Του Τάσου Μοσχονά,
Λίγα γεγονότα στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα μπορεί κανείς να πει πως έχουν καθορίσει μια εποχή και έχουν μεταβάλλει πολιτικές συνθήκες, σε σημείο που πολλοί να αναρωτιούνται «και τι θα γινόταν εάν δεν». Ένα από αυτά είναι και η δολοφονία του Robert “Bobby” Kennedy.
Η μοιραία συνάντησή του στις 5 Ιουνίου του 1968 με τον Παλαιστίνιο Sirhan Sirhan και ο θάνατός του την επόμενη μέρα καθόρισε σημαντικά την πολιτική ιστορία των ΗΠΑ, στερώντας πιθανώς από τους Αμερικανούς έναν Πρόεδρο που θα έφερνε ένα συναίσθημα ελπίδας και αντίστασης σε κοινωνικές αδικίες σε μια ταραχώδη περίοδο μεγάλων αλλαγών. Ποιος ήταν, όμως, ο Robert Kennedy και γιατί λογίζεται ως ένας εκ των πολιτικών πρωταγωνιστών των δεκαετιών του 1950 και του 1960;
Γεννηθείς το 1925 σε μία εκ των ισχυρότερων οικογενειών της Αμερικής, ο Robert ήταν γιος του πανίσχυρου επιχειρηματία και πολιτικού Joseph P. Kennedy. Η θέση του ως ένας εκ των νεότερων μελών της οικογένειας τον έφερνε συχνά σε δεύτερη μοίρα, καθώς οι γονείς του εστίαζαν περισσότερο στον μεγαλύτερο αδερφό του, John. Αυτή η έλλειψη προσοχής σήμαινε πως ο Robert μεγάλωσε με ένα ιδιαίτερο αίσθημα ελευθερίας βούλησης. Σε συνδυασμό με τα οικογενειακά τραπέζια, που κατά δηλώσεις αυτού αποτελούσαν «σχολείο», ο Robert έλαβε μια εξαιρετική εκπαίδευση φοιτώντας σε εξέχοντα πανεπιστήμια των ΗΠΑ σπουδάζοντας Διακυβέρνηση στο Harvard και Νομικά στο University of Michigan.
Από τις πρώτες του κινήσεις στον χώρο της πολιτικής φαινόταν πως ο Robert θα εκφράσει άφοβα και ανοιχτά αντίθετη γνώμη στα κακώς κείμενα της εποχής του, χωρίς να νοιάζεται ιδιαίτερα για τις όποιες συνέπειες σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο. Σε αυτήν την παρρησία, ίσως, συνέβαλε και η προστασία που του παρείχε η ισχυρότατη οικογένειά του, που σε κάθε παρακινδυνευμένο εγχείρημα θα τον υποστήριζε με την ισχυρή θέση της στο πολιτικό γίγνεσθαι.
Και παρακινδυνευμένα ήταν πράγματι. Αφού ανέλαβε την καμπάνια του αδερφού του John για τη Γερουσία το 1952, μπήκε στο προσωπικό της επιτροπής του πανίσχυρου Γερουσιαστή Joseph McCarthy, γνωστού για την ανελέητη καταδίωξη υπόπτων φιλο-κομμουνιστών, την οποία δε δίστασε, μάλιστα, παραιτούμενος, να αναφέρει στην Επιτροπή Ερευνών του Κογκρέσου.
Η δράση του στις εξεταστικές επιτροπές δε σταμάτησε, όμως, εκεί. Ως μέλος του Senate Rackets Committee Counsel, έθεσε ως κεντρικό του στόχο την καταπολέμηση της διαφθοράς των εργατικών συνδικάτων. Κατάφερε να αποκαλύψει τις σχέσεις του ηγέτη του πανίσχυρου σωματείου οδηγού φορτηγών Jimmy Hoffa, τη μαφία, προκειμένου να ισχυροποιήσει την επιρροή του συνδικάτου. Ενώ δεν κατάφερε να τον καταδικάσει, διακρίθηκε για το θάρρος του και το ανακριτικό του ταλέντο, δημιουργώντας, όπως είναι φυσικό, και αρκετούς εχθρούς.
Θα χρειαζόταν, όμως, να φτάσουμε στο 1960 και την εκλογική νίκη του αδερφού του John για να του ανατεθεί πραγματική θέση εξουσίας. Αφού ανέλαβε επιτυχώς την πρωτοποριακή για την εποχή προεκλογική καμπάνια του αδερφού του, διορίστηκε από τον ίδιο ως Γενικός Εισαγγελέας, αναλαμβάνοντας την επίβλεψη του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Από τη θέση αυτή συνέχισε να πολεμάει το οργανωμένο έγκλημα, αυξάνοντας κατά τη θητεία του τις ανάλογες καταδίκες κατά 80%. Υποστήριξε, δε, σθεναρά τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών στην κατοχύρωση δικαιώματος ψήφου καθώς και την επίτευξη φυλετικής ενοποίησης των αμερικανικών σχολείων. Το 1962 δε δίστασε να στείλει συνοδεία στρατού για την ομαλή εισαγωγή του πρώτου Αφροαμερικανού φοιτητή James Meredith στο University of Mississippi, σε μία εκ των συντηρητικότερων πολιτειών, με μεγάλες ταραχές να ακολουθούν. Μαζί με τον John, επίσης, συνέταξε το κείμενο του Civil Rights Act, που ψηφίστηκε οκτώ μήνες μετά τη δολοφονία του το 1964. Παρά την έμπρακτη στήριξή του, όμως, στην προώθηση των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών, επικρίθηκε έντονα για το ότι επέτρεψε την παρακολούθηση του Martin Luther King από το FBI, υποκύπτοντας στις πιέσεις του πανίσχυρου αρχηγού του, J. Edgar Hoover.
Μία άλλη σημαντική του συνεισφορά στη θέση αυτή ήταν και η ιδιότητα του συμβούλου του Προέδρου. Όντας το δεξί χέρι του αδερφού του, ο Robert βοήθησε να αποφευχθεί μια πυρηνική καταστροφή και ένα θερμό επεισόδιο ανάμεσα σε ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση μετά το φιάσκο στο Cuban Missile Crisis του 1962, δημιουργώντας ένα εναλλακτικό σχέδιο αποπυρηνικοποίησης. Η δράση του όσον αφορά την εξωτερική πολιτική αμαυρώθηκε από τις πολλαπλές αποτυχημένες προσπάθειές του να οργανώσει τη δολοφονία του Πρωθυπουργού και ηγέτη της Κούβας Fidel Castro, ξοδεύοντας εκατομμύρια δολάρια σε σκιώδεις επιχειρήσεις που ορισμένες φορές περιλάμβαναν και τη συνεργασία με τη μαφία για την επίτευξη του σκοπού αυτού, παρότι στο εσωτερικό είχε κηρύξει άτυπο πόλεμο με το οργανωμένο έγκλημα. Παρ’ όλα αυτά, σε γενικές γραμμές, η θητεία του ως Γενικός Εισαγγελέας κρίθηκε επιτυχημένη και εκθειάστηκε για την αποτελεσματικότητά του και τις μη κομματικές λύσεις που πρότεινε για όσο το δυνατόν ευρύτερη συναίνεση.
Η δολοφονία του αδερφού του το 1963 αποτελεί ένα κομβικό σημείο αλλαγής πορείας. Μετά το πρώτο σοκ που ακολούθησε το γεγονός και λόγω διαφωνιών με την Κυβέρνηση Johnson αποφάσισε να παραιτηθεί από τη θέση του και να διεκδικήσει ενεργότερη συμμετοχή, αυτήν τη φορά σε θέση με αποφασιστική αρμοδιότητα. Εκλέγεται Γερουσιαστής της Νέας Υόρκης το 1964, μια θέση στην οποία μπόρεσε να επεκτείνει το έργο που ξεκίνησε τα προηγούμενα χρόνια. Βασικός του στόχος, η καταπολέμηση της φτώχειας. Προγράμματα αποκατάστασης, αλλά και βελτίωσης συνθηκών ζωής των μειονοτήτων και ιδιαιτέρως των παιδιών σε υποβαθμισμένες περιοχές που προωθήθηκαν από τον ίδιο ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή και κατέστησαν τη φτώχεια κεντρικό ζήτημα στη συνείδηση των Αμερικανών. Παράλληλη δραστηριότητα είχε και εναντίον του Πολέμου του Βιετνάμ, ξεκινώντας -ενώ αρχικά τον υποστήριζε- μια καμπάνια εναντίωσης με αίτημα να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί, που τελικά τον οδήγησε σε ρήξη με την Κυβέρνηση Johnson το 1966.
Το όνομά του, η συγγένειά του με τον 35ο Αμερικανό Πρόεδρο αλλά και το έργο του από διάφορες θέσεις τον είχαν καταστήσει εξαιρετικά δημοφιλή με το κοινό. Τον Μάρτιο του 1968 ανακοινώνει, συνεπώς, την υποψηφιότητά του για το χρίσμα των Δημοκρατικών με στόχο την Προεδρία. Όπως φαινόταν, ο Robert είχε στήσει μια καμπάνια ιδιαίτερα λαοφιλή, συσπειρώνοντας αντιφρονούντες του πολέμου του Βιετνάμ και μεγάλο μέρος της νεολαίας. Μάλιστα, είχε κερδίσει δύο πολιτείες στις εσωκομματικές εκλογές, χτίζοντας momentum που τον καθιστούσε αρχικό φαβορί.
Όλα αυτά μέχρι την 5η Ιουνίου του 1968. Αφού κέρδισε την εξαιρετικά σημαντική πολιτεία της California στις εσωκομματικές εκλογές, ο Kennedy μεταβαίνει στο ξενοδοχείο Ambassador του Los Angeles για τη θριαμβευτική ομιλία. Με το τέλος της, οδεύει προς την αίθουσα συνέντευξης τύπου περνώντας από τον χώρο της κουζίνας και αποθήκευσης τροφίμων, όπου και ξαφνικά πυροβολείται τρεις φορές. Περαιτέρω πυροβολισμοί τραυματίζουν άλλα πέντε άτομα. Ο Kennedy πεθαίνει την επόμενη μέρα, στις 6 Ιουνίου του 1968 σε ηλικία μόλις 42 ετών. Ο μέχρι σήμερα μόνος ύποπτος και καταδικασθείς συλλαμβάνεται απευθείας. Είναι ο 24χρονος Παλαιστίνιος Sirhan Sirhan. Θεωρίες συνωμοσίας κατακλύζουν το γεγονός έκτοτε. Έδρασε μόνος του; Μήπως δολοφονήθηκε εξαιτίας των πολλών εχθρών που είχε κάνει ανά τα χρόνια που επιθυμούσαν να φύγει από τη μέση μια και καλή;
Το μόνο σίγουρο είναι πως ο Sirhan Sirhan ήταν ο μόνος που καταδικάστηκε για το γεγονός. Ο 24χρονος Παλαιστίνιος ήταν ένα άτομο που μεγάλωσε στον Πόλεμο Ισραήλ-Παλαιστίνης. Με ταραγμένη παιδική ηλικία και αβέβαιο μέλλον στην Αμερική, θαύμαζε τον Kennedy γιατί υποστήριζε ανθρώπους όπως αυτός, με χαμηλό εισόδημα και χωρίς ιδιαίτερες προοπτικές στη ζωή. Αυτό άλλαξε τον Ιούνιο του 1967, όταν κατά τον «πόλεμο των έξι ημερών» ανάμεσα στο Ισραήλ και στις γειτονικές αραβικές χώρες, ο Kennedy τάχθηκε υπέρ του Ισραήλ, το οποίο και νίκησε. Όταν έβαλε υποψηφιότητα δε, για το χρίσμα, υποσχέθηκε πως θα δωρίσει στο Ισραήλ πενήντα πολεμικά αεροπλάνα. Από τότε έκανε σκοπό της ζωής του να τον σκοτώσει. Αφού τον πυροβόλησε, φώναξε: «το έκανα για τη χώρα μου». Ενώ αρχικά του επιβλήθηκε θανατική ποινή, αντικαταστάθηκε με ισόβια κάθειρξη λόγω αλλαγής της νομοθεσίας. Ο Sirhan μέχρι σήμερα σε αιτήσεις αποφυλάκισης αλλάζει την κατάθεσή του και προσθέτει νέα στοιχεία που επιτείνουν τις θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με τη δολοφονία. Καμία από αυτές δεν έχει γίνει δεκτή, με την επόμενη να ακολουθεί το 2021.
Το άδοξο τέλος αυτής της μεγάλης πολιτικής φυσιογνωμίας των ΗΠΑ έχει μείνει στην ιστορία. Ίσως αρκετές τριβές που επήλθαν στις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80 να είχαν εξομαλυνθεί αν ο Kennedy ζούσε και διεκδικούσε με επιτυχία την Προεδρία. Το μόνο σίγουρο είναι πως αποτέλεσε ένα πρόσωπο που παρά το εμφανές του προνόμιο στη ζωή, εκμεταλλεύτηκε τα εφόδια μιας εξαιρετικής εκπαίδευσης και το ερευνητικό και αποφασιστικό του ταλέντο έμπρακτα για το δημόσιο συμφέρον, υπέρ των αδυνάμων και κατά του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς. Για τον λόγο αυτό μέχρι σήμερα μνημονεύεται ως ένας εκ των κορυφαίων και επιδραστικότερων πολιτικών προσώπων του 20ού αιώνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Story of Robert Kennedy and Sirhan Sirhan, Biographics (on youtube), https://www.youtube.com/watch?v=n7wLJ7YiR7s
- Robert F. Kennedy Biography, JFK Library, https://www.jfklibrary.org/learn/about-jfk/the-kennedy-family/robert-f-kennedy
- A biographer of Robert Kennedy reconciles ‘Good Bobby’ and ‘Bad Bobby’, The New York Times, https://www.nytimes.com/2016/07/10/books/review/bobby-kennedy-biography-larry-tye.html
Γεννήθηκε το 1997 και έχει μεγαλώσει στην Αθήνα. Είναι προπτυχιακός φοιτητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για θέματα εξωτερικής πολιτικής και Διεθνούς Περιβαλλοντικού και Ποινικού Δικαίου. Παρακολουθεί ημερίδες και σχετικές με το αντικείμενό των σπουδών του ομιλίες, ενώ στον ελεύθερό του χρόνο ασχολείται με το πιάνο, τις τέχνες κάθε είδους και την ανάγνωση βιβλίων και περιοδικών ποικίλης ύλης.
