Της Νικολέτας Ζιώγα,
Αναμφίβολα, ζούμε σε μια εποχή στην οποία η τεχνολογία και η επιστήμη εξελίσσονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Οι επανδρωμένες αποστολές στο διάστημα, οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές οργάνων, η τεχνητή νοημοσύνη αποτελούν μόνο ένα μικρό δείγμα των επιστημονικών υποθέσεων που κατέληξαν να γίνονται απτή πραγματικότητα. Ο σύγχρονος κόσμος είναι αυτόπτης μάρτυρας μιας τεχνολογικής απαρχής που αναμένεται να ξεπεράσει τα όρια της φαντασίας. Ως γνωστόν και η κλωνοποίηση αποτελεί ένα από τα πολλά στοιχήματα που έχει θέσει ο επιστημονικός κόσμος, η οποία, αν και βρίσκεται ακόμη υπό μελέτη, φαίνεται να βαδίζει προς την τελειοποίηση των πρακτικών της.
Μετά από πολλά χρόνια ατελέσφορων προσπαθειών Αμερικανοί γενετιστές κατάφεραν να δημιουργήσουν τα πρώτα κλωνοποιημένα ανθρώπινα εμβρυικά βλαστοκύτταρα, αυξάνοντας τις προσδοκίες της επιστημονικής κοινότητας για κλωνοποίηση όχι μόνο μεμονωμένων κυττάρων αλλά και ολόκληρων οργανισμών. Η επαναστατική αυτή εξέλιξη ωστόσο, εγείρει εκ νέου το ζωτικό ερώτημα, κατά πόσο είναι εφικτή και επιτρεπτή από βιοηθική σκοπιά η πλήρης κλωνοποίηση ενός ανθρώπου. Το μεγαλύτερο μέρος των ειδικών που εξειδικεύονται σε θέματα γενετικής μηχανικής στηλιτεύει την εφαρμογή αυτού του είδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς ελλοχεύει κινδύνους και απρόβλεπτες γενετικές ανωμαλίες.
Μολαταύτα, υπάρχει μια μερίδα επιστημόνων που υποστηρίζουν την προοδευτικότερη όψη του νομίσματος, σύμφωνα με την οποία η κλωνοποίηση δύναται να χρησιμοποιηθεί για λόγους ίασης θανατηφόρων ασθενειών ή για την εξ ολοκλήρου παραγωγή υγιών και πλήρως λειτουργικών ιστών και οργάνων. Με τον τρόπο αυτό, διευκολύνεται η διαδικασία των μεταμοσχεύσεων ενώ παράλληλα, μειώνονται οι πιθανότητες απόρριψης του μοσχεύματος από τον λήπτη μιας και η γενετική ταυτότητα μεταξύ των δύο είναι κοινή. Το θεραπευτικό αυτό είδος κλωνοποίησης, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει τη σανίδα σωτήριας κάποιου τετραπληγικού που παρουσιάζει σοβαρές κινητικές δυσλειτουργίες ή ενός νεφροπαθή που θα επιθυμούσε να απαλλαγεί από τις βασανιστικές νεφροκαθάρσεις.
Τα ηθικά και νομικά διλήμματα όμως που ανακύπτουν συνεχώς και καθιστούν το ζήτημα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο δεν αφορούν τόσο τη θεραπευτική μορφή κλωνοποίησης όσο την αναπαραγωγική. Η τελευταία, όπως υποδηλώνει και η ρίζα της λέξης, στοχεύει στην αναπαραγωγή, τη δημιουργία δηλαδή πανομοιότυπων αντιγράφων ολόκληρων οργανισμών. Η ασεξουαλική αυτή αναπαραγωγική μέθοδος, που φυσικά δεν προϋποθέτει τον ανασυνδυασμό των γονιδίων των δύο φύλων και επομένως, αναιρεί τον αστάθμιστο παράγοντα του τυχαίου, κατασκευάζει ένα νέο έμβρυο με προκαθορισμένα γενετικά χαρακτηριστικά, καταστρατηγώντας έτσι κατάφωρα τη μοναδικότητα του ατόμου. Πρόκειται ουσιαστικά, για την εξόφθαλμη παραβίαση του ανθρωπίνου δικαιώματος στην ελεύθερη ανάπτυξη τού εαυτού και συνιστά υπέρτατη προσβολή της ατομικής αξιοπρέπειας. Εκτός αυτού όμως, ο κίνδυνος δημιουργίας ανθρωπόμορφων με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, ο κατά παραγγελία σχεδιασμός εμβρύων, το ενδεχόμενο γέννησης μιας νέας «Αρίας φυλής» από κάποιον ηγέτη με υπερανεπτυγμένο «εγώ», κατέστησαν την κλωνοποίηση ανεπίτρεπτο πειραματισμό υψηλού ρίσκου, με αποτέλεσμα να απαγορευτεί και μάλιστα ρητά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την UNESCO το 1997, καθώς επίσης και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος μάλιστα τον χαρακτήρισε ηθικά απαράδεκτο. Όσον αφορά τη χώρα μας, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση που αφορά τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 1998 και έκτοτε επιτρέπει την έρευνα μόνο πάνω στη θεραπευτική κλωνοποίηση.
Σ’ αυτό το σημείο, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ο ρόλος του επιστήμονα και στο παρελθόν αλλά πολύ περισσότερο στις μέρες μας κρίνεται αξιοσημείωτος, εφόσον είναι εκείνος που φέρει ακέραια την ηθική ευθύνη τόσο για επιτεύγματα όσο και για αποτυχίες που επηρεάζουν αναπόφευκτα το ευρύτερο σύνολο. Η επιστήμη έχει επωμιστεί το καθήκον να λειτουργεί για χάρη του ανθρώπου και όχι ερήμην του. Αν όμως τα επιτεύγματα του ανθρώπου αρχίσουν να μην πειθαρχούν στα κελεύσματά του, τότε όσο θα αναπτύσσεται η επιστήμη τόσο θα καταστρέφει την προϋπόθεσή της, τον Άνθρωπο. Η παγκοσμιότητα των προβλημάτων, η μετάθεση των ανταγωνισμών των κρατών στο επιστημονικό πεδίο και οι ενδεχόμενες επιπτώσεις από την κακή χρήση των επιστημονικών επιτευγμάτων καθιστούν την ευθύνη των σύγχρονων επιστημόνων ακόμη πιο σοβαρή όχι μόνο απέναντι στους συγχρόνους τους, αλλά και απέναντι στις επερχόμενες γενιές.
Αυτό που ίσως εν τέλει χρειάζεται η ανθρωπότητα είναι η παρουσία πραγματικών μαθηματικών, φυσικών, χημικών και βιολόγων που να διέπονται από αισθήματα ηθικής και να έχουν ενσυναίσθηση τού χρέους τους. Τίποτα περισσότερο. Όλα τα άλλα δεν είναι παρά επικίνδυνη και στείρα φλυαρία.
Πηγές
- <https://plato.stanford.edu/entries/cloning/#HumRepClo
- https://sciencing.com/pros-cons-cloning-5453902.html>
- https://www.efsyn.gr/epistimi/epistimonika-nea/140568_i-klonopoiisi-toy-anthropoy-parabiazei-ti-fysi>
- https://www.dw.com/el/20-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%BB%CF%89%CE%BD%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%BB%CF%85/a-37732383>
- https://www.ekklisiaonline.gr/protaseis/ygeia/klonopiisi-otan-anthropi-thelisan-na-miasoun-sto-theo/>
- http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C130/652/4164,19427/extras/activities/indexd_01_clonism/indexd_01_clonopoihsh.pdf
- http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C130/652/4164,19427/extras/activities/indexd_01_clonism/indexd_01_clonopoihsh.pdf
Γεννήθηκε το 2001 στην Αθήνα και είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε του ΕΚΠΑ. Το 2018 συμμετείχε σε μαθητικούς αγώνες επιχειρηματολογίας-αντιλογίας. Μιλάει τέσσερις γλώσσες, λατρεύει τα ταξίδια και είναι υποστηρίκτρια της αρχής: «Μη σταματάς ποτέ να μαθαίνεις».
