Της Γεωργίας Καρκατζούλη,
Η οικογένεια ως γνωστόν είναι η πρωτογενής ομάδα όπου εντάσσεται κάθε ανθρώπινη οντότητα από τη στιγμή της γέννησής της. Η δομή της οικογένειας, στο πέρασμα των χρόνων, έχει εξελιχθεί από το παραδοσιακό μοντέλο οικογένειας. Έχει αλλάξει η δομή και το περιεχόμενο ζωής της. Υπάρχει μεγάλο ποσοστό μονογονεϊκών οικογενειών και μικτών οικογενειών, που έχουν προκύψει έπειτα από διαζύγια ή χωρισμό των γονιών με κάθε τρόπο.
Ο οικογενειακός τρόπος ζωής ορίζεται από τις αξίες, τους τρόπους επικοινωνίας και τον ρόλο των δικτύων. Οι βασικές ανάγκες των μελών της οικογένειας που συντελούν ώστε να είναι ψυχικά υγιή, είναι η ισορροπία μεταξύ υποστήριξης και ανεξαρτησίας με σεβασμό στο αναπτυξιακό έργο, η φροντίδα και η αγάπη για την ευημερία του άλλου, η ισορροπία μεταξύ ελευθερίας του ελέγχου με σεβασμό στην ενστικτώδη έκφραση και η διαθεσιμότητα κατάλληλων προτύπων ρόλου.
Ο τρόπος που αποκρινόμαστε σε κάθε ανάγκη που εμφανίζεται, έχει τρεις φάσεις για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών ατόμου εντός της οικογένειας από τα άλλα μέλη· ο σεβασμός και η ικανοποίηση των αναγκών, σε συνδυασμό με τον τρόπο ζωής της οικογένειας και τους διαθέσιμους πόρους.
Κάθε οικογένεια, καθ´ όλη τη διάρκεια του βίου της, έρχεται αντιμέτωπη με διάφορα περιστατικά που προκαλούν κρίση. Για παράδειγμα: ενδοοικογενειακή βία, πένθος, προβλήματα στη σχολική ζωή των ανήλικων τέκνων κ.ο.κ. Ένα από τα πιο συχνά φαινόμενα είναι η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκου. Όσο κι αν φαντάζει ότι τα προβλήματα αυτά είναι μακριά από κάθε οικογένεια, 1 στα 5 παιδιά στην Ελλάδα έχει βρεθεί θύμα κάποιας κακοποίησης, με άνδρες μάλιστα θύτες που βρίσκονται στο κοντινό περιβάλλον της οικογένειας.
Σεξουαλική κακοποίηση είναι οποιαδήποτε επαφή έχει ένας ενήλικας με έναν ανήλικο, με σκοπό την ικανοποίηση του ενηλίκου. Ο ανήλικος έχει έλλειψη της συνειδητής κατανόησης της έννοιας και του περιεχομένου της πράξης, ενώ υφίσταται και έλλειψη της συναίνεσής του. Η σεξουαλική κακοποίηση παραβιάζει τους νόμους και τα κλινικά ταμπού της κοινωνίας. Κάποια από τα μέτρα για την πρόληψή της είναι τα εξής:
- Να υπάρχει επικοινωνία με τα παιδιά και να χτιστούν σχέσεις εμπιστοσύνης, που σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικές. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να μη ντρέπονται να αναφέρουν οτιδήποτε.
- Να υπάρχει μια συζήτηση των γονέων με τα ανήλικα μέλη της οικογένειας, σχετικά με τα μέρη του σώματος, τα όρια παραβίασής τους, τις ανθρώπινες σχέσεις και την προστασία.
- Η οικογένεια καλό είναι να γνωρίζει όλους τους ανήλικους και ενήλικους που έρχονται σε επαφή με τα παιδιά της οικογένειας.
Αν υπάρχει υποψία ότι το παιδί είναι θύμα κακοποίησης, φροντίζουμε να πάμε το παιδί σε έναν ασφαλή χώρο, διατηρώντας την ψυχραιμία μας, κάνοντας διερευνητικές ερωτήσεις αλλά προσέχοντας να μη γίνουν καθοδηγητικές. Πρέπει να τονιστεί στο παιδί ότι δεν είναι μόνο του κι ότι δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο μόνο σε εκείνο. Μόλις διαπιστωθεί ότι όντως έχει υποστεί κακοποίηση, πρέπει αμέσως να απευθυνθούμε στις αρμόδιες αρχές.
Η Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού είναι ο πρώτος δεσμευτικός κώδικας σε παγκόσμιο επίπεδο για τα δικαιώματα που όλα τα παιδιά πρέπει να απολαμβάνουν. Η Σύμβαση περιλαμβάνει τρεις μεγάλες κατηγορίες δικαιωμάτων:
– Προστασία από κάθε μορφή κακοποίησης
– Παροχές π.χ. σχολείο, υγεία
– Δικαίωμα στην έκφραση γνώμης
Κάποιες συνέπειες της σεξουαλικής κακοποίησης σχετίζονται με ένα ευρύ φάσμα ψυχολογικών επιπτώσεων που συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή και επηρεάζουν τη λειτουργικότητά τους. Οι επιπτώσεις της συχνά αποκαλύπτουν την κακοποίηση, καθώς επηρεάζει τη συμπεριφορά και την καθημερινότητα των παιδιών. Πολλές φορές, βέβαια, μπορεί να μην υπάρξουν σημάδια αμέσως. Ανάλογα με την ηλικία, αλλάζουν τα πιθανά σημάδια στην καθημερινότητα του παιδιού.
Στην προσχολική ηλικία μπορεί να συναντήσουμε διαταραχές του ύπνου, άγχος και εφιάλτες. Στη σχολική ηλικία μπορεί να υπάρξει επιθετικότητα, φόβος, εφιάλτες, υπερκινητικότητα, μαθησιακές δυσκολίες, εγκόπριση, καταναγκαστικές συμπεριφορές και παλινδρομημένη συμπεριφορά. Στην εφηβεία προκαλεί κατάθλιψη, αυτοτραυματισμούς, αυτοκτονική συμπεριφορά, αποξένωση, ποικίλες διαταραχές, παραβατικές πράξεις, χρήση ουσιών, φυγή από το σπίτι.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι κάθε κράτος έχει φροντίσει για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών και νομικά. Από την άλλη, οι οικογένειες είναι απαραίτητο να βρίσκονται κοντά στα ανήλικα μέλη της οικογένειας και να έχουν επικοινωνία, ώστε να μπορέσει το παιδί να εμπιστευτεί τις σκέψεις του και τα γεγονότα που το απασχολούν.
