Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Ο νόμος ιδιώνυμος αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο αδίκημα, όπως περιγράφεται στον νόμο N.4229/24 Ιουλίου 1929. Ο νόμος ήρθε προς ψήφιση στη Βουλή ύστερα από επιθυμία του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο τίτλος του νόμου ήταν «Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Ο στόχος του ήταν να ποινικοποιήσει και να κάνει αδικήματα τις επαναστατικές ιδέες και συμπεριφορές. Η επιτροπή που τον συνέταξε είχε στο μυαλό της κυρίως τους κομμουνιστές και τους αναρχικούς. Ιδιώνυμο στη Νομική Επιστήμη ονομάζεται το έγκλημα εκείνο για το οποίο προβλέπονται ιδιαίτερες ποινές σε σχέση με τα εγκλήματα της γενικής κατηγορίας, όπου αυτό υπάγεται. Ο όρος από το 1929 απέκτησε πολιτική σημασία και σήμαινε κάθε κατασταλτικό μέτρο που εφαρμόστηκε έως το 1974, όπου ποινικοποιούσε την υποστήριξη και διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών.
Η εποχή αυτή είναι η εποχή κατά την οποία επικρατούν οι Μπολσεβίκοι στη Ρωσία και διεξάγονται οι μεγάλοι διεκδικητικοί αγώνες του εργατικού κινήματος, οι οποίοι είχαν θορυβήσει τις κυρίαρχες τάξεις της χώρας. Αν και το Κ.Κ.Ε δεν ήταν στη Βουλή και η απήχησή του ήταν ελάχιστη, το πολιτικό σύστημα στο πρόσωπο των διαδηλωτών έβλεπε εν δυνάμει κομμουνιστές. Είχε φροντίσει και το ίδιο το Κόμμα να ρίξει λάδι στη φωτιά με τη θέση του στο «Μακεδονικό» και την υπονόμευση της Μικρασιατικής Εκστρατείας μέσα στους στρατώνες. Πάντως, για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας, ένα πολιτικό κόμμα αμφισβητούσε τα θεμέλια της κοινωνικής οργάνωσης. Μιλώντας σε προεκλογική συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη στις 7 Ιουλίου 1928, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είπε: «Πάσα απόπειρα διαταράξεως ή βιαίας ανατροπής του αστικού καθεστώτος, του οποίου στερεά θεμέλια είναι η πατρίς, η οικογένεια, η ιδιοκτησία θα εύρη αντιμέτωπον την πυγμήν του Κράτους. Είμεθα αποφασισμένοι να εξοπλίσωμεν το κράτος και τας αρχάς του διά τας αναγκαίας νομοθεσίας, όπως καταστή δυνατή η αποτελεσματική κοινωνική άμυνα κατά των απροκάλυπτων ανατρεπικών ενεργειών των εχθρών του κοινωνικού καθεστώτος».
Λίγους μήνες μετά από τη νίκη του στις εκλογές, ο Βενιζέλος έφερε το σχέδιο νόμου στη Βουλή. Στην τελική του διατύπωση το «Ιδιώνυμο» προέβλεπε στο Άρθρο 1: «Όστις επιδιώκει την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν, τιμωρείται με φυλάκισιν τουλάχιστον έξι μηνών. Προς τούτοις επιβάλλεται διά της αποφάσεως και εκτοπισμός ενός μηνός μέχρι δύο ετών εις τόπον εν αυτή οριζόμενον. Μετά τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και όστις επωφελούμενος απεργίας ή λοκ – άουτ, προκαλεί ταραχάς ή συγκρούσεις».
Ήταν το πρώτο νομοθετικό μέτρο κατά του Κ.Κ.Ε. και εγκαινίασε σειρά από έκτακτα μέτρα που θα θεσπισθούν αργότερα από τις νεότερες κυβερνήσεις κατά της αριστεράς. Ο νόμος κατάφερε να διαλύσει τις περισσότερες αριστερές οργανώσεις. Οι Αλέξανδρος Παπαναστασίου και Γεώργιος Καφαντάρης είχαν αντιδράσει έντονα κατά την ψήφιση του ιδιωνύμου. Μάλιστα, ο Βενιζέλος απέρριψε την πρόταση του Παπαναστασίου, να διώκονται με το «ιδιώνυμο» όχι μόνο οι κομμουνιστές αλλά και οι φασίστες. Πάντως, στις 7 Αυγούστου 1936, ο Γ. Καφαντάρης και ο Αλ. Παπαναστασίου από κοινού με τους αρχηγούς των κομμάτων των Φιλελευθέρων και του Λαϊκού, ζητούν από τον βασιλιά Γεώργιο να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να «παταχθή αποτελεσματικώς κάθε προπαγάνδα εγκαταστάσεως οιουδήποτε καθεστώτος στηριζομένου εις την βίαν, ειδικώτερον δε όπως εξουδετερωθή και διά συνταγματικών εν ανάγκη νομοθετικών μέτρων η κομμουνιστική δράσις». Το Κ.Κ.Ε αρκέσθηκε να διοργανώσει κάποιες διαδηλώσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Το αντιπολιτευόμενο «Λαϊκό Κόμμα» θύμισε στον διαφωνούντα Παπαναστασίου ότι ως πρωθυπουργός το 1924 είχε περάσει νόμο στη Βουλή που ποινικοποιούσε την έκφραση γνώμης υπέρ του έκπτωτου βασιλιά. Πολλοί άνθρωποι της διανόησης αντέδρασαν έντονα στον νόμο. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και οι Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Γεώργιος Νιρβάνας, ο Κωνσταντίνος Άμαντος, ο Δημήτρης Γληνός, ο Αλβέρτος Αϊνστάιν και ο Ανρί Μπαρμπίς.
Ο νόμος εφαρμόστηκε έως το 1936, οπότε αντικαταστάθηκε με σκληρότερο νόμο από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Με βάση τον νομό, γύρω στους 16.000 πολίτες συνελήφθησαν. Ένα σημαντικό μέρος από αυτούς καταδικάσθηκαν και εξορίστηκαν στα νησιά Φολέγανδρο, Ανάφη, Αμοργό και Σκύρο. Η κυβέρνηση Ι. Μεταξά αντικατέστησε τον Ν.4229 με τον Α.Ν. 117/15 Σεπτεμβρίου 1936 «Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών». Τελικά, ο Α.Ν. 509/1947 καταργήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου του 1974 από την κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας με το άρθρο 3 του Ν.Δ. 59 «Περί συστάσεως και επαναλειτουργίας πολιτικών κομμάτων», με συνέπεια τη νομιμοποίηση του Κ.Κ.Ε.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Άρθρο στην εφ. Καθημερινή “Tόποι εξορίας στον Mεσοπόλεμο”, Νάση Μπάλτα, 2003
- Περιοδικό εικονογραφημένη ιστορία, αφιέρωμα στον Ελευθέριο Βενιζέλο, συλλογικό έργο, Νοέμβριος 2019
- Σπύρος Μαρκεζίνης, Πολιτική ιστορία της συγχρόνου Ελλάδας, τόμος Γ’, 2014
Είμαι προπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Γεννήθηκα στις 12 Φεβρουαρίου 1998 και μεγάλωσα στην Καλαμαριά του νομού Θεσσαλονίκης. Τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα εντάσσονται στο χώρο της πολιτικής ιστορίας του νέου ελληνικού κράτους και στην διαμόρφωση των πολιτικών θεσμών και ιδεολογιών της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας.
