Της Σοφίας Ζαφειροπούλου,
Η έννοια της εθνική ταυτότητας, αναπτύχθηκε τον 18ου αιώνα και έως τον 20ο, ήταν σημαντικό κομμάτι της ατομικής συνείδησης. Εμπνεύστηκε και εγκαθιδρύθηκε από ηγέτες εκείνης της εποχής, με στόχο την ενίσχυση της οικονομίας, που άλλαξε ριζικά με την βιομηχανική επανάσταση. Με τον όρο αυτό, προσδιορίζεται ένα σύνολο στοιχείων, τα οποία προσδίδουν συγκεκριμένη εθνική υπόσταση σε άτομο ή ομάδες ατόμων. Ο λόγος ύπαρξης της, καθώς και η βιωσιμότητα του ίδιου του όρου εν μέσω συνθήκες που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση, αμφισβητείται. Αποτελεί τον όρο μέσω του οποίου ομάδες ή άτομα, αυτοπροσδιορίζονται εθνικά. Παράγωγο στοιχείο της εθνικής ταυτότητας, είναι η χρήση της για τον αυτοπροσδιορισμό ή επαναπροσδιορισμό του ατόμου ή κάποιας ομάδας ατόμων.
Η παγκοσμιοποίηση θεωρείται ότι αποτελεί πηγή πολιτισμικών συγκρούσεων και απειλεί τις εθνικές ταυτότητες, καθώς επιβάλει το δυτικό τρόπο ζωή ακρίτως σε όλο τον κόσμο. Αυτό προκύπτει, καθώς η ποικιλότητα των γεγονότων, που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, έρχεται σε σύγκρουση με όσα θεωρούνται δεδομένα. Υποστηρίζεται ότι η παγκοσμιοποίηση εξασθενεί τον εθνικισμό και κατά συνέπεια παραγκωνίζει της εθνικές ταυτότητες.
Έχει όντως αποδυναμωθεί η έννοια της εθνικής ταυτότητας εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης;
Αντίθετα με αυτό που πολλοί θα περίμεναν, ως (λογική) συνέπεια της παγκοσμιοποίησης, αποδεικνύεται ότι ο ρόλος της εθνικής ταυτότητας, σταδιακά αυξάνεται από την αρχή του 21ου αιώνα. Οι εθνικές ταυτότητες δεν είναι σταθερές και αμετάβλητες. Επί της ουσίας είναι νοητικές βάσεις, που διαμορφώνονται σταδιακά βάση των εκάστοτε ιστορικών, πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών.
Υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στον εθνικισμό και την παγκοσμιοποίηση. Η αναζωπύρωση της εθνικής ταυτότητας και οι συνθήκες της παγκοσμιοποίησης είναι στοιχεία που τον ενισχύουν. Η εθνική ταυτότητα σε περιόδους κρίσεων, οδηγεί σε παθολογικές αντιδράσεις, στις οποίες ο εθνικισμός αναπτύσσεται. Για κάποιους, ο εθνικισμός είναι μια ιδιαίτερα «ελκυστική» ιδεολογία που κατευθύνει τις μάζες. Δυνατές εθνικές ταυτίσεις των πολιτών, που ενισχύθηκαν με την παγκοσμιοποίηση, είναι υπαρκτές ακόμα και στα δυτικά κράτη. Στην Ευρώπη παρατηρείται άνοδος των εθνικιστικών κομμάτων ως αποτέλεσμα των μεταναστευτικών ροών, που αντιμετωπίζονται με ανησυχία και σε κάποιες περιπτώσεις με εχθρότητα. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τράμπ, όπως και άλλοι ηγέτες χωρών, υποστηρίζει ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην παύση των μεταναστευτικών ροών προς την Αμερική.
Ο Τζον Γκρέι, διδάκτωρ του LSE, στο βιβλίο της Νέλλης Ψαρρού με τίτλο «Εθνική ταυτότητα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης», αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «ζούμε σε έναν κόσμο έντονων και συχνά αντιφατικών εξελίξεων που αναστατώνουν τις ήδη ταραγμένες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες της ύπαρξης μας. Η αλληλεπίδραση και η ποικιλότητα των γεγονότων και η σύγκρουσή τους με ότι έχουμε μάθει να θεωρούμε σταθερό σημείο αναφοράς, αποτελεί χαρακτηριστικό των τελευταίων δεκαετιών, αλλά και πηγή σύγχυσης για τους πολίτες».
Ενάντια στα προβλεπόμενα, η έννοια της εθνικής ταυτότητας, αναμένεται να ισχυροποιηθεί περισσότερο στο άμεσο μέλλον, αλλά ακόμα και στην περίπτωση της αποδυνάμωσής της, ίσως υπάρξει μια παράλληλη αναβίωση της έννοιας της θρησκευτικής ταυτότητας. Το φαινόμενο της αναβίωσης φονταμεταλιστικών κινημάτων, παρατηρείται όχι μόνο στα αναπτυσσόμενα κράτη της Ασίας, αλλά επανεμφανίζεται και σε χώρες της Δύσης. Το μέλλον των εθνικών ταυτοτήτων σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, καθώς και το πότε οι εθνικές ταυτότητες γίνονται εργαλείο χειραγώγησης, απαντάται από την αποτίμηση του ρόλου που διαδραματίζουν οι πολιτικές ιδεολογίες στη σύγχρονη πολιτική σκέψη.
Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1999. Βρίσκεται στο τρίτο έτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Ασχολείται ενεργά με τον εθελοντισμό και λατρεύει τα ταξίδια
