Της Σταυρούλας Τζιόρα,
Ο πόλεμος των έξι ημερών ξεκίνησε στις 5 Ιουνίου 1967 και ολοκληρώθηκε στις 10 Ιουνίου, θέτοντας υπό νέα βάση τις σχέσεις των αραβοϊσραηλινών. Η προσπάθεια της διασκορπισμένης σε όλο τον κόσμο εβραϊκής κοινότητας να επιστρέψει στα πάτρια εδάφη αποτελούσε φλέγον αίτημα ήδη από τον 19ο αιώνα, όπου με διακήρυξη του Σιωνιστικού Συμβουλίου το 1986 αναφέρθηκε στο «δικαίωμα του εβραϊκού λαού στην εθνική αναγέννηση σε δική του χώρα».
Η κατάσταση στην περιοχή οξυνόταν διαρκώς λόγω του αυξανόμενου αριθμού Εβραίων προσφύγων που κατέφθαναν στην Παλαιστίνη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις έπειτα από το Ολοκαύτωμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου προχώρησαν στην απόφαση ίδρυσης ισραηλινού κράτους, γεγονός που είχε ερμηνευθεί από πολλούς ιστορικούς μελετητές ως αίσθημα ενοχής για τα δεινά που προξένησαν στους Εβραίους, αλλά από την άλλη μεριά είχε ερμηνευθεί ως προσπάθεια απομάκρυνσής τους από την Ευρωπαϊκή ήπειρο. Στις 14 Μαΐου 1948, ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Σιωνιστικού Κογκρέσου Δαβίδ Μπεν-Γκουριόν διάβασε την ιδρυτική διακήρυξη του κράτους του Ισραήλ στο μουσείο Τελ Αβίβ. Για τους Εβραίους της διασποράς αποτέλεσε την επισημοποίηση της επιστροφής τους στη Γη της Επαγγελίας ενώ για τους Άραβες που αποτελούσαν πληθυσμιακή πλειοψηφία στην Παλαιστίνη ήταν η «ημέρα της Καταστροφής» (Nakba), η έξοδός τους από τα πατρογονικά εδάφη.
Το 1948 και το 1956 διεξήχθησαν δύο Αραβοϊσραηλινοί πόλεμοι με νικητή το Ισραήλ το οποίο θεμελιώνεται στρατιωτικά και πληθυσμιακά στην περιοχή, οξύνοντας τις ήδη τεταμένες σχέσεις με τους αραβικούς λαούς. Τον Νοέμβριο του 1966, Συρία και Αίγυπτος συνάπτουν συμφωνία με βάση την οποία οποιαδήποτε ισραηλινή επίθεση εναντίον της μιας θεωρείται ως επίθεση ενάντια και στις δύο. Η ένταση στα σύνορα των χωρών αυξήθηκε όταν διενεργήθηκαν επιδρομές από τον Λίβανο και την Ιορδανία εναντίον του Ισραήλ, το οποίο εκμεταλλεύτηκε τις επιδρομές αυτές και προχώρησε σε στρατιωτικά αντίποινα. Ωστόσο, η κατάσταση στη μεθόριο Αιγύπτου-Ισραήλ δεν είχε λάβει ακόμη μορφή στρατιωτικής σύρραξης. Ο Νάσερ, βέβαια, δεχόταν πιέσεις από τους Σύριους αλλά και τους Παλαιστινίους να επιτεθεί στο Ισραήλ, επίθεση την οποία ο Νάσερ δεν επιθυμούσε άμεσα.
Μια πληροφορία που προήλθε από τη Σοβιετική Ένωση οδήγησε τον Νάσερ να πάρει κάποιες αποφάσεις που οδήγησαν στη σύγκρουση. Η πληροφορία ότι στο Ισραήλ προετοίμαζαν τα άρματα μάχης για επίθεση οδήγησε τον Νάσερ να θέσει σε γενικό συναγερμό τις στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας, ενώ παράλληλα η Συρία, η Ιορδανία και το Ιράκ προέβησαν στην ίδια ενέργεια. Ακόμη, απαίτησε την απομάκρυνση των δυνάμεων του Ο.Η.Ε όπου είχαν εγκατασταθεί εκεί από το 1957 από τη μεθόριο στο Σινά, γεγονός που πέτυχε τελικά. Τέλος, έκλεισε -κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου- τα στενά του Τιράν, έτσι ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς πολεμικού υλικού και πετρελαίου στο Ισραήλ.
Το πρωί της 5ης Ιουνίου, το Ισραήλ προέβη σε αεροπορικό αιφνιδιασμό που σήμανε την έναρξη του πολέμου. Η ισραηλινή αεροπορία εξαπέλυσε γενική επίθεση εναντίον αιγυπτιακών, ιορδανικών και συριακών αεροδρομίων χωρίς να γίνει αντιληπτή από τα εχθρικά ραντάρ. Έτσι μέσα σε λίγες ώρες κατέστρεψε την αιγυπτιακή πολεμική αεροπορία η οποία δεν πρόλαβε να αντιδράσει στην αιφνιδιαστική αυτή επίθεση. Η τεχνολογική υπεροχή της και η υψηλού επιπέδου εκπαίδευση του προσωπικού της παράλληλα με την έλλειψη εξοπλισμού και ικανού προσωπικού των γειτονικών αραβικών κρατών καθιστούσαν το Ισραήλ υπερδύναμη και απόλυτο κυρίαρχο επί αέρος.
Παράλληλα, επί ξηράς οι ισραηλινές δυνάμεις με σχετική ευκολία κατάφεραν να καταλάβουν το Σινά, φτάνοντας ως την ανατολική πλευρά της Διώρυγας του Σουέζ και στη Λωρίδα της Γάζας. Η Ιορδανία πάλεψε σκληρά για τη διατήρηση της Ναπλούς, η οποία τελικά έπεσε στα χέρια των Ισραηλινών. Με την απώλεια της Ναπλούς, η πολεμική προσπάθεια της Ιορδανίας ολοκληρώνεται και αποδέχονται την κατάπαυση πυρός που πρότεινε ο Ο.Η.Ε. Την τέταρτη μέρα 8 Ιουνίου, έπειτα από σφοδρές μάχες με την Αίγυπτο, ο Νάσερ υποχωρεί και καταθέτει τα όπλα.
Έχοντας θέσει εκτός μάχης τους δύο από τους 3 αντιπάλους του, το Ισραήλ τίθεται ενάντια στη Συρία η οποία είχε διατηρήσει παθητική στάση τις προηγούμενες ημέρες. Σκληρές μάχες πραγματοποιήθηκαν στο μέτωπο της Συρίας με στόχο την κατάληψη των υψωμάτων Γκολάν, οι οποίες τελικά κατελήφθησαν στις 10 Ιουνίου. Τότε λήγει και η συριακή πολεμική προσπάθεια και συνομολογείται κατάπαυση του πυρός. Το Ισραήλ απεδείχθη ο απόλυτος νικητής με μόλις 800 θύματα και ελάχιστες εξοπλιστικές απώλειες. Αντιθέτως, οι απώλειες των Αιγυπτίων σε ανθρώπινες ζωές και υλικά ήταν τεράστιες.
Η επικράτηση του Ισραήλ στον πόλεμο αυτόν εδραίωσε την κυριαρχία του, αυξάνοντας τα κεκτημένα εδάφη και προσδίδοντας σημαντικό κύρος στη στρατιωτική του δύναμη. Στο εσωτερικό των συνόρων του διαβιούν εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, πολλοί εκ των οποίων παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς καταφεύγοντας στην Ιορδανία. Ωστόσο, ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιοι θα παραμείνουν εντός ισραηλινών συνόρων. Η ήττα των Αράβων υπήρξε ολοκληρωτική και έθεσε ερωτήματα θρησκευτικού τύπου στους λαούς αυτούς. Μήπως οι ήττες και τα δεινά οφείλονταν στην απομάκρυνσή τους από τον Αλλάχ; Τέτοιου είδους ερωτήματα βασάνιζαν τους Άραβες οι οποίοι με το πέρασμα των χρόνων απομάκρυναν από το μυαλό τους τις ιδέες περί παναραβισμού. Σημαντικό ήταν και το πολιτικό πλήγμα μιας και αμφισβητήθηκε ο βασικός εκφραστής του αραβικού εθνικισμού, Νάσερ. Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί κατοικούν εντός κοινής επικράτειας, γεγονός που προκαλεί μέχρι και σήμερα εντάσεις που έχουν λάβει τη μορφή σύγκρουσης· όπως το 1987 όταν έγινε η πρώτη μεγάλη εξέγερση των Παλαιστινίων, η Ιντιφάντα, με την οποία κατορθώνουν να φέρουν κάποια εδάφη υπό παλαιστινιακή διοίκηση. Ωστόσο, τα καίρια ζητήματα της Ιερουσαλήμ, των υδάτων και των προσφύγων παραμένουν άλυτα οξύνοντας περισσότερο τις ήδη τεταμένες σχέσεις, απόρροια των οποίων ήταν νέες συγκρούσεις με εκατοντάδες θύματα.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Halliday, F (2010), ‘Η Μέση Ανατολή στις Διεθνείς Σχέσεις, ισχύς πολιτική και ιδεολογία’, 1η εκδ, εκδόσεις Ξιφάρας
- Oren, M. (2002), Six days of war, june 1967 and the making of the modern middle east, Random house publishing
- Χουρχούλης, Δ. (2017), ‘Ο Πόλεμος των 6 Ημερών’, Καθημερινή
