Του Ραφαήλ Νικόλαου Μπελενιώτη,
Η Τουρκία, το τελευταίο διάστημα, προσπαθεί με κάθε τρόπο να αυξήσει τη παρουσία και την επιρροή της Τουρκικής μειονότητας στην δημόσια πολιτική ζωή του Κοσόβου.
Επισημαίνοντας την φυσική της αύξηση στο Κόσοβο, ο αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Yavuz Selim Kiran, απείλησε με αυστηρές κυρώσεις, εάν δεν σημειωθεί μια θεμιτή αλλαγή στους ρόλους που κατέχει η μειονότητα του Κοσσυφοπεδίου και αν αυτή η πληθυσμιακή αύξηση δεν αποτυπωθεί στην πληθυσμιακή απογραφή του 2021. Φυσικά, όλη αυτή η «κινητικότητα» δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη και οφείλει να εγγραφεί και να συνδεθεί με την γενικότερη μακροπρόθεσμη «στρατηγική βάθους» της Τουρκίας στην Βαλκανική χερσόνησο.
Καλεσμένος σε μια πρόσφατη διαδικτυακή συνέντευξη – συζήτηση με την ένωση Τούρκων Φοιτητών του Κοσόβου (Türkiye’de Okuyan Kosovalı Öğrenciler Birliği), την γνωστή TOKOB, ο Kiran αναφέρθηκε στην πολιτική της Τουρκικής κυβέρνησης για την εθνική διασπορά και σημείωσε πως η απογραφή που θα λάβει χώρα το 2021 για τον πληθυσμό του Κοσσυφοπεδίου, οφείλει να αντικατοπτρίζει τις «πραγματικότητες» όπως διαμορφώνονται στα εδάφη του Κοσσυφοπεδίου. Σημαντική δε αναφορά, ήταν ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχθεί οποιοδήποτε προσπάθεια διαμόρφωσης ενός τετελεσμένου γεγονότος στην δημογραφική απογραφή του 2021. Δεν φαντάζει απίθανο η Τούρκικη κυβέρνηση να έχει στεγανοποιήσει μια συγκεκριμένη εικόνα του αριθμού της Τουρκικής μειονότητας στα εδάφη του Κοσσυφοπεδίου, δίχως να είναι διατεθειμένη να δεχθεί καμία έκπτωση στους δημογραφικούς αριθμούς που θα προκύψουν. Η παραπάνω τακτική, άλλωστε, είναι γνωστή για τη Τουρκία μιας και την ακολούθησε στην Συρία, ενώ την ίδια τακτική ακολουθεί και με τους Τουρκοκύπριους στα κατεχόμενα.
«Είναι πολύ σημαντικό, τα αποτελέσματα από την πληθυσμιακή απογραφή του 2021 να υπολογισθούν δίκαια και η απογραφή που θα διεξαχθεί να αντανακλά την πραγματικότητα.. Κάθε προσπάθεια να δημιουργηθεί κάποιο τετελεσμένο σίγουρα δεν θα αποτελεί σημάδι μιας θετικής έκβασης για τις εξελίξεις στο Κοσσυφοπέδιο.. Κάθε (εθνική) κοινότητα στο Κόσοβο δικαιούται μια δίκαιη απογραφή ώστε να μπορεί να διαδραματίσει και κάποιον ρόλο στο μέλλον του Κοσόβου, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί (η απογραφή) μέσα σε μια ήρεμη και ειρηνική ατμόσφαιρα..» σημείωσε χαρακτηριστικά ο Kiran.
Οι δημογραφικές απογραφές στο Κόσοβο διεξάγονται κάθε δέκα χρόνια. Ο πληθυσμός των Τούρκων Κοσοβάρων από το 1943 μέχρι και το 1950 αυξομειωνόταν. Η Στατιστική Υπηρεσία του Κοσσυφοπεδίου παρακολουθεί συνεχώς ένα σύνολο χαρακτηριστικών του πληθυσμού, όπως η οικονομική κατάσταση, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, πιθανές μεταβολές και άλλες παρόμοιες καταστάσεις. Η πρώτη απογραφή που διεξήχθη μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου (2008) έλαβε χώρα το 2001. Το 2021 αποτελεί, λοιπόν, ημερομηνία και χρονιά σταθμό, μιας και είναι προγραμματισμένη η δεύτερη στην ιστορία του ανεξάρτητου Κοσσυφοπεδίου επίσημη δημογραφική απογραφή. Το 2011 ο μόνιμος – σταθερός πληθυσμός ανερχότανε στο 1.739.825. Οι Αλβανοί, φυσικά, αποτελούν την πλειοψηφία, ενώ υπολογισμοί ήθελαν τον πληθυσμό μέχρι το 2015 να έχει αυξηθεί στο 1.870.981.
Η απογραφή του 2011, σημαδεύτηκε από απρόσμενα επεισόδια. Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για Θέματα Μειονοτήτων (ECMI) είχε χτυπήσει καμπανάκι, εγείροντας ενστάσεις για την ακεραιότητα των αποτελεσμάτων, κυρίως λόγω της προσπάθειας μερικού μποϊκοτάζ από τους Σέρβους και τους Ρομά, αν και τελικά εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία. Ήταν η πρώτη απογραφή από το 1981 ακόμα, αλλά και από την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας του 2008. Στο σύνολο, λοιπόν, των 1.739.825 κατοίκων, οι Τούρκοι έφθαναν σε πληθυσμό τους 18,738 κατοίκους, δηλαδή σε ποσοστό κάπου στο 1,1.%.
Ο Τούρκος αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών αναφέρθηκε, μάλιστα, και στις προθέσεις της Τούρκικης κυβέρνησης και για τον μελλοντικό ρόλο που επιθυμεί για τον εαυτό της στις εξελίξεις στην περιοχή. «Επιθυμούμε να εξελίξουμε τις σχέσεις μας με το Κόσοβο και με τους Κοσοβάρους, τους οποίους και θεωρούμε τέκνα των κατακτητών (αναφορά στο μισθοφορικό σώμα Evlad–IFatihan που πολέμησε και εναντίον της ελληνικής επανάστασης του 1821). Παλεύουμε σκληρά για την αναγνώριση του Κοσόβου. Θεωρούμε τους εαυτούς μας (αναφορά στον Ρ.Τ. Ερντογάν και στον Μελβέτ Τσαβούσογλου) ως εκπροσώπους (!) του Κοσόβου…». Τίποτα, φυσικά, από τα λεγόμενα του δεν κρύβει τις προθέσεις του Τούρκικου κράτους, αλλά ακόμα περισσότερο ο συμβολικός χαρακτηρισμός «τέκνα των κατακτητών» που αποδίδει στους μουσουλμάνους Κοσοβάρους, προσδίδει και αυτό το πολυφορεμένο νέο-οθωμανικό κλέος, πράγμα που μαρτυράει ότι οι όποιοι σχεδιασμοί της Τουρκίας σίγουρα εγγράφονται στον συνολικό στρατηγικό νέο-οθωμανικό σχεδιασμό της κυβέρνησης Ερντογάν και σε αυτό το πλαίσιο οφείλουν να γίνουν κατανοητοί.
Η επιρροή και οι δεσμοί
Η Τουρκία έχει μια μακρά ιστορία στενών δεσμών με το Κόσοβο και στον βαθμό που το τούρκικο επεκτατικό δόγμα επιθυμεί να την κεφαλαιοποιεί στρατηγικά, συμφέρει να την μελετάμε.
H περιοχή του Κοσσυφοπεδίου αποτελεί ένα ιερό σχεδόν έδαφος για το (χριστιανικό) έθνος των Σέρβων, μια ανάμνηση της μεγάλης θυσίας του έθνους τους για την χριστιανική πίστη, έναντι των Τούρκων κατακτητών και του Ισλάμ. Σημεία ιστορικής και βαρύνουσας σημασίας αποτελούν τόσο η Μάχη του Κοσόβου του 1389, όσο και η αρχή της παρακμής της Σέρβικης Αυτοκρατορίας. Έκτοτε, άρχισε ένα μεγάλο κύμα Οθωμανικού εποικισμού και τις επόμενες δεκαετίες παρατηρείται μια γενικευμένη κόντρα με το Αλβανικό έθνος.
Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ακόμα, το Βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου (Vilâyet-i Kosova) υπήρξε μια γόνιμη πηγή ικανών αξιόμαχων στρατιωτών, αφοσιωμένων στη Μεγάλη Πύλη και τον Σουλτάνο. Η μεγάλη αυτή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που περιελάμβανε κυρίως τα εδάφη του σημερινού Κοσσυφοπεδίου και το μεγαλύτερο γεωγραφικό τμήμα της Βόρειας Μακεδονίας, περιελάμβανε πέντε Σαντζάκια, διατηρήθηκε ως το 1912, όποτε και μοιράσθηκε ανάμεσα στην Σερβία, στο Μαυροβούνιο και την Αλβανία.
Κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η πληθυσμιακή παρουσία των Τούρκων αυξήθηκε και μειώθηκε πολλές φορές, παρουσιάζοντας πολλές μεταπτώσεις. Με τη Συμφωνία του Μπλέντ, που υπογράφηκε το 1953 και έδωσε πνοή στην εθελοντική μετανάστευση των πληθυσμών, αρχίζει να παρουσιάζεται εκ νέου μια πτώση της πληθυσμιακής παρουσίας των Κοσοβάρων Τούρκων. Από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991, μέχρι και τον Ιούνιο του 1999 όπου η περιοχή του Κοσόβου περνάει υπό τον έλεγχο του Ο.Η.Ε μέσω της ειρηνευτικής δύναμης KFOR του ΝΑΤΟ, οι Κοσοβάροι Τούρκοι βρισκόντουσαν ουδέτεροι απέναντι στην αντιπαλότητα Σέρβων και Αλβανών.
Η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στην KFOR έχει οδηγήσει στην εκ νέου αναθεώρηση των μειονοτικών δικαιωμάτων των Τούρκων, με τρόπο καλύτερο από εκείνο πριν την παρουσία του ΟΗΕ. Η Τούρκικη γλώσσα μιλιέται, επίσης, σε διάφορες περιοχές του Κοσσυφοπεδίου, ενώ υπάρχουν πολλά μειονοτικά σχολεία και τούρκικες πολιτιστικές ΜΚΟ. Μέχρι και σήμερα, οι Τουρκικές προθέσεις και η ανάλογη επιρροή της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, ασκείται μέσα από μια σειρά τούρκικων κυβερνητικών εταιρειών και ΜΚΟ οι οποίες αξίζει να αναφερθούν.
TIKA και MAARIF
Ο Kiran ανέφερε, πως τα τουρκικά ιδρύματα TIKA (Turkish Cooperation and Coordination Agency) και το κυβερνητικό MAARIF Foundation συνεχίζουν τις πολύ εποικοδομητικές δράσεις τους στο Κόσοβο, ανταποκρινόμενα στις ανάγκες και στις απαιτήσεις των Κοσοβάρων.
Στο Κόσοβο, το MAARIF Foundation έχει χτίσει σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα πολλών εκπαιδευτικών βαθμίδων. Η δράση του στηρίζεται από τον ίδιο τον πρόεδρο Ταγίπ Ρετζέπ Ερντογάν, από το 2017 μέχρι και σήμερα που είναι ενεργό. Μετά την προσπάθεια πραξικοπήματος του 2016, ο πρόεδρος Ερντογάν άσκησε πιέσεις σε ξένους ηγέτες να αναστείλουν και να απαγορεύσουν την λειτουργία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που σχετίζονταν με το κίνημα του Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο ίδιος ο Φετουλάχ Γκιουλέν αρνήθηκε να αναστείλει τη λειτουργία σχολείων και ιδρυμάτων, τα οποία διευθύνονταν από επιχειρηματίες τους οποίους ο Ερντογάν θεωρεί σπόνσορες και υποστηρικτές του αποτυχημένου πραξικοπήματος. Όλα αυτά ώθησαν στην δημιουργία και δράση της MAARIF σε μια προσπάθεια να υποσκελιστούν τα ιδρύματα του Γκιουλέν, μια ιδιότυπη διαμάχη των καιρών μας σε αυτόν τον πόλεμο ωμής πολιτικής αλλά και θρησκευτικής κουλτούρας.
Το TIKA, από την άλλη, αποτελεί την σπονδυλική στήλη της είσδυσης του Τούρκικου κράτους στην περιοχή του Κοσσυφοπεδίου, αλλά και κριός στον πόλεμο για τους θρησκευτικούς και πολιτικούς δεσμούς με τους Τούρκους Κοσοβάρους. Έχει διασώσει πάνω από 30 ιστορικά τζαμιά, χρονολογούμενα από την Οθωμανική περίοδο, και έχει χτίσει πάνω από 20 νέα τζαμιά σε όλη την περιοχή του Κοσόβου. Όμως, το TIKA δεν περιορίστηκε μόνο στα παραπάνω, αφού σύμφωνα με την Nordic Monitor, έχει υποστηρίξει πολλές φορές Ισλαμιστικές ενώσεις και ιδρύματα, τοπικά σχολεία αλλά και πλείστα «Mandrasa» ή Μεντρεσές, δηλαδή παραδοσιακά ιεροσπουδαστήρια.
Απαγωγές της MIT
Kατά το παρελθόν, σε επιχειρήσεις της Milli İstihbarat Teskilati (MIT), υπό την καθοδήγηση φυσικά της MIT, έχουν αναμειχθεί Τούρκοι διπλωματικοί υπαλλήλοι. Κυρίως σε απαγωγές Τούρκων αντικυβερνητικών ή υποστηρικτών του Φετουλάχ Γκιουλέν.
Ξεχωρίζει το όνομα της διαβόητης πρώην πρέσβειρας Kıvılcım Kilic, η οποία είχε οργανώσει την απαγωγή των έξι Τούρκων εκπαιδευτικών Cihan Özkan, Kahraman Demirez, Hasan Hüseyin Günakan, Mustafa Erdem and Yusuf Karabina, που εργάζονταν σε σχολεία ιδρυμάτων του Φετουλάχ Γκιουλέν. Μετά την απαγωγή τους, κρατήθηκαν παρανόμως με δεμένα τα χέρια στην πρεσβεία της Τουρκίας στη Πρίστινα, ενώ οι φωτογραφίες τους που είχαν κυκλοφορήσει από το πρακτορείο Cumhuriyet είχαν προκαλέσει αντιδράσεις παγκοσμίως. Σημειωτέον, πως μετά την αναφορά εμπλοκής της, η Kivilicim KIlic αποσύρθηκε πίσω στην Τουρκία, όπου και ελέω Ερντογάν έγινε μέλος της αποστολής ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο 35th Universal Periodic Review στη Γενεύη.
Πολιτική επέκτασης και στρατηγική βάθους
Μόλις το 2019, είχε ειπωθεί δια στόματος Adnan Tanrıverdi πως θα αποτελούσε για την Τουρκία ένα υπερόπλο η δημιουργία μιας ιδιωτικής παραστρατιωτικής δύναμης κρούσης, ένοπλου σώματος δηλαδή, όπως η Αμερικάνικη Black Water ή η Ρώσικη Vanger, η οποία θα μπορούσε να επιχειρεί στο εξωτερικό.
Παράλληλα, καταπατάει κατάφορα το εμπάργκο όπλων της Ε.Ε. στη Λιβύη, αδιαφορεί για κάθε έννοια λογικής και διεθνούς δικαίου, ενώ προσπαθεί να εμφανισθεί ως υπερασπιστής, εκ νέου, των Παλαιστινίων, του Τουρκόφωνου αραβικού πληθυσμού της Μέσης Ανατολής, ενώ εκκινεί σχέσεις με κράτη όπως η Γουινέα, σε επίπεδο στρατιωτικής συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών.
Στη Γερμανία έχει αναπτύξει ένα ισχυρό δίκτυο κρατικά χορηγούμενων εκπαιδευτικών – θρησκευτικών οργανώσεων, αλλά και ενώσεις τζαμιών και πολιτιστικών ιδρυμάτων με έντονη απήχηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Diyanet Isleri Turk Birligi.
Στα καθ’ ημάς, μετά την κήρυξη ΑΟΖ με την Λιβύη, τις προκλήσεις στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, τις προκλητικές δηλώσεις για την Κύπρο, ακόμα επιμένει να στρέφει το βλέμμα του προς την μειονοτική Μουσουλμανική κοινότητα στην Θράκη. «Εσείς είστε η γέφυρα της Τουρκίας με την Ελλάδα» είχε βροντοφωνάξει ο Ερντογάν στην Θράκη, την οποία κοινότητα συλλήβδην ονομάζει Τουρκική.
Ποτέ ο Ρ. Τ. Ερντογάν δεν έκρυψε την θέλησή του για αύξηση της επιρροής του επάνω στην Μουσουλμανική κοινότητα της Βαλκανικής χερσονήσου, μεταξύ των οποίων και του Κοσόβου, της Θράκης και της Βουλγαρίας. Το πολιτικό Ισλάμ επιδιώκει διείσδυση, με στόχο την ενίσχυση των δεσμών των πληθυσμών με την Άγκυρα, πατώντας πάνω στην έλλειψη σοβαρών λύσεων στα χρόνια προβλήματα της Μουσουλμανικής κοινότητας της Θράκης.
Οι ορέξεις του καθεστώτος Ερντογάν στο Κόσοβο, σίγουρα πρέπει χτυπήσουν καμπανάκι για τις εξελίξεις στα γειτονικά βαλκανικά κράτη. Η πολιτική εργαλειοποίηση των μειονοτικών δικαιωμάτων στην Θράκη, είναι άρρηκτα δεμένη με τις πιέσεις και την επιθετική διεισδυτική διπλωματική και θρησκευτική πολιτική της Τουρκίας στο Κόσοβο. Όλα αυτά, φυσικά, πρέπει να προσμετρηθούν με την προσπάθεια αποσταθεροποίησης των ελληνικών και ευρωπαικών συνόρων στον Έβρο, την καταχρηστική χρήση προστατευτικών διατάξεων του Διεθνούς Δικαίου στο ζήτημα του μεταναστευτικού – προσφυγικού. Η στρατηγική βάθους εξελίσσεται και διαμορφώνει την επόμενη μέρα στην παγκόσμια σκακιέρα.
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1999. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με κατεύθυνση στην Ιστορία. Αρέσκεται στο να αποκωδικοποιεί την τρέχουσα επικαιρότητα μέσω της αρθρογραφίας.
