Της Συμέλας Θεοδοσιάδου,
Κατά καιρούς, γίνεται λόγος για την επίδραση του ανθρώπου στο φυσικό κυρίως περιβάλλον και ως επί το πλείστον την αρνητική έκφανσή της. Ο όρος περιβάλλον –φυσικό και πολιτιστικό– στο ελληνικό Σύνταγμα (εφεξής «Σ»), τυποποιείται ρητώς στο άρθρο 24 Σ, στο δεύτερο μέρος του που αφορά τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Από το γράμμα της διάταξης, ανακύπτει το δικαίωμα στο περιβάλλον ως ένα δικαίωμα μεικτό (status mixtus), καθώς αξιώνει αφενός ως status positivus την προστασία του ως υποχρέωση του Κράτους με προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα υπό το πρίσμα της αρχής της αειφορίας. Αφετέρου, υφίσταται το status negativus ως δικαίωμα του καθενός πολίτη σε αυτό, ενώ τίθεται και μία συμμετοχική διάσταση στο δικαίωμα αυτό, εφόσον η προστασία του περιβάλλοντος απαιτεί την κινητοποίηση της κοινωνίας, μέσω της συλλογικής έκφρασης των περιβαλλοντικών συμφερόντων της. Για αυτό τον λόγο, ένα έργο για να υλοποιηθεί –εφόσον πρόκειται να έχει επίδραση στο περιβάλλον–, προϋποθέτει την έγκρισή του ως προς τους περιβαλλοντικούς όρους που θα πρέπει να τηρεί.
Αυτή η προηγούμενη έγκριση ενός έργου ως προς το περιβάλλον είναι η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (εφεξής «Α.Ε.Π.Ο.»), η οποία εκδίδεται σύμφωνα με τον Νόμο υπ’ αριθμόν 4014/11 (εφεξής «Ν»). Η Α.Ε.Π.Ο. συνιστά, λοιπόν, την παροχή διοικητικής αδείας για την εκπόνηση ενός περιβαλλοντικού έργου και είναι η πρώτη άδεια που πρέπει να δοθεί κατά χρονική και αριθμητική σειρά σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη διοικητική πράξη, όπως για παράδειγμα μπορεί να χρειαστεί η κήρυξη μιας περιοχής ως αναγκαστικώς απαλλοτριούμενης. Τα έργα για τα οποία η αίτηση για Α.Ε.Π.Ο. καθίσταται υποχρεωτική έχουν χωριστεί με την Υπουργική Απόφαση 1958/12 (ΦΕΚ 21/Β/2012) σε κατηγορίες Α και Β, με την κατηγορία Β να αποτελείται από 12 επί μέρους ομάδες οι οποίες είναι οι εξής:
- Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών
- Υδραυλικά έργα
- Λιμενικά έργα
- Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών
- Εξορυκτικές δραστηριότητες
- Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπλασης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής
- Πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις
- Υδατοκαλλιέργειες
- Βιομηχανικές και συναφείς εγκαταστάσεις
- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
- Μεταφορά ενέργειας, καυσίμων και χημικών ουσιών
- Ειδικά έργα και δραστηριότητες
Τα έργα της κατηγορίας Α αντιθέτως, υποκατηγοριοποιούνται σε Α1 και Α2, με κριτήριο το ενδεχόμενο πρόκλησης πολύ σημαντικών επιπτώσεων και σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον αντιστοίχως. Συγκεκριμένα όπως ορίζει και το άρθρο 2§1 Ν, προκειμένου για έργα κατατασσόμενα στην Α κατηγορία, η έκδοση Α.Ε.Π.Ο. προϋποθέτει προηγουμένως τη σύνταξη Μελέτης Περιβαλλοντικών Όρων, ήτοι μια επιστημονική μελέτη εκπονηθείσα από ειδικούς στο αντικείμενο επιστήμονες που θα προσδιορίζει το σύνολο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη συνολική δραστηριότητα του έργου σε όλες τις μορφές του περιβάλλοντος. Πιο συγκεκριμένα, η εκτίμηση αυτή περιέχει μία ενιαία και σφαιρική εκτίμηση για το σύνολο του έργου στην περίπτωση που αποτελείται από υποέργα, ενώ μάλιστα περιλαμβάνει και φιλικότερες εναλλακτικές λύσεις, αλλά ακόμα και τη μηδενική λύση ως προς το περιβάλλον για το σκοπό του έργου.
Μάλιστα, η σημασία της Μελέτης αυτής διαφαίνεται από το γεγονός ότι τίθεται σε δημόσια διαβούλευση, προκειμένου το κοινό να διατυπώσει τις απόψεις του εγγράφως, εντός της νόμιμης προθεσμίας. Με το πέρας της δημόσιας διαβούλευσης, η αρμόδια διοικητική αρχή λαμβάνει το φάκελο της Μελέτης και ελέγχει τα στοιχεία και τις παρεχόμενες γνωμοδοτήσεις των διοικητικών αρχών. Σε αυτό το στάδιο, υφίσταται μία στάθμιση μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης που θα επιφέρει το έργο, με απώτατο όριο τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας (αναλογία βλάβης-ωφέλειας). Εάν από το στάδιο ελέγχου προκύψει κάποια αμφιβολία, λαμβάνεται και μία πρόσθετη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΚΕΣΠΑ), όπως το άρθρο 13 Ν ορίζει. Στη συνέχεια με κριτήριο την αρχή της αειφορίας, όπως τίθεται από το εθνικό μας δίκαιο, σταθμίζοντας τα στοιχεία του φακέλου και τον αντίκτυπο του έργου στο περιβάλλον, θα αποφασιστεί η έγκριση ή μη του έργου. Η Α.Ε.Π.Ο. για τα έργα της κατηγορίας Α1 εκδίδεται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ενώ για τα έργα της Α2 κατηγορίας από τους Γενικούς Γραμματείς των υπηρεσιών περιβάλλοντος των οικείων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων. Ο αρμόδιος Υπουργός, σε κάθε περίπτωση είτε θετικής είτε αρνητικής απόφασης έχει υποχρέωση αιτιολόγησης της.
Σύμφωνα βέβαια και με το άρθρο 2§2 Ν, «Ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας της κατηγορίας Α δύναται να ζητήσει γνωμοδότηση της αρμόδιας περιβαλλοντικής αρχής με την υποβολή φακέλου Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (Π.Π.Π.Α.), πριν την υποβολή ΜΠΕ. Στο πλαίσιο της Π.Π.Π.Α., ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας δύναται να διενεργήσει δημόσιο διάλογο αναφορικά με τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου ή της δραστηριότητας και τις ενδεχόμενες κύριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις». Με την παρεχόμενη αυτή δυνατότητα, ο φορέας του έργου μπορεί να εκτιμήσει σε ένα πρώτο στάδιο την ευδοκίμηση ή μη του αιτήματός του για την Α.Ε.Π.Ο. Κι αυτή η προμελέτη υπόκειται σε αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας σε περίπτωση αρνητικής εκτίμησης γιατί αποκλείει την αδειοδότηση του έργου, γιατί η πράξη με την οποία αποφαίνεται η Διοίκηση είναι εκτελεστή. Είναι δυνατόν εντούτοις να κατατεθεί νέα προμελέτη για άλλο σχέδιο στην περίπτωση που η αρχική απορριφθεί.
Για τα έργα που κατατάσσονται στην κατηγορία Β, η Α.Ε.Π.Ο. δεν προϋποθέτει την υποβολή και αξιολόγηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Όρων, όπως καθιερώνεται στο άρθρο 8 Ν, ωστόσο υπόκεινται σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) αυτοδικαίως, οι οποίες πρέπει να τηρούνται και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των Α.Ε.Π.Ο.
Στα άρθρα 21 επόμενα του Νόμου, προβλέπονται οι διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται σε περίπτωση μη τήρησης των περιβαλλοντικών όρων. Ενώ μία ακόμα σημαντική ρύθμιση του εν προκειμένω Νόμου είναι η διάρκεια ισχύος της Α.Ε.Π.Ο. που ορίζεται στο 2§8α Ν ως δεκαετής κατ’ αρχήν εφόσον δεν επέρχεται μεταβολή των δεδομένων βάσει των οποίων εκδόθηκε, ενώ παράλληλα να έχει μικρότερη ισχύ εφόσον αιτιολογείται ειδικώς η απόφαση αυτή. Βέβαια, η διάρκεια της ισχύος μπορεί να παραταθεί, με τους όρους του άρθρου 5.
Τέλος, οι Α.Ε.Π.Ο., εφόσον ολοκληρωθεί κι η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης (άρθρο 19 Ν) και εκδοθούν, σύμφωνα με το άρθρο 19Α Ν αναρτώνται ex lege στην αρμόδια σελίδα www.aepo.ypeka.gr. Η ανάρτηση αυτή δημιουργεί τεκμήριο πλήρους γνώσης για όλους τους τρίτους-ενδιαφερόμενους. Η ημερομηνία της δημοσίευσης αποτελεί και αφετηριακό σημείο της προθεσμίας για την άσκηση των μέσων δικαστικής προστασίας αναφορικά με την Α.Ε.Π.Ο. Υπάρχει επιπλέον, η δυνατότητα ανάκλησης της χορηγηθείσας Α.Ε.Π.Ο. εφόσον προκύψει άρδην μεταβολή των περιβαλλοντικών όρων, με την πράξη ανάκλησης να είναι εκτελεστή διοικητική πράξη. Η Α.Ε.Π.Ο. από άποψη διοικητικού δικαίου αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη. Αυτό σημαίνει ότι υπόκειται σε αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Πηγές
- Σύνταγμα: https://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/To-Politevma/Syntagma/
- Νόμος υπ’ αριθμόν 4014/2011
Γεννηθείσα το 1996, είναι επί πτυχίω φοιτήτρια στο Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από ξένες γλώσσες, κατέχει άριστη γνώση της αγγλικής. Έχει παρακολουθήσει ημερίδες και συζητήσεις με νομικό περιεχόμενο. Μέσα από την αρθρογραφία, ευελπιστεί ότι θα κατανοήσει, διευρύνει κι ερευνήσει περαιτέρω το αντικείμενο σπουδών της. Στον ελεύθερό της χρόνο, ανάμεσα στις ασχολίες της, ξεχωρίζει τη δραστηριοποίησή της ως ενεργού μέλους φοιτητικού πολιτιστικού συλλόγου της Θεσσαλονίκης. Συμμετέχει στο εγχείρημα του OffLine Post αρθρογραφώντας κυρίως με νομικό άξονα.
