φαίνονταν να είχαν αναπτυχθεί οι συνθήκες που τότε οδήγησαν στην επιτυχία του προγράμματος «Απόλλων». Το περιβάλλον μέσα στο οποίο η ιδέα αυτή εξελίχθηκε, και τελικά υλοποιήθηκε, δεν ήταν άλλο από το ανταγωνιστικό περιβάλλον διχασμού ανάμεσα στις δύο μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις της εποχής, τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση (ΕΣΣΔ). Το ψυχροπολεμικό κλίμα οδήγησε σε μια προσπάθεια επίδειξης της τεχνολογικής υπεροχής των δύο δυνάμεων, με εκτόξευση πυραύλων και μια σειρά αποστολών για εξερεύνηση του απώτερου διαστήματος.

Η ΕΣΣΔ έθεσε τον πρώτο στην ιστορία δορυφόρο, Sputnik 1, σε τροχιά γύρω από τη γη τον Οκτώβρη του 1957, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1961, ο Yuri Gagarin ήταν ο πρώτος σοβιετικός κοσμοναύτης που ταξίδεψε στο διάστημα. Σε απάντησή της στις τεχνολογικές επιδείξεις της Σοβιετικής Ένωσης, η Αμερική θέλησε να δείξει στον υπόλοιπο κόσμο πως το μέλλον βρισκόταν στο φιλελεύθερο πολιτικό και οικονομικό της σύστημα και όχι σε αυτό της αντίπαλης κομμουνιστικής δύναμης. Σύμφωνα με τον επίτιμο καθηγητή πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων, John Logsdon, ο απώτερος στόχος της αποστολής «Απόλλων» δεν ήταν άλλος από την επίδειξη της αμερικανικής παγκόσμιας ηγεμονίας. Έκτοτε, δεν έχουν συγκεντρωθεί τα υπέρογκα κεφάλαια που είναι αναγκαία για την επάνδρωση τέτοιου είδους αποστολών και, σε συνδυασμό με διάφορους πολιτικούς κινδύνους, η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) έχει περιοριστεί σε μικρότερου μεγέθους και κύρους αποστολές στον κοντινότερο αστρικό «γείτονα» της γης.

Γιατί, όμως, προκύπτουν εκ νέου βλέψεις προς τη σελήνη και γενικότερα στην εξερεύνηση του απώτερου διαστήματος; Στην πρόσφατη θερμή υποδοχή των αστροναυτών Doug Hurley και Bob Behnken στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, μετά την πρώτη επανδρωμένη αποστολή που πραγματοποιήθηκε σε αμερικανικό έδαφος σε διάστημα εννέα ετών, ανώτερα μέλη του διαστημικού κέντρου Τζόνσον προχώρησαν σε πολλά υποσχόμενες δηλώσεις. Μεταξύ άλλων, τόνισαν το σημαντικό αυτό βήμα των ΗΠΑ και τις βλέψεις για βιώσιμη παρουσία στη Σελήνη, με κεντρικό στόχο τον κόκκινο πλανήτη Άρη. Πράγματι, η NASA, σε συνεργασία με ιδιώτες, έχει ήδη αποκαλύψει την πρώτη φάση του νέου προγράμματος «Άρτεμις»², που σχεδιάζει να στείλει την πρώτη γυναίκα και τον επόμενο άντρα στη σελήνη μέχρι το 2024, σε μια προσπάθεια εγκαθίδρυσης βιώσιμων τεχνικών και τεχνολογιών εξερεύνησης του διαστήματος μέχρι το τέλος της δεκαετίας.

Είναι, άραγε, η έμφυτη περιέργεια του ανθρώπου για ανακάλυψη, σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογίες, αυτό που στρέφει και πάλι τις ΗΠΑ προς τη Σελήνη; Ή μήπως η εικόνα αυτή είναι αντανάκλαση του ψυχροπολεμικού παρελθόντος; Πλήθος διεθνολόγων και πολιτικών αναλυτών κάνουν λόγο για έναν νέο «Ψυχρό Πόλεμο» μεταξύ των ΗΠΑ και της οικονομικά αναδυόμενης Κίνας. Η πρόσφατη διαστημική δραστηριότητα της τελευταίας δείχνει πως οι ΗΠΑ έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν για την ανάδειξή της ως η επόμενη ηγετική δύναμη του αιώνα. Η ανταγωνιστική οικονομική σχέση των δύο χωρών φαίνεται να φθάνει «μέχρι τα άστρα», καθώς το 2018 πραγματοποιήθηκαν 112 επιτυχείς διαστημικές εκτοξεύσεις από διάφορες χώρες, οι περισσότερες που έγιναν μέσα σε μια χρονιά από το 1990, ενώ δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως η Κίνα και η αμερικανική εταιρεία Space X πραγματοποίησαν περισσότερες από τις μισές αυτές εκτοξεύσεις (39 και 21 αντίστοιχα).

Μεταξύ άλλων, το αμερικανικό InSight προσεδαφίστηκε στον Άρη, ενώ δύο σκάφη, το ιαπωνικό Hayabusa2 και το αμερικανικό OSIRIS-REx, τέθηκαν σε τροχιά γύρω από τους αστεροειδείς Ryugu και Bennu, αντίστοιχα. Επίσης, δύο ακόμη σημαντικά επιτεύγματα έλαβαν χώρα: το σκάφος New Horizons της NASA φωτογράφισε και μελέτησε το μακρινότερο ουράνιο σώμα μέχρι σήμερα, τη λεγόμενη Έσχατη Θούλη³ (πλέον Άροκοθ), ενώ δύο ημέρες μετά, η Κίνα έγινε η πρώτη χώρα που βρέθηκε στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, με το σκάφος της Chang’e-4 και το συνοδευτικό μικρό ρόβερ YuTu.

Είναι σίγουρο πως τα βλέμματα στράφηκαν, για ακόμη μία φορά, προς την ξεχασμένη για δεκαετίες Σελήνη, με τη διαστημική δραστηριότητα των δύο οικονομικών γιγάντων να «μάχεται» για μια θέση στο έδαφός της. Ήδη, ο Αμερικανός πρόεδρος Donald Trump ασκεί μεγάλη πίεση για υλοποίηση προγραμμάτων στη Σελήνη, κοιτάζοντας πέρα από αυτήν, ενώ ταυτόχρονα οραματίζεται μια Αμερική που «βλέπει» προς τα άστρα. Οι νέοι όροι που έχουν προκύψει ίσως τελικά αποτελούν απόδειξη των ισχυρισμών περί ενός δεύτερου Ψυχρού Πολέμου, καθώς φαίνεται πως υπάρχουν όλες εκείνες οι κατάλληλες ανταγωνιστικές συνθήκες για αποστολές μεγαλύτερου βεληνεκούς, πλέον ταυτιζόμενες με έναν «πόλεμο των άστρων», με μοναδικό στόχο την ανάδειξη της ηγέτιδας δύναμης του 21^ου αιώνα.

1. Πόλεμος των άστρων: γνωστό και ως το αμφιλεγόμενο πυρηνικό πρόγραμμα των ΗΠΑ, υπό την προεδρία του Ronald Reagan. Το σχέδιο στηρίχτηκε στην εγκατάσταση ενός δικτύου επιφανειακών και διαστημικών σταθμών, εφοδιασμένων με όπλα ακτίνων λέιζερ, που θα μπορούσαν να καταστρέψουν τους πυραύλους της αντίπαλης δύναμης, προτού αυτοί πλήξουν το αμερικανικό έδαφος. Μια επιτυχία του σχεδίου αυτού θα έδινε στις ΗΠΑ τη δυνατότητα να επιτεθούν πρώτες με πυρηνικά στη Σοβιετική Ένωση, υπηρετώντας το γνωστό πυρηνικό δόγμα MAD (Mutual Assured Destruction).
2. «Άρτεμις»: Η αποστολή πήρε το όνομά της, από τη δίδυμη αδερφή του θεού Απόλλωνα, η οποία στην ελληνική μυθολογία θεωρείται θεά της Σελήνης.
3. Έσχατη Θούλη: το όνομα της Θούλης συμβολίζει από την εποχή της αρχαιότητας την πιο βόρεια άκρη του κόσμου (στα λατινικά ultima thule). Η Έσχατη Θούλη, γνωστή και ως «2014 MU 69», το πιο μακρινό αντικείμενο στο ηλιακό μας σύστημα που έχει ποτέ φθάσει διαστημικό σκάφος, μετονομάστηκε σε «Άροκοθ» (Arrokoth). Το νέο όνομα σημαίνει «ουρανός» στη γλώσσα μιας φυλής Ινδιάνων της Αμερικής (Powhatan). Η μετονομασία κρίθηκε σκόπιμη, μετά από διαμαρτυρίες ότι η ονομασία Θούλη παρέπεμπε στους Ναζί, οι οποίοι θεωρούσαν ότι η μυθική χώρα συμβόλιζε την υπερβόρεια καταγωγή τους.

Πηγές

• https://www.kathimerini.gr/1003041/article/epikairothta/episthmh/oi-kyrioteres-apostoles-sto-diasthma-to-2019
• https://www.naftemporiki.gr/story/1604181/spacex-oi-astronautes-tis-nasa-efthasan-ston-diethni-diastimiko-stathmo
• https://www.space.com/after-apollo-why-not-go-back-to-the-moon.html
• https://www.businessinsider.com/the-us-china-entering-new-cold-war-amid-coronavirus-2020-5
• https://www.nasa.gov/specials/artemis/
• https://www.protothema.gr/technology/article/945076/i-nasa-allaxe-onoma-stin-eshati-thouli-epeidi-parepebe-stous-nazi/

Εμμανουέλα Βέρμα

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πειραιά, ενώ έχει καταγωγή από την Ελλάδα και την Ινδία, είναι 19 ετών και είναι φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του πανεπιστημίου Πειραιά. Της αρέσει να μαθαίνει ξένες γλώσσες και παράλληλα βρίσκει ενδιαφέρον στη μελέτη των αρχαίων και σύγχρονων πολιτισμών, των παραδόσεων και της μυθολογίας. Λατρεύει τα ταξίδια, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένους, μη τουριστικούς, προορισμούς. Στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με τη ζωγραφική και το illustration, τη μαγειρική και το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων.