Της Ιωάννας Παπαδοπούλου,
Η Γαλλία αποτελεί, σήμερα, μία από τις μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις, έχοντας προχωρήσει στις πρώτες δοκιμές της στα μέσα του 20ου αιώνα, επί της κυβερνήσεως Σαρλ ντε Γκωλ (Charles de Gaulle). Συγκεκριμένα, ο πρώην Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ντελ Γκωλ, μέσω της πυρηνικής δύναμης, επεδίωξε, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της χώρας του από τις δύο υπερδυνάμεις της εποχής, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τη Σοβιετική Ένωση.
Οι γαλλικές πυρηνικές δοκιμές στην Αλγερία και στη Γαλλική Πολυνησία
Ανάμεσα στην περίοδο 1960 και 1996, έλαβαν χώρα, κατά προσέγγιση, 200 γαλλικές πυρηνικές δοκιμές, πρώτα στην έρημο της Αλγερίας και μετέπειτα στη Γαλλική Πολυνησία. Η πρώτη, μάλιστα, γαλλική πυρηνική δοκιμή, «Gerboise bleue», όπως ονομάστηκε, πραγματοποιήθηκε το Φεβρουάριο του 1960 στη Σαχάρα, υπό την προεδρία του Ντε Γκωλ, λίγα μόλις χρόνια μετά τις «Συμφωνίες του Εβιάν», που επισφράγισαν το τέλος του πολέμου στην Αλγερία και την ανεξαρτησία της τελευταίας από τη Γαλλία. Επεξηγηματικά, την περίοδο εκείνη, η γαλλική κυβέρνηση υλοποίησε, υπό άκρα μυστικότητα, 57 δοκιμές στην Αλγερινή έρημο. Πιο λεπτομερώς, στις 13 Φεβρουαρίου 1960, μία βόμβα πλουτωνίου πυροδότησε μία γιγαντιαία έκρηξη στην πόλη Reggane της Αλγερίας. Οι κάτοικοί της ένιωσαν τη γη να σείεται και είδαν έναν τεράστιο καπνό να έχει κατακλείσει τον ουρανό. Η γαλλική ατομική βόμβα που εξερράγη ευθύνεται, έως και σήμερα, για πλήθος ασθενειών, που, λόγω της ακτινοβολίας, έχουν σημαντική αύξηση στην Αλγερία. Ωστόσο, λίγες μέρες μετά την έκρηξη, η γαλλική κυβέρνηση έσπευσε να καθησυχάσει τους κατοίκους πως τα επίπεδα ραδιενέργειας βρίσκονταν στα επιτρεπτά όρια. Στην πραγματικότητα, οι επιπτώσεις της δοκιμής έπληξαν όλη τη Δυτική Αφρική και σχετίζονται με πολλές μορφές καρκίνου, γεγονός που αποκαλύφθηκε μόλις τον 21ο αιώνα.
Τα επόμενα χρόνια, τη θέση της Αλγερίας έλαβε η Γαλλική Πολυνησία. Μία πυρηνική βόμβα, πολύ πιο ισχυρή από εκείνη του 1960, εγκαινίασε το 1966 τις πυρηνικές δοκιμές, που πραγματοποιήθηκαν έως το 1996 στην Πολυνησία. Συγκεκριμένα, οι πυρηνικές δραστηριότητες στις ατόλες Μουρουρόα και Φανγκαταούφα, ήτοι στους κοραλλιογενείς νήσους της Πολυνησίας, προκάλεσαν πλήθος αντιδράσεων, λόγω του κύματος ραδιενέργειας, που έπληξε όλα τα νησιά του συμπλέγματος. Επιπρόσθετα, το επόμενο διάστημα ακολούθησαν υποθαλάσσιες δοκιμές, καθόσον οι κάτοικοι των νήσων διαμαρτύρονταν για τις γαλλικές ενέργειες επί του εδάφους τους.
Οι διαμαρτυρίες για την παύση των πυρηνικών δοκιμών συνεχίστηκαν την περίοδο 1981 έως 1995, όταν ο Φρανσουά Μιτεράν (François Mitterrand) διατελούσε Πρόεδρος της Γαλλίας. Το 1985, οι γαλλικές μυστικές υπηρεσίες τοποθέτησαν δύο βόμβες, βυθίζοντας το πλοίο «Rainbow Warrior» της Greenpeace, που στόχευε στην αποτροπή των γαλλικών δοκιμών στην Πολυνησία. Αποτέλεσμα της ενέργειας αυτής, ήταν να χάσει τη ζωή του ένα μέλος του πληρώματος και, φυσικά, η συνέχιση των πυρηνικών δοκιμών. Την πολιτική του προκατόχου του ακολούθησε και ο Πρόεδρος Ζακ Σιράκ (Jacques Chirac), ο οποίος, ένα μήνα μετά την εκλογή του, το 1995, ανήγγειλε την επανεκκίνηση των γαλλικών δοκιμών στον Ειρηνικό. Έπειτα από ένα χρόνο, το 1996, λόγω των περιβαλλοντικών εξεγέρσεων και των πολιτικών πιέσεων, ο Σιράκ αναγκάστηκε να διακόψει τις δοκιμές, με αποτέλεσμα, όμως, η προεδρία του να έχει στιγματιστεί από τις συνεχείς διαμάχες για τα πυρηνικά.
Το τέλος και η αναγνώριση των πυρηνικών δοκιμών
Το 1996 υπεγράφη η «Συνθήκη για την πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών» (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty) και, έκτοτε, η Γαλλία έχει δεσμευτεί πως δε θα υλοποιήσει περαιτέρω δοκιμές. Το 2016, ο πρώην Πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ (François Hollande), αναγνώρισε τις επιπτώσεις των πυρηνικών τόσο στην υγεία, όσο και στο περιβάλλον, που προέκυψαν μεταξύ της περιόδου 1966 και 1996 στη Γαλλική Πολυνησία, υποστηρίζοντας την επανεξέταση των αιτήσεων για την αποζημίωση των πληγέντων. Στο ίδιο πλαίσιο, τον Οκτώβριο του 2018, οι κάτοικοι της Γαλλικής Πολυνησίας μετέφεραν το ζήτημα στο «Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο» στη Χάγη, κατηγορώντας τη Γαλλία για την επιβολή των πυρηνικών εγκαταστάσεων και, ως φυσικό επακόλουθο, για τους αυξημένους θανάτους, λόγω της ραδιενέργειας. Ένα χρόνο αργότερα και, συγκεκριμένα, το Μάιο του 2019, το γαλλικό Κοινοβούλιο αναγνώρισε επίσημα τις επιπτώσεις των πυρηνικών δοκιμών στην Πολυνησία, γεγονός που ανέμεναν εδώ και πολύ καιρό τα 118 νησιά του Νότιου Ειρηνικού. Ειδικότερα, το κείμενο αναγνώρισης διευκρινίζει, ότι η Γαλλία είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση και τη συντήρηση των τοποθεσιών που υλοποιήθηκαν οι δοκιμές, καθώς και την υποστήριξη της οικονομικής ανάκαμψης της Γαλλικής Πολυνησίας μετά τη διακοπή των πυρηνικών δραστηριοτήτων.
Τελικώς, εξάγεται εύκολα το συμπέρασμα πως οι πυρηνικές δοκιμές σε εδάφη όπου η Γαλλία κατείχε τον έλεγχο την καθιστούν, έως και σήμερα, μία μεγάλη πυρηνική δύναμη, αλλά κυρίως έναν άσπονδο σύμμαχο για τις πρώην αποικίες της. Κατά συνέπεια, οι πολιτικές των πρώην προέδρων της αμαύρωσαν τη διεθνή εικόνα της Γαλλίας και φανέρωσαν πως η επιθυμία των κρατών για περισσότερη ισχύ στο διεθνές σύστημα παραγκωνίζει τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα, όσο και την ηθική του εκάστοτε κυβερνώντος.
