Της Ιωάννας Καράντζαλη,
Το ασθενές φύλο, όπως αναφέρεται από πολλούς συγχρόνους μας, χαρακτηρίζει τη γυναίκα. Κάτι τέτοιο υφίσταται όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Από ταινίες παγκόσμιας ακτινοβολίας, όπως το Χαμόγελο της Μόνα Λίζα, που καταδεικνύει την υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας μέχρι και τραγούδια που την εξυμνούν, όπως το Εκείνη του Φοίβου Δεληβοριά και το εμβληματικό μπόσα νόβα του 1960, The Girl from Ipanema, που θεωρείται από τα πιο πολυερμηνευμένα τραγούδια όλων των εποχών, η γυναίκα εν γένει τίθεται στο επίκεντρο πολλών πολιτιστικών εκφάνσεων.
Στο συγκεκριμένο, λοιπόν, άρθρο περίοπτη είναι η οπτική της θέσης της γυναίκας υπό το πρίσμα της Κικής Δημουλά, μίας από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ποιήτριες της Δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς. Το ποίημά της Σημείο Αναγνωρίσεως αποτελεί σταθμό στην ανάδειξη της δυσχερούς θέσης της γυναίκας. Αφορμάται από το άγαλμα «Βόρειος Ήπειρος» του Κωνσταντίνου Σεφερλή, το οποίο απεικονίζει μία γυναικεία φιγούρα, δέσμια ενός μαρμάρινου σχοινιού. Καταδεικνύεται μέσα στο ποίημα η καταπίεση που υφίσταται ανά τους αιώνες το γυναικείο φύλο, οι μάταιοι αγώνες που δίνει και η προκαθορισμένη μοίρα του.
Μάλιστα, το σημείο αναγνωρίσεως του αγάλματος για πολλούς, της γυναίκας για την Κ. Δημουλά, είναι τα πισθάγκωνα δεμένα χέρια. Στον στίχο «κάτι να σε βοηθήσει να ξεφύγεις την αγωνία του αιχμαλώτου» δηλώνεται ρητά η διαρκής προσπάθεια απελευθέρωσης από την καθηλωμένη μοίρα που της παρήγγειλε ο γλύπτης. Ιδιαίτερο συμβολισμό έχει σε αυτό το σημείο πως στην πραγματικότητα ο γλύπτης είναι άντρας αλλά εξυπηρετεί και τις ανάγκες του ποιήματος, καθώς ανάγεται σε ένα διαχρονικό, πατριαρχικό, καταπιεστικό πρότυπο.
Στη σύγχρονη εποχή, ο ρόλος των γυναικών είναι πολυεπίπεδος, με τις ίδιες να προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στον μητρικό, τον επαγγελματικό και τον συζυγικό ρόλο. Αυτή η αέναη προσπάθεια να διανύσουν όλο το μήκος του εκκρεμούς που τους δίνεται με το λιγότερο πιθανό διακύβευμα για την ψυχική τους αρμονία, τις καθιστά κατευθείαν αγωνίστριες.
Αποζητάται, φυσικά, η βοήθεια των περαστικών του πάρκου, αλλά κανείς δεν καταλαβαίνει την πραγματική οδύνη του αγάλματος. Μόνο οι ευαίσθητες κεραίες των καλλιτεχνών και μερίδας των πνευματικών ανθρώπων δύνανται να αφουγκραστούν την ενδόμυχη σκέψη και ανάγκη της κατατρεγμένης, ανά τους αιώνες, γυναίκας.
Με τη φράση «ούτε μια βροχή δε μπορείς να ζυγίσεις με το χέρι σου, ούτε μια ελαφριά μαργαρίτα» τονίζεται η ανικανότητα απόλαυσης μικρών καθημερινών πραγμάτων. Το αιχμαλωτισμένο άγαλμα αποτελεί καθρέπτη για κάθε γυναίκα αυτού του κόσμου, που είναι ανήμπορη να αντιδράσει είτε λόγω οικονομικής χειραγώγησης είτε εξαιτίας ψυχολογικής, λεκτικής κακοποίησης από τον «Άργο Πανόπτη». Ο τελευταίος, τέρας της αρχαιοελληνικής μυθολογίας, είχε αναλάβει τον ρόλο κυνηγού της κατατρεγμένης Ιούς και τώρα δεν είναι ο μόνος θηρευτής του γυναικείου φύλου. Ο δεύτερος είναι η ίδια η γυναίκα, η οποία επαναλαμβάνει στερεοτυπικές προϋπάρχουσες αντιλήψεις στην ανατροφή των παιδιών της, μεταλαμπαδεύοντας τη δάδα αναλλοίωτη από γενιά σε γενιά.
Γενικότερα, το ποίημα θίγει σε απαισιόδοξο τόνο την προσπάθεια χειραφέτησης της γυναίκας. Αξίζει, όμως, να αναφέρουμε τα βήματα που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες για τη δίκαιη μεταχείριση της γυναίκας σε πολλούς τομείς της κοινωνίας. Το φαινόμενο της γυάλινης οροφής, όπως διατείνονται οι ψυχολόγοι, η ανισότητα δηλαδή στις χρηματικές απολαβές μεταξύ αντρών και γυναικών για την ίδια ακριβώς δουλειά, τείνει να αμβλύνεται με το πέρασμα των χρόνων. Είναι βαρύνουσας, όμως, σημασίας να μην εθελοτυφλούμε μπροστά σε μια δυσλειτουργική κατάσταση, ακόμα κι αν πρόκειται για παγιωμένα σχήματα στο πλαίσιο της οικογένειας. Ξεφεύγοντας από την άγνοια και την ημιμάθεια και γινόμενοι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι στο δημόσιο γίγνεσθαι, το μέλλον προβλέπεται ευοίωνο.
