Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Στο ελληνικό Σύνταγμα υπάρχει μια σειρά περιορισμών για την κράτηση, τη φυλάκιση και τη σύλληψη. Επειδή σε μια δημοκρατική έννομη τάξη είναι αδιανόητο να μπορεί κανείς να συλλαμβάνεται χωρίς να συντρέχει γι’ αυτό κάποια νόμιμη προϋπόθεση, τόσο το δίκαιο της Ελλάδος όσο και το Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων και η ΕΣΔΑ (στα οποία έχει προσχωρήσει η Ελλάδα) προβλέπουν την απαγόρευση αυθαίρετης σύλληψης.
Αρχικά, ξεκινώντας από το ελληνικό Σύνταγμα παρατηρούμε ότι υπάρχει ρητή απαγόρευση της αυθαίρετης σύλληψης. Το άρθρο 6 παρ. 1 αναφέρει ότι: «Κανένας δε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται, χωρίς αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα, που πρέπει να επιδοθεί τη στιγμή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση». Από αυτό και φαίνεται ότι υπάρχει από τον νομοθέτη γενικός απαγορευτικός κανόνας, που απαγορεύει εντελώς την αυθαίρετη σύλληψη ή τη στέρηση της ελευθερίας αν δεν ακολουθούνται οι ειδικές συνταγματικές εγγυήσεις που αναφέρονται περιοριστικά στη συνέχεια. Με αυτόν τον τρόπο, το Σύνταγμα εξειδικεύει το δικαίωμα της προσωπικής ελευθερίας που κατοχυρώνει ήδη στο άρθρο 5 παράγραφος 3.
Σημειώνεται ότι αυτή η απαγόρευση δεν αφορά μόνο την πιο γνωστή στο ευρύ κοινό ποινική διαδικασία, αλλά και στη διοικητική διαδικασία, καθώς δεν επιχειρείται κάποια διάκριση από το κείμενο του Συντάγματος. Η έννοια της σύλληψης, επίσης, δεν είναι τεχνικά νομικός όρος, συνεπώς γίνεται δεκτό ότι όταν γίνεται λόγος για σύλληψη θα πρέπει να εννοηθεί και οποιαδήποτε ενέργεια της διοίκησης, η οποία ασκεί κυριαρχικό ρόλο και μεταφράζεται στο αντίστοιχο αποτέλεσμα. Ενδιαφέρον έχει το αν η προσαγωγή αποτελεί σύλληψη. Στα πλαίσια της προσαγωγής, συμβαίνει συνήθως ότι το αστυνομικό όργανο οδηγεί το πρόσωπο στο τμήμα για περαιτέρω έλεγχο ή εξακρίβωση στοιχείων που δεν ήταν δυνατή νωρίτερα. Εφόσον η διαδικασία του ελέγχου συμβαίνει σε εύλογο χρόνο και ο ελεγχόμενος αφήνεται ελεύθερος αμέσως μετά, η προσαγωγή δε θεωρείται σύλληψη.
Η προστασία από την αυθαίρετη προσβολή της ατομικής ελευθερίας βρίσκεται από παλιά στη συνταγματική ιστορία της Ελλάδος, καθώς ήδη από το Σύνταγμα της Επιδαύρου και της Τροιζήνας υπήρχαν τέτοιες διατάξεις. Το Σύνταγμα του 1844 περιείχε την απαγόρευση της αυθαίρετης σύλληψης στο άρθρο 5, και από τότε η διάταξη υπήρχε σε όλα τα ελληνικά Συντάγματα.
Η προστασία της ατομικής ελευθερίας κατοχυρώνεται και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), στο άρθρο 5. Η Ελλάδα έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση, η οποία είναι πλέον κομμάτι του ελληνικού δικαίου σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος. Τέλος, η απαγόρευση αυθαίρετης σύλληψης προβλέπεται και από το Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων, το οποίο υπεγράφη στη Νέα Υόρκη από τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών και κυρώθηκε στην Ελλάδα με τον ν. 2462/1997. Το ΔΣΑΠΔ στο άρθρο 9 παράγραφος 1 προβλέπει τα εξής: «Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια του προσώπου του. Κανείς δεν υποβάλλεται σε αυθαίρετη σύλληψη ή κράτηση». Στην επόμενη παράγραφο αναγράφεται ότι ο καθένας κατά τη στιγμή της σύλληψής του πρέπει να πληροφορείται τον λόγο της σύλληψης και τις κατηγορίες που υπάρχουν εναντίον του. Τα πρόσωπα μπορούν, αν θεωρούν τη σύλληψή τους παράνομη, να προσφύγουν στη δικαιοσύνη και σε περίπτωση παράνομης σύλληψης, το κράτος μπορεί να κληθεί να καταβάλει αποζημίωση.
Πηγές
- Ν. 2462/1997: Κύρωση του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στο Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και του Δευτέρου Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στο Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα σχετικού με την κατάργηση της ποινής του θανάτου.
- https://powerpolitics.eu/: Ελευθερία Και Ασφάλεια Του Ατόμου – Απαγόρευση Παράνομης Κράτησης.
Γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Νομικής στο ΕΚΠΑ. Αναπτύσσει ιδιαίτερη δράση σε φοιτητικούς οργανισμούς και εκδηλώσεις, βρίσκεται στο διοικητικό συμβούλιο της Unique Minds και έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια και ημερίδες. Την ενδιαφέρει η συγγραφή νομικών και λογοτεχνικών άρθρων, τάσεις τις οποίες ικανοποιεί η συμμετοχή της στο OffLine Post. Γνωρίζει Αγγλικά και Γερμανικά.
