Του Κωνσταντίνου Σούζα,
Σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD του 2015 και συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, η Ελλάδα μπορεί να παρουσιάζει χαμηλότερα ποσοστά στη χρήση όλων των παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, ωστόσο ένας στους δέκα εφήβους ηλικίας έως και 16 ετών (10,5%) έχει δοκιμάσει κάποια παράνομη ουσία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, γεγονός που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία. Πράγματι, η έναρξη της χρήσης νόμιμων και παράνομων ουσιών συμβαίνει συνήθως στην εφηβεία ή κατά τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής, κυρίως λόγω της νεανικής περιέργειας. Κανείς δε μπορεί, όμως, να προβλέψει ποιοι έφηβοι απλά θα δοκιμάσουν και θα σταματήσουν και ποιοι θα συνεχίσουν τη χρήση, θα αναπτύξουν εθισμό και θα οδηγηθούν στην εξάρτηση.
Όλα ξεκινούν από την περιέργεια. Η εφηβεία αποτελεί, άλλωστε, μια κρίσιμη περίοδο κατά την οποία τα παιδιά θέλουν να δοκιμάζουν νέα πράγματα. Το εφηβικό άγχος, η έλξη του απαγορευμένου, η ελλιπής ενημέρωση -αναφορικά με τις εξαρτησιογόνες ουσίες- από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον και η προσπάθεια των νέων να είναι αρεστοί και αποδεκτοί από τους συνομηλίκους και τις παρέες τους, πολλές φορές τους οδηγούν στο να δοκιμάσουν κάποιο ναρκωτικό, κατά κανόνα «μαλακό». Η ανακούφιση και η πρόσκαιρη ευφορία, μεγάλη. Η αναγνώριση από την παρέα και η διευκόλυνση στην κοινωνικοποίηση, ακόμα μεγαλύτερη. Το αίσθημα ελέγχου και ο αυτοπεριορισμός δε θα κρατήσουν, όμως, για πολύ ακόμα…
Σειρά έχει ο εθισμός. Πρόκειται για μια σύνθετη διαταραχή, η οποία συνίσταται στην ανεξέλεγκτη ανάγκη καταναγκαστικής χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Ο εθισμός ξεκινά τη στιγμή που το άτομο αρχίζει ευσυνείδητα να παίρνει ναρκωτικά. Η συμπεριφορά του αλλάζει, η υπευθυνότητα και η επικοινωνία με τον έξω κόσμο αρχίζουν να χάνονται και η επιθετικότητα κυριαρχεί. Ο εθισμένος προσπαθεί πλέον να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, βυθίζεται στο ψέμα και ανακυκλώνει διαρκώς συναισθήματα ενοχών, ντροπής και απόγνωσης. Στην προσπάθειά του, λοιπόν, να ξανανιώσει την αρχική ευφορία και αδύναμος πια να ελέγξει τις επιθυμίες του, προχωρά στα «σκληρότερα» ναρκωτικά. Η κατάθλιψη, οι παράνοιες, ο θυμός και το άγχος ολοένα και μεγαλώνουν, και ενώ το άτομο καταβάλλει συνήθως προσπάθεια να σταματήσει τη χρήση, η ουσία φαίνεται να έχει πλέον το πάνω χέρι.
Ο εθισμός δίνει τη σκυτάλη στην εξάρτηση. Η κατάσταση πλέον βρίσκεται εκτός ελέγχου. Πρόκειται για τον απόλυτο εθισμό, ο οποίος συνίσταται στην έντονη επιθυμία ή ανάγκη λήψης της ουσίας, η επιδίωξη απόκτησης της οποίας γίνεται με κάθε τρόπο. Ο εξαρτημένος κυριαρχείται από την έντονη ανάγκη λήψης της ουσίας. Το ίδιο του το σώμα έχει προσαρμοστεί στην ουσία και εμφανίζει συμπτώματα μόλις σταματήσει τη χρήση. Πρόκειται για το λεγόμενο στερητικό σύνδρομο. Παράλληλα, ο χρήστης έχει πλέον ανάγκη την ουσία, η οποία επιδρώντας στον εγκέφαλό του, του δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι η χρήση της θα τον κάνει να νιώσει καλύτερα, να αποβάλλει το άγχος του ή την ψυχική του πίεση, να αισθανθεί φυσιολογικός και να αντεπεξέλθει στις καθημερινές του απαιτήσεις. Η ψυχολογική εξάρτηση, συγκριτικά με τη σωματική, είναι πιο σημαντική και η αντιμετώπισή της απαιτεί περισσότερο χρόνο.
Ανέκαθεν στη μακραίωνη παρουσία τους στη Γη, οι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να μεταβάλλουν την ψυχοσυναισθηματική και συνειδησιακή τους κατάσταση, πειραματίζονταν δοκιμάζοντας διάφορες ουσίες, άλλοτε για θεραπευτικούς και θρησκευτικούς λόγους και άλλοτε καθαρά για την προσωπική τους ευχαρίστηση. Με την πάροδο της επιστήμης και την εξέλιξη της τεχνολογίας, με την ανακάλυψη ολοένα και περισσότερων ψυχοδραστικών ουσιών, αλλά και με τη νομιμοποίηση της χρήσης πολλών από αυτών, πολλοί άνθρωποι έφτασαν στην υπερβολή. Λάτρεις της υπερβολής οι έφηβοι, και ως πιο επιρρεπείς στο «άγνωστο» και το «απαγορευμένο», έφτασαν σήμερα σε σημείο να βρίσκουν «καταφύγιο» στα ναρκωτικά, το αλκοόλ, το τσιγάρο και σε κάθε άλλη μορφή επιβλαβούς για την υγεία τους εξάρτησης.
