Του Ευθύμιου Αθανασίου,
Ένας στους πέντε πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανήκει στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 65 ετών, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 2018 από τη Eurostat. Η άνοδος του προσδοκώμενου ορίου ζωής, ως απόρροια της επιστημονικής προόδου και της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, συνδυαστικά με την έξαρση της υπογεννητικότητας, έχουν καταστήσει τους νέους ηλικίας 13 – 30 μειοψηφία σε μια «μεσήλικη» Ε.Ε. Αναπόφευκτα, η νεολαία διαδραματίζει δευτερεύοντα ρόλο στη διαμόρφωση των εκλογικών αποτελεσμάτων, σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο, και κατά συνέπεια στην επικράτηση πολιτικών ιδεολογιών. Την πραγματικότητα αυτήν ενισχύει η αποστασιοποίησή της από παραδοσιακούς τρόπους πολιτικής συμμετοχής, όπως η προσέλευση στις κάλπες και η ενασχόληση με τα κοινά.
Ταυτόχρονα, εναλλακτικές μορφές πολιτικής εμπλοκής παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον για τους νέους, οι οποίοι πρωτοστατούν στις διαδικτυακές καμπάνιες, υπογράφοντας ψηφίσματα και δίνοντας το παρόν σε διαφόρων ειδών διαμαρτυρίες. Αξιοποιώντας το βήμα που τους παρέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι νέοι εμφανίζουν ιδιαίτερη ευαισθησία σε ζητήματα που άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της καταπολέμησης της βίας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Ο ζήλος με τον οποίο στηρίζουν κινήματα όπως το «Me Too movement», που αφορά σε περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, αλλά και παραδείγματα διαμαρτυρίας νέων, όπως το «Fridays for Future», που ξεκίνησε στη Σουηδία από την έφηβη ακτιβίστρια Greta Thunberg, μαρτυρούν την επιτακτική ανάγκη τους να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα για αλλαγή.
Η ανάγκη αυτή ερμηνεύεται ως υποχρέωση και πολύ περισσότερο ως ευκαιρία για την Ε.Ε., η οποία τα τελευταία χρόνια επιβιώνει κάτω από τη σκιά του ευρωσκεπτικισμού. Μεταλαμπαδεύοντας στη νέα γενιά τις ευρωπαϊκές αξίες και τις αρχές που πρεσβεύει η ευρύτερη συλλογικότητα στην οποία ανήκουν, η Ένωση δημιουργεί εύφορο έδαφος για μια αναίμακτη πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση. Οι σημερινοί νέοι, εξάλλου, είναι οι μελλοντικοί «decision – makers», εξ ου και είναι προς όφελός της να τους εντάξει, όσο το δυνατόν νωρίτερα, στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, εξοικειώνοντάς τους με τα ευρωπαϊκά όργανα και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Προς αυτήν την κατεύθυνση συμβάλλουν τα προγράμματα κινητικότητας και ανταλλαγής νέων, υπό τον ευρύτερο τίτλο του Erasmus plus. Υπεύθυνη για τη διαχείριση του προϋπολογισμού τους, την εποπτεία και τον συντονισμό τους είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα ο Εκτελεστικός Οργανισμός Εκπαίδευσης Οπτικοακουστικών Θεμάτων και Πολιτισμού. Τα προγράμματα αυτά διαβαθμίζονται με βάση τους εμπλεκόμενους, καθώς επίσης και με την αμεσότητα της επιρροής που ασκούν στα κέντρα λήψης αποφάσεων της Ένωσης.
Στη βάση της πυραμίδας, βρίσκονται τα «Youth Exchanges», τα «Training Courses» και το «European Solidarity Corps». Συμμετέχοντας στα εν λόγω προγράμματα, οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν συνομηλίκους τους από όλη την Ευρώπη και να εργαστούν ομαδικά στην εκάστοτε θεματική. Γίνονται, έτσι, μέλη ενός γόνιμου διαλόγου, αναμειγνύονται πολιτισμικά και έχουν την ευκαιρία να τοποθετηθούν σε μια σειρά από ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητά τους. Μέσω της ανταλλαγής απόψεων με την υπόλοιπη νεολαία της Ε.Ε., αντιλαμβάνονται πως είναι μέλη μιας ευρύτερης οικογένειας, μοιράζονται κοινά οράματα και καλούνται να αντιμετωπίσουν παρόμοια εμπόδια στον αγώνα για δικαιότερες κοινωνίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μάλιστα, απέδειξε έμπρακτα τη βαρύνουσα σημασία που αποδίδει στη μη τυπική μάθηση, τριπλασιάζοντας τις δαπάνες της Ένωσης, όσον αφορά τα προγράμματα κινητικότητας και ανταλλαγής, για το διάστημα 2021 – 2027.
Στο υψηλότερο επίπεδο εμπλοκής, που έχει τον τίτλο Βασική Δράση 3 (KA3), βρίσκεται ένα αξιοσημείωτο εγχείρημα που επιτρέπει την άμεση ανάμειξη των νέων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. Πρόκειται για τον δομημένο διάλογο μεταξύ των νέων και των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής. Ο διάλογος αυτός παίρνει τη μορφή κύκλων συζήτησης, έκαστος υπό μια συγκεκριμένη θεματική. Αφού συμφωνηθεί το πλαίσιο των διαβουλεύσεων, οι νέοι οργανώνονται σε εθνικές ομάδες εργασίας και συζητούν τις προτάσεις που θα καταθέσουν. Ύστερα από διορθώσεις και ενισχύσεις των αρχικών επιχειρημάτων, καταλήγουν στην τελική πρόταση, ως απόφαση της διάσκεψης της Ε.Ε. για τη νεολαία, που απευθύνεται στα διάφορα κέντρα λήψης αποφάσεων σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο.
Ένα από τα πρόσφατα αποκυήματα της παραπάνω δράσης είναι οι 11 στόχοι νέων της Ε.Ε., που διαμορφώνουν το πλαίσιο της συνεργασίας αναφορικά με την πολιτική για τη νεολαία για το χρονικό διάστημα 2019 – 2027. Οι στόχοι αυτοί συνοψίζονται γύρω από 3 έννοιες: εμπλοκή, σύνδεση, ενδυνάμωση. Τα αποτελέσματα που επιδιώκουν να επιφέρουν, δηλαδή, σχετίζονται με την πολύπλευρη συμμετοχή των νέων, την ενίσχυση της κινητικότητάς τους και την παροχή στήριξης, προκειμένου να πρωταγωνιστήσουν στις εξελίξεις και ιδιαίτερα σε όσες τους επηρεάζουν άμεσα. Έμφαση δίνεται, επίσης, στην καταπολέμηση της περιθωριοποίησης και στη συμπερίληψη όλων των ομάδων νέων, προσπερνώντας ενδεχόμενα εμπόδια.
Ιδιαίτερα σημαντική στην περίοδο της πανδημίας που διανύουμε είναι η ποικιλομορφία των διαύλων επικοινωνίας που παρέχει η Ε.Ε. Μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες οι νέοι, ακόμα και όσοι λόγω κολλημάτων δε μπορούν να επιτύχουν φυσική παρουσία, έχουν την ευκαιρία να λάβουν μέρος σε εκδηλώσεις και να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα που ταλανίζουν την Ένωση. Σε εθνικό επίπεδο, για παράδειγμα το διαδικτυακό «Hackathon» (Y-FED HACK4YOUTH), που θα λάβει χώρα τον Αύγουστο στην Ελλάδα, καλεί τους νέους να σκιαγραφήσουν την Ε.Ε. που οραματίζονται. Σε διάστημα ενός 24ώρου οι συμμετέχοντες θα κληθούν να δώσουν λύσεις σε φλέγοντα ζητήματα, σχετικά με τους 11 στόχους της νεολαίας. Η συγκεκριμένη δράση πραγματοποιείται σε πολλά κράτη μέλη της Ε.Ε. και τα αποτελέσματά της θα αξιοποιηθούν στη χάραξη πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τον ρόλο της γεφύρωσης του χάσματος, μεταξύ των νέων και των ευρωπαϊκών οργάνων, αναλαμβάνουν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και οι οργανώσεις νεολαίας που αποτελούν την κοινωνία των πολιτών. Μία από τις μακροβιότερες οργανώσεις που είναι ενεργές σε ζητήματα νεολαίας, είναι το ευρωπαϊκό δίκτυο των Νέων Ευρωπαίων Φεντεραλιστών (JEF – Young European Federalists) που δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 30 χώρες της Ευρώπης. Με αφετηρία το 1972, η JEF είναι υπέρμαχος της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης και μάχεται για την οικοδόμηση μιας δημοκρατικότερης κοινωνίας, στην οποία οι νέοι θα έχουν ενεργότερη συμμετοχή. Ιδεολογικά τάσσεται υπέρ του Φεντεραλισμού, ενώ δε διαθέτει συγκεκριμένο κομματικό προσανατολισμό. Αντίστοιχα, το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Νεολαίας αποτελείται από πληθώρα οργανώσεων και νέων σε όλη την Ευρώπη, με στόχο την κινητοποίηση της νεολαίας και τη μεταφορά των προτάσεων και των αιτημάτων τους στους διαμορφωτές πολιτικής.
Η συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των επιμέρους κρατών μελών και της Κοινωνίας των Πολιτών, επομένως, φαίνεται να έχει καρποφορήσει, προσφέροντας πληθώρα δράσεων που δίνουν χώρο στις καινοτόμες και συχνά ρηξικέλευθες προτάσεις των νέων. Δυστυχώς, όμως, απουσιάζει η αποτελεσματική ενημέρωση για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν οι νέοι να συμμετάσχουν σε αυτές. Προγράμματα, όπως το «Euroscola» που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αφορά μαθητές λυκείου δίνοντάς τους τη δυνατότητα να επηρεάσουν το «policy making» της Ένωσης, συχνά μένουν στην αφάνεια και αποτελούν προνόμιο των λίγων. Πρόκειται, ωστόσο, για μια διαδικασία που δεν απαιτεί εξεζητημένες ικανότητες, αλλά βασίζεται στην ανάγκη των νέων για αυτοέκφραση. Η υποβολή μιας αίτησης συμμετοχής, που μπορούν εύκολα οι νέοι να αναζητήσουν στα social media των Ευρωπαϊκών Οργάνων και των σχετικών Μ.Κ.Ο, αποτελεί το πρώτο αποφασιστικό βήμα για να ασκήσουν επιρροή και να αποκτήσουν λόγο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1997, όπου και διαμένει ως σήμερα. Σπούδασε στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Έχει υπάρξει μέλος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, όπου διεξήγαγε έρευνα σε ζητήματα που αφορούν την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Πραγματοποίησε την πρακτική του άσκηση στο Υπουργείο Εξωτερικών, στη Διεύθυνση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Μετανάστευσης. Ομιλεί την αγγλική και τη γερμανική γλώσσα και έχει συμμετάσχει σε προγράμματα Erasmus+ σχετικά με τη μετανάστευση και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
