Του Παναγιώτη Τσελέκη,
Η εκκλησιαστική πολιτική του Καποδίστρια επικεντρώθηκε σε τρία βασικά προβλήματα:
- Στη ρύθμιση της διοίκησης της Εκκλησίας, καθώς πολλές Εκκλησιαστικές Επαρχίες, που βρίσκονταν εντός του νέου κράτους, ήταν ακέφαλες λόγω του θανάτου πολλών ιεραρχών κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα
- Στη ρύθμιση των σχέσεων των εκκλησιαστικών επαρχιών του ελληνικού κράτους με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η επικοινωνία των οποίων είχε διακοπεί λόγω της Επανάστασης
- Στη μόρφωση του κλήρου και στην ηθική διαπαιδαγώγηση του λαού.
Πριν την επίλυση αυτών, θέλησε να ενημερωθεί λεπτομερώς για την ηθική, θρησκευτική και υλική κατάσταση της Εκκλησίας. Για τον σκοπό αυτό, διόρισε πενταμελή Εκκλησιαστική Επιτροπή, αποτελούμενη από τους πλέον μορφωμένους και έμπειρους στα εκκλησιαστικά πράγματα αρχιερείς: Γερασίμου Αιγίνης, Δανιήλ Τριπόλεως, Νεοφύτου Ταλαντίου, Ιωσήφ Ανδρούσης και Ιωνά Δαμάλων, οι οποίοι του υπέβαλαν διαφωτιστικές Εκθέσεις για την τότε κατάσταση της Εκκλησίας. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές, προχώρησε στην ίδρυση της Γραμματείας για τα Εκκλησιαστικά πράγματα και τη Δημοσία Εκπαίδευση, αποδεικνύοντας ότι αυτούς τους δύο τομείς του θεωρούσε στενά συνδεδεμένους. Πρώτο Γραμματέα διόρισε το Ν. Χρυσόγελο, εκπαιδευτικό, αγωνιστή και πολιτικό. Βασικές επιδιώξεις του Καποδίστρια ήταν η βελτίωση του κλήρου, η εκκλησιαστική ευνομία και ευταξία καθώς και η οικονομική εξασφάλιση του κλήρου της Ελλάδας, βασική προϋπόθεση για την απρόσκοπτη επιτέλεση του ιερού του έργου. Προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν και οι ενέργειές του που αποσκοπούσαν στην αφαίρεση των πολιτικών ή δικαστικών εξουσιών από τον κλήρο και ιδίως του ανώτερου και ο περιορισμός του αποκλειστικά στη θρησκευτική δικαιοδοσία του.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, και όντας και ο ίδιος βαθιά θρησκευόμενος, επέμενε στην ακριβή τήρηση των ιερών κανόνων, στη διαφύλαξη των εκκλησιαστικών κτημάτων με την απαγόρευση της εκποίησης ή της μακροχρόνιας ενοικίασης αυτών από τους ηγούμενους των μοναστηριών, καθώς και την καθιέρωση περιορισμών στη χειροτόνηση λειτουργών που ήταν ακατάλληλοι.
Ο Καποδίστριας φρόντισε, επίσης, και για τη μόρφωση του κλήρου καθώς πίστευε ότι μέσω της βελτίωσής του επιτυγχάνεται ταυτόχρονα και η επανόρθωση του λαού, η οποία συντελείται μόνο μέσω «της ιεράς θρησκείας και της ορθής παιδείας». Έτσι, στις 30 Οκτωβρίου 1830 στο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, στον Πόρο, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του πρώτου Εκκλησιαστικού Σχολείου. Σ’ αυτό, οι δεκαπέντε και πλέον υπότροφοι διδάσκονταν την Ελληνική Γλώσσα, την Ιερά Ιστορία, την Κατήχηση, την Τελετουργική, την ερμηνεία των Θείων Γραφών, τη Θεολογία, τη Ρητορική, τη Λογική, το Κανονικό Δίκαιο. Ιδιαίτερο ήταν το ενδιαφέρον του και για τη διδασκαλία της εκκλησιαστικής μουσικής.
Σε ό,τι αφορά το πρόβλημα των σχέσεων της Εκκλησίας της Ελλάδας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο Κυβερνήτης επιδίωξε την επίλυση αυτού διά της κανονικής οδού, δηλαδή της χορήγησης κάποιας μορφής ανεξαρτησίας στην Εκκλησία της Ελλάδος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο κατόπιν διαπραγματεύσεων με αυτό, προσπάθεια όμως που δεν ολοκληρώθηκε λόγω της δολοφονίας του.
Βιβλιογραφία
- Ε. Κωνσταντινίδης, «Ιωάννης Καποδίστριας και η εκκλησιαστική του πολιτική», Αθήνα 1977, σ. 54,61
- Α. Ε. Βακαλόπουλος, «Ιστορία του Νέου Ελληνισμού», Αθήνα 1988, σ. 208-209
- Συλλογικό, «Ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας», Αθήνα 2015, σ. 138
