Του Γιώργου Πασσά,
Τις τελευταίες εβδομάδες η αμερικανική κοινωνία ταρακουνιέται συθέμελα από τις εξελίξεις. Ο Trump, στο πλαίσιο πρώτα της αντιμετώπισης της πανδημίας τώρα της πάταξης των διαδηλώσεων, εμφανίζει ολοένα εντονότερα μια ανησυχητική τάση πατερναλισμού των κυβερνητών, επιδιώκοντας διαρκώς να υπερβεί τη νομοθετική οριοθέτηση του αξιώματός του και να διευρύνει κατά το μέγιστο τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες του, εγείροντας το εξής ερώτημα: Μήπως ο Trump έχει συγχύσει τα όρια της εκτελεστικής εξουσίας;
Η πρώτη απόπειρα προεδρικής επιβολής στους κυβερνήτες έλαβε χώρα κατά τα τέλη Μαρτίου, όταν ο Trump εξέφρασε την επιθυμία του να ξεκινήσει η πλήρης επαναλειτουργία της αμερικανικής οικονομίας έως την 1η Μαΐου, ανεξαρτήτως από την εκάστοτε πολιτειακή βούληση. Έπειτα από τον ανάλογο σάλο που προκλήθηκε, την κατακραυγή από τα ΜΜΕ και την αντίθεση κυβερνητών από το New Hampshire μέχρι το New Mexico, ο Trump «χτύπησε» εκ νέου με το πανίσχυρο όπλο του, το Twitter, λέγοντας πως τα “Fake News Media” ψευδώς διαδίδουν πως εξαρτάται η άρση των περιορισμών από τον εκάστοτε κυβερνήτη και πως πρόκειται για απόφαση που λαμβάνει ο πρόεδρος, ενώ εν συνεχεία δήλωσε στη δημοσιογραφική ενημέρωση πως «ο πρόεδρος έχει την απόλυτη εξουσία».
Προφανώς, τέτοιου είδους πολιτικές πρακτικές και συμπεριφορές δημιουργούν εύλογα αμφιβολίες γύρω από τη νομική τους βάση, δεδομένου ότι πρωτίστως προκαλούν, αν μη τι άλλο, ζήτημα γύρω από τον τρόπο λειτουργίας του ίδιου του ομοσπονδιακού συστήματος και επομένως ζήτημα συνταγματικότητας. Θεμέλιος λίθος του συστήματος αυτού είναι η δυνατότητα των πολιτειών να αποφασίζουν και να δρουν ανεξάρτητα, χωρίς δηλαδή να υπάγονται και άρα να υποχρεώνονται σε υπακοή στον εκάστοτε πρόεδρο. Σαφώς, στην αμερικανική ιεράρχηση των κανόνων δικαίου ο ομοσπονδιακός νόμος υπερισχύει ενός πολιτειακού, παρ’ όλα αυτά η αυτόνομη λειτουργία των πολιτειών περιφρουρείται παντί τρόπω, τόσο συνταγματικώς με τη 10η Τροπολογία, όπου ρητώς προβλέπεται πως «οι εξουσίες που δεν ανατίθενται στις Ηνωμένες Πολιτείες (σ.σ. στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση) από το Σύνταγμα, ούτε απαγορεύεται η ανάθεσή τους στις Πολιτείες από αυτό, παραμένουν ως εξουσίες των Πολιτειών και του λαού αντιστοίχως», όσο και από τη νομολογία. Επιπλέον, όχι μόνο ουδέποτε ιστορικά είχαν οι ομοσπονδιακές αρχές την εξουσία επέμβασης σε πολιτειακά ζητήματα γύρω από την αστυνόμευση και τη δημόσια υγεία, αλλά ακόμη δεν υπάρχει καμία νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων νομοθετημάτων που υπάγονται στο National Emergencies Act, όπως το Stafford Act και το Public Health Care Service Act, που να παραχωρεί στον πρόεδρο το δικαίωμα να παραβιάσει το πολιτειακό πεδίο ανεξαρτησίας. Όπως αναφέρει ο Robert Chesney, διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Texas, όπως και πολλά άλλα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που τοποθετήθηκαν δημοσίως επί του ζητήματος, οι προαναφερθέντες νόμοι προάγουν -ειδικά σε περιόδους κρίσης- την έμπρακτη στήριξη των πολιτειών εκ μέρους της Ομοσπονδίας με τη μορφή οικονομικής και υλικής αρωγής, χωρίς παραλλήλως να προβλέπεται πουθενά πως η εκάστοτε πολιτεία μεταπίπτει σε εντολοδόχο της κυβέρνησης.
Τέλος, συζητήθηκε εάν οι περιορισμοί βλάπτουν σε τέτοιο βαθμό την οικονομία, ώστε να ενεργοποιούν την αδρανή ρήτρα για το εμπόριο (dormant commerce clause). Η εν λόγω ρήτρα, αποτέλεσμα νομοθετικής συναγωγής εκ μέρους του Ανωτάτου Δικαστηρίου από τις αντίστοιχες διατάξεις περί εμπορίου του άρθρου 1 του αμερικανικού Συντάγματος, απαγορεύει κάθε πολιτειακή νομοθεσία που κάνει διακρίσεις ενάντια στο διαπολιτειακό ή στο διεθνές εμπόριο, καθιστώντας εφικτή την άσκηση αγωγής κατά του αντίστοιχου πολιτειακού νόμου. Εν προκειμένω, όμως, δεν πρόκειται περί διάκρισης. Αντιθέτως, πρόκειται για ζήτημα στάθμισης μεταξύ δύο νομοθετικά προστατευόμενων αγαθών, των διακινδυνευόμενων ανθρωπίνων ζωών από τη μία και της οικονομικής ανάπτυξης από την άλλη, και για προφανείς λόγους πολύ δύσκολα μπορούν οι περιορισμοί να κριθούν δικαστικώς ως αντισυνταγματικοί υπό τις παρούσες συνθήκες.
Η δεύτερη προσπάθεια του Trump να δράσει εκτός των περιοριστικών ορίων της εκτελεστικής εξουσίας έλαβε χώρα προ ολίγων ημερών, έπειτα από τις ειρηνικές διαδηλώσεις αλλά και τις βιαιοπραγίες που ακολούθησαν την ειδεχθή δολοφονία του George Floyd, όταν ο πρόεδρος δήλωσε πως ανεξαρτήτως της βούλησης των κυβερνητών, θα χρησιμοποιήσει «χιλιάδες και χιλιάδες βαριά οπλισμένους στρατιώτες» για να «επαναφέρει τον νόμο και την τάξη». Εν αντιθέσει με την προηγούμενη περίπτωση, όπου η επιβολή της άρσης των περιορισμών κείται καταφανώς εκτός του πλαισίου των προεδρικών αρμοδιοτήτων, η ανάπτυξη στρατευμάτων με προεδρική εντολή δεν είναι νομικώς απαράδεκτη. Την παράνομη φύση ανάλογης εντολής καταδεικνύει μεν το Posse Comitatus Act, 18 U.S.C. §1385 (σ.σ. αμερικανικός ποινικός κώδικας), βάσει του οποίου η ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων προς επιβολή του νόμου καθίσταται αξιόποινη πράξη, ταυτοχρόνως όμως άλλη νομοθεσία, την οποία έχει χρησιμοποιήσει ο Trump ως φόβητρο προς τους κυβερνήτες, εισαγάγει εξαιρέσεις κατά τις οποίες ο πρόεδρος μπορεί να δώσει τέτοιου είδους εντολή. Το Insurrection Act, υπογραφέν το 1807 από τον Thomas Jefferson, αναφερόταν αρχικά στη δυνατότητα επέμβασης του στρατού σε περιπτώσεις ινδιάνικων επιδρομών. Έπειτα όμως από τροποποιήσεις, με τελευταία αυτήν του 1956, προστέθηκε διάταξη η οποία επιτρέπει στον πρόεδρο να στείλει στρατεύματα σε περιπτώσεις εξεγέρσεων, ώστε να κατασταλλούν τα φαινόμενα βίας. Ο συγκεκριμένος νόμος έχει εφαρμοστεί πολλάκις. Κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 τρεις διαφορετικοί πρόεδροι έκαναν χρήση του Insurrection Act κατά τις διαδηλώσεις για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών, χωρίς να δίνεται απαραιτήτως η συγκατάθεση του εκάστοτε κυβερνήτη, ενώ ο νόμος εφαρμόστηκε τελευταία φορά το 1992, επί προεδρίας George H. W. Bush κατά την εξέγερση στο Los Angeles της California. Το 2006, έπειτα από τον τυφώνα Katrina που έπληξε βαρύτατα την πολιτεία της Louisiana, το Κογκρέσο επεδίωξε να τροποποιήσει εκ νέου τον νόμο ώστε να διευκολύνει την πραγματοποίηση μελλοντικών στρατιωτικών επεμβάσεων, η τροποποίηση όμως εν τέλει απορρίφθηκε έπειτα από ένσταση και των 50 κυβερνητών. Μέχρι στιγμής κανένας κυβερνήτης δεν έχει ζητήσει στρατιωτική επέμβαση, αν και ορισμένοι έχουν επιτρέψει την επέμβαση της Εθνοφρουράς, η οποία πάντως είναι ελεγχόμενη όχι από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση αλλά από την εκάστοτε πολιτεία. Βεβαίως, εάν τα δεδομένα αλλάξουν προς το χειρότερο, ο Trump δεν αποκλείεται να καλέσει τις στρατιωτικές δυνάμεις, καθώς πέρα από τους πολιτικούς, οι νομικοί περιορισμοί είναι λιγοστοί.
Πάντως, η σύγχυση των ορίων της εκτελεστικής εξουσίας εκ μέρους του Trump δεν οφείλεται -με πάσα επιφύλαξη- σε έλλειψη βασικών συνταγματικών, θεσμικών και νομοθετικών γνώσεων, αλλά γίνεται, όπως σχεδόν όλα, χάριν επιδείξεως και εντυπώσεων. Το καλοστημένο record low ποσοστό ανεργίας έγινε record high της τάξης του 14,7% και μαζί του η φενάκη της οικονομικής ανάπτυξης κατέρρευσε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα στην πρώτη πραγματική δυσκολία με ολέθριες συνέπειες για τους Αμερικανούς πολίτες, πάνω από 40.000.000 εκ των οποίων καταθέτουν δήλωση στο ταμείο ανεργίας. Πολλοί Ρεπουμπλικανοί και μέλη της κυβέρνησης αποστασιοποιούνται ακόμη και δημοσίως από τον πρόεδρο, τα ποσοστά αποδοχής του τελευταίου πέφτουν τις τελευταίες ημέρες κατακόρυφα και οι εκλογές του Νοεμβρίου βρίσκονται πια λιγότερο από μισό χρόνο μακριά, με αποτέλεσμα η πρώην αύρα του macho νικητή που καλλιεργούσε ο Trump να υποχωρεί και να αντικαθίσταται από έναν κεκαλυμμένο πανικό, διάχυτο στις επιλογές του προέδρου, ο οποίος παρακολουθεί την κατάσταση ανήμπορος να αντιδράσει, υποπίπτοντας στο ένα πολιτικό λάθος μετά το άλλο. Επομένως, έχει συγχύσει ο Trump τα όρια της εκτελεστικής εξουσίας; Ακόμα και καταφατική να ήταν η απάντηση, κάτι τέτοιο φαίνεται να μην τον απασχολεί ολωσδιόλου. Είναι, όμως, να απορεί κανείς; Μάλλον όχι. Η προσπάθεια πατερναλισμού των κυβερνητών και η επιβολή της τάξης με στρατιωτική επέμβαση δεν αποτελούν στην πραγματικότητα έκπληξη, αλλά το επιστέγασμα των πρακτικών ενός ανδρός αλλά όχι ενός κυρίου, ενός πολιτικώς εμπλεκόμενου αλλά όχι ενός πολιτικού ηγέτη, απότοκου της μάστιγας της αδιαφορίας και της επικράτησης ενός αμιγώς πλουτοκρατικού μοντέλου πολιτικής ανέλιξης, δίχως ανθρωπισμό, δίχως ηθική, παρά μόνο με ένστικτα της Άγριας Δύσης, εκεί όπου επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Can Trump Use the Insurrection Act to Deploy Troops to American Streets?, Lawfare, https://www.lawfareblog.com/can-trump-use-insurrection-act-deploy-troops-american-streets
- Can the Federal Government Override State Government Rules on Social Distancing to Promote the Economy?, Lawfare, https://www.lawfareblog.com/can-federal-government-override-state-government-rules-social-distancing-promote-economy
- The Insurrection Act, The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/history/2020/06/03/insurrection-act-trump-history/
- Casetext, https://casetext.com/statute/united-states-code/title-18-crimes-and-criminal-procedure/part-i-crimes/chapter-67-military-and-navy/section-1385-use-of-army-and-air-force-as-posse-comitatus
Γεννήθηκε το 2001 στην Αθήνα. Τελείωσε τη Γερμανική Σχολή Αθηνών και κατέχει δύο ξένες γλώσσες, την αγγλική και τη γερμανική. Είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Νομικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και φιλοδοξεί να ασχοληθεί με τις διεθνείς σχέσεις και τη διπλωματία. Ασχολείται αρκετά χρόνια με τη μουσική, τον αθλητισμό και μεγάλη του αγάπη είναι τα ταξίδια.
