Του Δημήτρη Τόλια,
Λίγους μήνες πριν, κάνοντας μια μελέτη για το πολιτικό σύστημα της Ουγγαρίας έπεσα τυχαία πάνω σε ένα κόμμα με το όνομα «Two-tailed dog party». Το παράξενό του όνομα μου κίνησε την περιέργεια ώστε να ερευνήσω ποια αιτήματα θα μπορούσε να εκφράσει ένα τέτοιο κόμμα. Με μεγάλη μου έκπληξη είδα πως το κόμμα αυτό κατατάσσεται από πολιτικούς αναλυτές σε μια ευρύτερη κατηγορία κομματικών οργανώσεων, τα «Joke Parties» στα ελληνικά, «σατυρικά κόμματα». Θα είχα προσπεράσει την πληροφορία, όμως το γεγονός πως το κόμμα αυτό συγκεντρώνει ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 2% σε βουλευτικές και ευρωπαϊκές εκλογές δημιουργεί μια σειρά από ερωτήματα.
Ένα μεγάλο πλήθος σατυρικών κομμάτων δραστηριοποιείται και συμμετέχει στις εκλογές σε αρκετά κράτη συγκεντρώνοντας μάλιστα αξιοσημείωτα ποσοστά. Επομένως, στο άρθρο αυτό θα γνωρίσουμε μερικά από αυτά και θα καταλήξουμε σε ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με το φαινόμενο αυτό.
Από τα πρώτα κόμματα σατυρικού τύπου που έκαναν αίσθηση στην Ευρώπη ήταν το ιταλικό “Nettist Party”, γνωστό στην γειτονική χώρα ως το «κόμμα της μπριζόλας». Ιδρύθηκε από τον Corrado Tedeschi, Ιταλό εκδότη το 1953 και στο προεκλογικό του πρόγραμμα δεσμευόταν σε περίπτωση που γίνει κυβέρνηση να προσφέρει από μία μπριζόλα, 450 γραμμάρια, σε κάθε άτομο καθημερινά, φρούτα και καφέ. Μεταξύ άλλων δεσμευόταν ακόμη να μειώσει τις σχολικές ώρες σε 30 τον χρόνο, να προσφέρει δωρεάν περίθαλψη και φάρμακα, τρίμηνες διακοπές ανά πολίτη, λοταρίες για διασκέδαση και απελευθέρωση όλων των φυλακισμένων γιατί όπως δήλωνε «όταν θα σου παρέχεται καθημερινά δωρεάν κρέας, ποιος ο λόγος τότε να κλέψεις;». Το κόμμα συγκέντρωσε 4,500 ψήφους περίπου, χαμηλά ποσοστά, ωστόσο κατάφερε να κατοχυρώσει μια θέση στην ατζέντα του πολιτικού διαλόγου της εποχής.
Το Polish Beer-lovers Party, στην Πολωνία φαίνεται πως είχε μεγαλύτερη επιτυχία. Το κόμμα αυτό ξεκίνησε εντελώς αυθόρμητα από τον κωμικό Janusz Rewiński ως ένα κίνημα που να προωθεί την περισσότερο «δυτική» κουλτούρα κατανάλωσης μπύρας έναντι της βότκα ώστε να καταπολεμηθεί ο αλκοολισμός. Σταδιακά ωστόσο, το κόμμα επεκτείνοντας τον διάλογο για παροχή ποιοτικής μπύρας από ιδρύματα έγινε σύμβολο της διεκδίκησης ελευθεριών της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι, της πνευματικής ανεκτικότητας και ενός καλύτερου επιπέδου ζωής.
Το κόμμα συμμετείχε στις εκλογές του 1991 κερδίζοντας περίπου 3% των ψήφων και 16 έδρες στην κάτω Βουλή. Μπορεί το κόμμα τα επόμενα προσαρμοστικά για την δημοκρατία στην Πολωνία χρόνια να διασπάστηκε, ωστόσο κατόρθωσε να μείνει στην ιστορία ως ένα κόμμα με 5000 μέλη που στριμώχτηκε ανάμεσα στις πολιτικές ιδεολογίες της εποχής καθώς άλλωστε όπως δήλωνε και ο ιδρυτής του «η μπύρα δεν είναι ούτε άσπρη, ούτε μαύρη, είναι νόστιμη».
Το κόμμα που έγινε αφορμή για να γραφτεί τον παρόν άρθρο, το “Two-tailed dog party” δραστηριοποιείται στην Ουγγαρία από το 2006. Σατιρίζει την πολιτική σκηνή της χώρας μέσω του διαδικτύου και μέσω της τέχνης στον δρόμο με αφίσες και γκράφιτι. Οι περισσότερες αφίσες απεικονίζουν τον κύριο υποψήφιο του κόμματος, τον σκύλο με τις δύο ουρές. Από το 2014 συμμετέχει στις εκλογές και εστιάζει τα βέλη του στις αντί-μεταναστευτικές και εθνικιστικές ρητορικές των δύο μεγάλων κομμάτων. Το κόμμα σατιρίζει ιδιαίτερα τον Πρωθυπουργό Β. Ορμπάν, με πινακίδες πλάι στον δρόμο που αναγράφουν «Μας συγχωρείτε για τον Πρωθυπουργό μας», «Ελάτε στην Ουγγαρία, έχουμε θέσεις εργασίας στο Λονδίνο», «Νιώστε άνετα να έρθετε στην Ουγγαρία, εμείς ήδη δουλεύουμε στην Αγγλία» ενώ προτείνει στο προεκλογικό του πρόγραμμα να ανοίξει εστιατόριο στον Άρη ώστε να βελτιώσει την εικόνα της χώρας στον κόσμο.
Η κριτική μέσω διαδικτύου με blog και video παρουσιάζει έντονα πολιτικά στοιχεία και διαπνέεται από εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ. Στις ευρωεκλογές του 2019 το κόμμα συγκέντρωσε 2,6% και 90.000 ψήφους, κυρίως των νέων, αναδεικνυόμενο ως 7ο κόμμα. Το κόμμα στις δημοτικές εκλογές του 2019 μάλιστα εξέλεξε τέσσερις συμβούλους στην Βουδαπέστη ενώ στηρίζει την Δήμαρχο του Φερεντσβάρος με μια αντιδήμαρχο να προέρχεται από το κόμμα.
Άλλα αξιοσημείωτα σατυρικά κόμματα είναι το Die Partei στη Γερμανία και το Monster Raving Loony Party στη Μ. Βρετανία. Το πρώτο, δημιουργήθηκε από το σατυρικό περιοδικό «Τιτανικός» το 2004. Συνδυάζει φιλοευρωπαϊκές, αντιφασιστικές, ουμανιστικές, περιβαλλοντικές και υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θέσεις με το σατυρικό χιούμορ. Στις ευρωεκλογές του 2019 κατόρθωσε να κερδίσει δύο έδρες και εντάχθηκε στην πολιτική ομάδα των πρασίνων.
Το Monster Raving Loony Party δραστηριοποιείται από το 1983 όταν και ιδρύθηκε από τον μουσικό David Sutch. Με λαϊκιστικά αιτήματα και κριτική απέναντι στα παραδοσιακά κόμματα επιχειρεί να κερδίσει την ψήφο των νέων και των απολιτικ ψηφοφόρων. Χαρακτηριστικές είναι οι αμφιέσεις των μελών του κόμματος με φανταχτερά κοστούμια, θεατρικά καπέλα και μεγάλες κονκάρδες. Το κόμμα σημείωσε ρεκόρ ψήφων στις βουλευτικές εκλογές του 2019 συγκεντρώνοντας περίπου 10.000 ψήφους. Πολλές φορές μάλιστα από το 1983 σε ορισμένες (μονοεδρικές) εκλογικές περιφέρειες, υποψήφιοι του κόμματος έχουν ξεπεράσει σε ψήφους υποψηφίους των Συντηρητικών ή των Εργατικών.
Το Coordinadora Reusenca Independent, είναι ένα Καταλανικό σατυρικό κόμμα από την περιοχή Reus. Το κόμμα αυτό συμμετέχει στις δημοτικές εκλογές και μάλιστα το 2007 κέρδισε μια έδρα στο δημοτικό συμβούλιο. Ο ιδρυτής του κόμματος και εκλεγμένος, Ariel Santamaria, λέγεται πως παρακολούθησε την πρώτη συνεδρίαση ντυμένος ως Έλβις Πρίσλεϊ. Ως σλόγκαν το κόμμα αυτό έχει το «να είναι κανείς Juantxi» (άτομο που κάνει πράξεις που φαίνονται γελοίες σε άτομα με αυταπάτες σπουδαιότητας).
Από τις πρώτες προτάσεις του Ariel Santamaria ήταν η δημιουργία ενός πάρκου «Sexodrome» που θα προσελκύει τουρίστες και η μεταφορά του γνωστού μνημείου της Βαρκελώνης, Σαγράδα Φαμίλια, στο Reus ώστε η πόλη να έχει το δικό της αξιοθέατο και μια τιμητική θέση δίπλα σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.
Όσον αφορά την Ελλάδα, τα παραδείγματα τέτοιων κομμάτων περιορίζονται στον Διγενή τον Κυνικό και στο κόμμα «Ανεξάρτητη Ανανεωτική Αριστερά, Ανανεωτική Δεξιά, Ανανεωτικό ΠΑΣΟΚ, Ανανεωτική Νέα Δημοκρατία, Όχι στον Πόλεμο, Κόμμα Επιχείρηση Χαρίζω Οικόπεδα, Χαρίζω Χρέη, Σώζω Ζωές, Παναγροτικό Εργατικό Κίνημα Ελλάδος (ΠΑ.Ε.Κ.Ε.)» που κατέβηκε στις εκλογές του 2012.
Τα κόμματα αυτά φαίνεται να σχηματίζονται από μια αυξανόμενη κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών προς την πολιτική. Ιδιαίτερα οι νέοι που συλλαμβάνουν την πολιτική απλώς ως μια ασχολία από τις πολλές και όχι σαν ευθύνη όλων, φτάνουν στην κάλπη με στόχο να στηρίξουν κάτι «έξω από το συνηθισμένο». Επικροτούν το εντυπωσιακό και το θεαματικό που ενδεχομένως ίσως και «να τα λέει καλά» και ίσως να είναι και «ένας από εμάς και όχι σαν ‘’αυτούς’’». Δεν είναι τίποτα ωστόσο πέραν από λίγες χαραμάδες νοήματος που αντανακλούν απλώς τον ίδιο τον καθρέπτη της ζωής τους.
Τα ερωτήματα που πηγάζουν από τα παραπάνω και αξίζει να διερευνηθούν είναι το κατά πόσο τα κόμματα αυτά είναι σε θέση να επηρεάσουν τον εκλογικό ανταγωνισμό, κατά πόσο οι θέσεις τους είναι πολιτικές και τέλος αν και πως σχετίζεται η ψήφος προς αυτά με την απάθεια των νέων για την πολιτική κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
Γεννήθηκε το 1998 και μεγάλωσε στον Ωρωπό Αττικής. Είναι προπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ενώ έχει φοιτήσει και για ένα έτος στο ίδιο τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι λάτρης της πολιτικής ιστορικής ανάλυσης και έρευνας. Ασχολείται με την ανίχνευση της διαδικασίας διάδοσης και τις επιδράσεις των πολιτικών ιδεών στην κοινωνία τόσο στο παρελθόν όσο και φυσικά στο σήμερα.
