Της Ανδριάνας Γιάτσιου,
Η Ναυμαχία της Λήμνου ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη και σημαντικότερη ναυτική μάχη ανάμεσα στο Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό και τον Οθωμανικό Στόλο κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Πραγματοποιήθηκε στις 5/18 Ιανουαρίου 1913 στην περιοχή της νήσου Λήμνου, απ’ όπου προέρχεται και η ονομασία της ναυμαχίας.
Περί το τέλος του Δεκεμβρίου 1912 παρατηρούνταν συχνές εμφανίσεις πλοίων του Οθωμανικού Στόλου στην προ των Δαρδανελλίων θάλασσα και υπήρχαν, επομένως, υπόνοιες μιας νέας σύγκρουσης. Τη νύχτα της 4ης Ιανουαρίου 1913 ο αρχηγός του τουρκικού στόλου, πλοίαρχος Ταχίρ Μπέης, επιβιβάστηκε στο «Μετζιτιέ» (Mecidiye) και επιχείρησε αναγνώριση της προ Δαρδανελλίων θάλασσας. Στη συνέχεια επιβιβάστηκε στη ναυαρχίδα «Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα» και ως επικεφαλής ολόκληρου του οθωμανικού στόλου εξόρμησε προς το ακρωτήρι του Μούδρου, όπου βρισκόταν το ελληνικό ορμητήριο. Η έξοδος αυτή έγινε γρήγορα αντιληπτή από το αντιτορπιλικό «Λέων» («Θηρία»), το οποίο ειδοποίησε τον ναύαρχο Κουντουριώτη. Μετά την ολέθρια για τον Οθωμανικό Στόλο Ναυμαχία της Λήμνου, ο ναύαρχος ανέμενε επίθεση και πάλι του εχθρού. Ο αρχηγός του στόλου αφού ετοιμάστηκε να αποπλεύσει με το «Αβέρωφ», έστειλε στον ελληνικό στόλο το ακόλουθο σήμα: «Ο ναύαρχος εύχεται την καλήν ημέραν εις τα γενναία επιτελεία και τα πληρώματα».
Η Ναυμαχία
Το πρωί της 5ης Ιανουαρίου 1913 ο ελληνικός στόλος με επικεφαλής τον Παύλο Κουντουριώτη, ναυαρχίδα το θωρηκτό «Αβέρωφ», τα θωρηκτά «Σπέτσαι», «Ύδρα» και «Ψαρά» και 6-7 αντιτορπιλικά, εφόρμησαν από το ακρωτήρι του Μούδρου. Την ώρα που ο ελληνικός στόλος εγκατέλειπε τον Μούδρο (09.45), εμφανίστηκε σε απόσταση 15 περίπου μιλίων ο τουρκικός στόλος του Ραμίζ Μπέη, με ναυαρχίδα το θωρηκτό «Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα», τα θωρηκτά «Τουργούτ Ρέις» (Turgut Reis) και «Μεσουδιέ» (Mesudiye), το εύδρομο/καταδρομικό «Μετζιτιέ» (Mecidiye) και 5-8 ακόμα καταδρομικά και ελαφρά σκάφη. Ο ελληνικός στρατός στράφηκε αρχικά προς τα αριστερά ώστε να προσεγγίσει τον εχθρό και αργότερα δεξιά ώστε να αποφύγει χειρισμούς του. Στη 1.35 ο οθωμανικός στόλος ξεκίνησε να βάλλει τον ελληνικό με πυροβόλα, από απόσταση 8.400 μέτρων. Ο ελληνικός στόλος απάντησε αμέσως με καταιγιστικά πυρά. Στις 11.55 στο «Μπαρμπαρόσσα» διακρίνονταν πυρκαγιές και το «Μεσουδιέ», βαλλόμενο πανταχόθεν από τα «Ψαρά» και «Ύδρα», εξήλθε από τη γραμμή με καπνούς πυρκαγιάς.
Η τουρκική ναυαρχίδα είχε πληγεί και πάλι σοβαρά, καθώς μία «γουρούνα» (οβίδα 270 χιλιοστών) έπληξε τον ιστό του καταρρίπτοντας την ιστορική σημαία του «Μπαρμπαρόσσα» και μαζί της το τουρκικό ηθικό. Ο τουρκικός στόλος στη δυσχερή κατάσταση που βρισκόταν, στρέφεται αριστερά προς τα Δαρδανέλλια άτακτα, ακολουθούμενος από τον ελληνικό στόλο. Το «Αβέρωφ» με ταχύτητα 20 μιλίων καταδιώκει τον εχθρό και βάλλει, κυρίως, το «Τουργούτ Ρέις» που βρίσκεται στην ουρά του τουρκικού στόλου, πλήττοντάς το καίρια. Το «Τουργούτ» αρχίζει να γέρνει και ο τουρκικός στόλος κατέφυγε ηττημένος στα Δαρδανέλλια.
Ο ελληνικός στόλος είχε έναν μόνο τραυματία και ασήμαντες ζημιές στο κατάστρωμα «Αβέρωφ». Αντίθετα, ο τουρκικός στόλος μετρούσε πολλούς νεκρούς, τραυματίες και πολλές ζημιές στα πλοία, το πυροβολικό και τον εξοπλισμό. Στη ναυμαχία αυτή αποδείχθηκε η ηθική υπεροχή του Αρχηγού του Επιτελείου, του Πληρώματος και η δεξιοτεχνία του χειριστή Δουσμάνη, η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα των πυροβόλων του «Αβέρωφ».
Η απόσυρση του οθωμανικού στρατού στα στενά των Δαρδανελλίων επιβεβαιώθηκε από τον ανθυποπλοίαρχο Μουτούση και τον σημαιοφόρο Μωραϊτίνη στις 24 Ιανουαρίου 1913. Σε αποστολή ναυτικής αεροπορίας, με υδροπλάνο τύπου «Μορίς Φάρμαν», εντόπισαν τον στόλο στη ναυτική βάση Nagara και σχεδίασαν ακριβές διάγραμμα των θέσεων του οθωμανικού στόλου, ρίχνοντας εναντίον του τέσσερις βόμβες. Η πτήση των Μουτούση και Μωραϊτίνη αναφέρθηκε ευρέως τόσο στον ελληνικό όσο και διεθνή τύπο.
Ο τουρκικός στρατός δεν επιχείρησε ξανά έξοδο από τα Δαρδανέλλια, αφήνοντας την κυριαρχία του Αιγαίου στον ελληνικό στόλο. Επίσης, το αποτέλεσμα των δύο ναυμαχιών συντέλεσε στο να μπει η Ελλάδα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με το πλευρό της Αντάντ και να πετύχει ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος έναν τεράστιο πολιτικό και διπλωματικό θρίαμβο με τη Συνθήκη των Σεβρών.
Βιβλιογραφία
- Γ. Ρούσσος, Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 1826-1974. Τόμος 5, σελ. 342-343
- Φωκάς Δ, Ο Στόλος του Αιγαίου 1912-1913. Έργα και Ημέραι, Ι.Υ.Ν., Αθήνα 1940, σελ. 141-145
