Της Ιωάννας Γιαβρούτα,
Η Ευρώπη από τις απαρχές τής σύστασής της αποτέλεσε για πολλές χώρες παράδειγμα ενότητας, σύνδεσης αγοράς, αλληλεγγύης και δημοκρατίας. Η ιδέα τής Ευρώπης, προτού αποτελέσει πολιτικό στόχο, υπήρξε ένα όνειρο για ορισμένους φιλοσόφους και οραματιστές του 20ου αιώνα. Ο Βίκτωρ Ουγκώ, για παράδειγμα, ο δημιουργός των κλασικών αριστουργημάτων, ένας άνθρωπος με βαθιά ανθρωπιστικά ιδεώδη, εμπνεύστηκε μία «Ενωμένη Ευρώπη» ως ένα χώρο που θα εγγυάται την ειρήνη και την ασφάλεια των κρατών-μελών της. Ένα όνειρο που γκρεμίστηκε, βέβαια, από τις φρικαλεότητες των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, που ανέδειξαν το πιο σκληρό πρόσωπο στην ιστορία τού σύγχρονου ανθρώπου και ενεργοποίησαν τα πρωτόγονα, ζωώδη ένστικτά του.
Ωστόσο, μία νέα ελπίδα γεννήθηκε από τα συντρίμμια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι άνθρωποι που είχαν προβάλει σθεναρή αντίσταση στον ολοκληρωτισμό και τον φασισμό κατά τη διάρκεια του πολέμου, είχαν αποφασίσει ότι πρέπει να μπει ένα τέλος σ’ αυτό το σκοτάδι που είχε επισκιάσει την εποχή τους. Να αντιμετωπίσουν με ειρηνευτική διάθεση και ανθρωπισμό το φοβερό πρόσωπο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, που είχε κοστίσει τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους και προκαλέσει τεράστιες οικονομικές και υλικές καταστροφές. Ήταν η πιο κρίσιμη στιγμή που η ανθρωπότητα έπρεπε να κάνει μία μεγάλη αυτοκριτική, να επαναπροσδιορίσει τους στόχους και να επαναποκτήσει τις απολεσθείσες αξίες. Από το 1945 ως το 1950, μία μικρή ομάδα εμπροσθοβαρών πολιτικών -αναμεσά τους ο Ρομπέρ Σουμάν, ο Κόνραντ Αντενιούρ, ο Αλτσίντε ντε Γκάσπερι και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ- προσπάθησαν να μεταλαμπαδεύσουν στους λαούς το όραμα μιας νέας εποχής. Θα δημιουργούνταν νέες δομές στη Δυτική Ευρώπη, οι οποίες θα βασίζονταν σε κοινά συμφέροντα, θα εγγυόνταν την ασφάλεια, την ειρήνη και την οικονομική σταθερότητα των κρατών μελών της. Τα κράτη είχαν αναμφισβήτητα περισσότερα να επωφεληθούν με την αλληλεγγύη και την οικονομική ενίσχυση, που θα τους προσέφερε η «Ευρώπη», παρά με τη συνέχιση των εχθροπραξιών.
Τότε, γεννήθηκε η ιδέα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ο Ρομπέρ Σουμάν, ο τότε Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών, ενστερνίστηκε μία ιδέα, της οποίας αρχικός εμπνευστής ήταν ο Ζαν Μονέ, και στις 9 Μαϊου 1950 πρότεινε την ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. Οι πρώτες ύλες του πολέμου θα χρησιμοποιούνταν πλέον σε εργαλεία συμφιλίωσης και ειρήνης.
Πλέον, αυτές οι αρχές και οι αξίες πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα, και αναδείχθηκε ως πρότυπο δημοκρατίας και υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταρρίπτονται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήρθε αντιμέτωπη τα τελευταία χρόνια μ’ έναν κυκεώνα προβλημάτων. Η οικονομική ύφεση που εκδηλώθηκε το 2007 άρχισε να κλονίζει αυτό το εγχείρημα της Ενωμένης Ευρώπης, τα κράτη-μέλη της αποσταθεροποιούνταν, με κάποια να αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αδυνατώντας να ανταποκριθούν στις οικονομικές συμφωνίες που είχαν συναφθεί μεταξύ τους. Η οικονομική κρίση ήταν ένα μεγάλο σοκ που οδήγησε πολλούς ανθρώπους των κρατών-μελών της στον ευρωσκεπτικισμό. Οι ευρωπαϊκές χώρες που παρουσίασαν αδυναμία στο να διαχειριστούν τη μεγάλη κρίση, αναζήτησαν την αρωγή της Αμερικής, πράγμα σε κάθε περίπτωση όχι πρωτάκουστο. Αυτό που δεν ήταν γνώριμο όμως, ήταν ο ρόλος που διαδραμάτισε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ως διαιτητής και πάροχος χρηματοδοτικής πίστωσης σε ύψη-ρεκόρ.
Όπως υποστηρίζει και ο πανεπιστημιακός καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης στο βιβλίο του Υπεράσπιση της Ευρώπης: «…οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης χρειάστηκαν πολύ χρόνο για να αντιληφθούν ότι η κρίση που είχε γεννηθεί στις ΗΠΑ μετατρεπόταν σε υπαρξιακή κρίση για το ευρώ και την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση γενικότερα και δεν έδρασαν όπως χρειαζόταν…». Ήταν μάλλον μία αργή αντίδραση σε όσα συνέβαιναν, πιθανότατα λόγω του γεγονότος πως αρνούνταν να αποδεχθούν ότι ένα τέτοιο επιτυχημένο εγχείρημα θα υφίστατο ένα τέτοιο σοβαρό πλήγμα, το οποίο θα προκαλούσε οικονομική κατάρρευση των αγορών, με συνακόλουθο την ανεργία και την οικονομική και επιστημονική μετανάστευση. Απότοκο όλων αυτών ήταν η άνοδος αντισυστημικών κομμάτων διαμαρτυρίας σε όλη την Ευρώπη, καθώς πλέον οι ηγέτες των εξτρεμιστικών κομμάτων βρήκαν πρόσφορο έδαφος προς εκμετάλλευση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Επιπρόσθετα, δεν πρέπει να ξεχνά κανείς πως η Ευρώπη δεν είναι μόνη της, αλλά αλληλεπιδρά μέσα στο πλαίσιο των μεγάλων αλλαγών σε παγκόσμιο και κυρίως γειτονικό επίπεδο. Κατά συνέπεια λοιπόν, ο πόλεμος στη Συρία, οδήγησε έναν μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών στη «Γη της Επαγγελίας», την Ευρώπη. Τώρα εκτός από την οικονομική ύφεση, οι χώρες της Ευρώπης βρίσκονται μπροστά σ’ ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα, που επίσης δεν δύνανται να διαχειριστούν. Η αντίδραση των Ευρωπαίων ηγετών κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης ήταν το κλείσιμο των συνόρων, υπό το πρίσμα του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», αντίδραση που καταδεικνύει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν ήταν προετοιμασμένοι στρατηγικά για άλλο ένα τέτοιο αδυσώπητο χτύπημα.
Αναμφίβολα, υπάρχουν πολλά πιθανά σενάρια, η εξέλιξη των οποίων θα εξαρτηθεί από την απαραίτητη τόλμη και πρωτοπορία που επιτάσσει η στιγμή, αφού έχει καταστεί σαφές πως το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα καταρρέει συνεχώς. Συχνά, η Ευρώπη δείχνει ότι έχει την ικανότητα να εκπλήσσει και θετικά, αν και τα αντανακλαστικά της φαντάζουν κάπως μειωμένα. Το ίδιο έχει πράξει τα τελευταία εξήντα χρόνια που διαρκεί αυτό το πολιτικό επιχείρημα συνδιαχείρισης και συγκυριαρχίας. Διαθέτει λοιπόν την ικανότητα να μας εκπλήξει για άλλη μία φορά επαναπροσδιορίζοντας τους όρους και τους στόχους του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, προκειμένου να προσαρμοστεί σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο και όχι ιδιαίτερα φιλικό ευρύτερο περιβάλλον;
Γεννήθηκε το 1996 στην Πάτρα, κατάγεται από την Ναύπακτο, Αιτωλοακαρνανίας. Είναι απόφοιτη του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Γνωρίζει πολύ καλά Αγγλικά και Γαλλικά. Αγαπά την ιστορία και την πολιτική, με τα οποία στοχεύει να ασχοληθεί σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Φιλοδοξεί να σταδιοδρομήσει ως δημοσιογράφος. Είναι, επίσης, ερευνήτρια στο ΚΕΔΙΣ. Έχει λάβει βραβείο λογοτεχνίας και έχει αρθρογραφήσει σε έντυπη και ηλεκτρονική εφημερίδα στην Ναύπακτο. Λατρεύει τα ταξίδια την μουσική και στον ελεύθερο της χρόνο ασχολείται με την εκμάθηση ξένων γλωσσών.
