Του Σταύρου Νικ. Αμανάκη,
Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος γεννήθηκε το 1983 στη Μαλεσσίνα Λοκρίδος. Είναι ιστορικός, συγγραφέας και σεναριογράφος, υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση και υποψήφιος διδάκτορας Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα και comics. Η συλλογή διηγημάτων του Γκιακ (2014) απέσπασε το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών – Ίδρυμα Πέτρου Χάρη και το Βραβείο Διηγήματος/Νουβέλας του περιοδικού Αναγνώστης. Επίσης, έχει γράψει για το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Η Εξημέρωση. Νεκρογραφία, το πιο πρόσφατο έργο του Δημοσθένη Παπαμάρκου (Ιανουάριος 2020), όπως παραδέχεται ο ίδιος ο συγγραφέας, αποτελεί το πιο ιδιαίτερο από όλα τα κείμενά του. Για δύο λόγους. Πρώτον, λόγω της αφετηρίας της έμπνευσης του Παπαμάρκου για τη συγγραφή του έργου. Σε μια συζήτησή του με τη σκηνοθέτιδα Γεωργία Μαυραγάνη το 2018, η σκηνοθέτιδα του ζήτησε να γράψει ένα κείμενο για μία εικοσάλεπτη θεατρική performance, που ήθελε να ανεβάσει στο πλαίσιο του φεστιβάλ “Future of Europe” στο θέατρο της Στουτγκάρδης με αναφορές στο σύγχρονο προσφυγικό ζήτημα, και αποτέλεσε την επίσημη συμμετοχή της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου στο εν λόγω φεστιβάλ. Η έμπνευση για το έργο τού ήρθε διαβάζοντας τις Ιστορίες του Ηροδότου και συγκεκριμένα το χωρίο που μιλάει για την καταστροφή της Μιλήτου στο τέλος της Ιωνικής Επανάστασης. Δεύτερον, όπως σχολιάζει ο συγγραφέας, λόγω της φόρμας της. Ενώ είναι ένα κείμενο γραμμένο για το θέατρο, παράλληλα είναι και ένα κείμενο που λόγω της πειραματικής του φύσης λειτουργεί αυτόνομα και διαβάζεται έτσι. Το έργο ανέβηκε, επίσης, από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους.
Πρόκειται για μια παραβολή για το πώς ο ανθρώπινος λόγος εξημερώνει και υποτάσσει την πραγματικότητα. Ένα έργο που πραγματεύεται τη μνήμη ενός μακρινού παρελθόντος που δεν έχει βιωθεί άμεσα παρά μόνο μέσα από το κείμενο του Ηροδότου. Ένα ιστορικό υλικό που φτάνει στο παρόν μέσα από την αφήγηση και θεματοποιεί ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο: θάνατος, πένθος, λόγος, εξημέρωση.
«Ως όρος, η εξημέρωση περιγράφει την επέμβαση σε έναν πληθυσμό ζώων ή φυτών, με στόχο την ανάδειξη εκείνων των χαρακτηριστικών τους που θα τα καταστήσουν χρήσιμα για τον άνθρωπο και θα του επιτρέψουν να κυριαρχήσει στον πληθυσμό αυτόν και να τον ελέγξει. Υποδηλώνει, επίσης, τη διαδικασία κατά την οποία κάποιος οικειοποιείται την αφήγηση μιας τραυματικής εμπειρίας ενός ατόμου ή μιας ομάδας με στόχο τη μεταποίησή της σε μια νέα αφήγηση. Η νέα αυτή αφήγηση επιτρέπει σε τρίτους που δεν έχουν βιώσει την εμπειρία, την ψευδαίσθηση της συμμετοχής τους σε αυτήν».
Κατά πόσο η εξημέρωση ως διαδικασία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να διαχειριστεί και να προσεγγίσει τον ίδιο του τον εαυτό και τον κόσμο του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος; Οι πυλώνες του έργου είναι αυτοί. Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος, ο συγγραφέας του «Νόκερ» (στη συλλογή διηγημάτων Γκιακ), ενός από τα καλύτερα –κατά τη γνώμη μου– διηγήματα της λογοτεχνίας μας, έρχεται με την Εξημέρωση. Νεκρογραφία, με χροιά φιλοσοφική, να «ακουμπήσει» και να διαχειριστεί ζητήματα της ανθρώπινης ιστορίας και ύπαρξης, ζητήματα που επανέρχονται σε κάθε εποχή.
«–Μάντη, δεν είναι καλοί σύμβουλοι οι νεκροί. Μιλάνε χωρίς να λογαριάζουν ανάγκη, αγνοούν πια τι θα πει μέλλον. Δεν υπάρχει άρχοντας να τους προστάξει. Μόνος τύραννος των νεκρών είναι η γλώσσα του καθενός τους, το ίδιο δύστροπη για τους ζωντανούς όσο και για τους άλλους νεκρούς. Και ό,τι λαμβάνει κανείς από εκείνους πάντοτε έχει αξία, γι’ αυτό και πάντοτε παραμένει αβέβαιο αν είναι χρήσιμο. Αυτό δε μπορείς να το γνωρίζεις από πριν, πρέπει μόνο να αρκεστείς σε ό,τι σου δοθεί. Και ούτε υπάρχει τρόπος να τους καλοπιάσεις ούτε και να τους φοβίσεις για να αποκαλύψουν αυτό που επιθυμείς. Οι θεοί στέργουν τους ανθρώπους, γιατί μετέχουν μαζί τους στην κοινή μοίρα του θανάτου, κι έτσι στο τέλος του χρόνου η φύση τους γίνεται μία. Αλλά οι νεκροί είναι αδύνατον να συγκινηθούν από την υπόσχεση μιας τέτοιας κοινωνίας» (σσ. 28-29).
Η Εξημέρωση. Νεκρογραφία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1997, όπου και μεγάλωσε. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, στον τομέα Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών. Οι μεγάλες του αγάπες είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, η ζωγραφική, η μουσική. Κείμενα και ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά του τόπου του.
